Адыгэхэр зыщыпсэухэу хэгъэгу щыIэн фаеп СтIашъу Юрэ илIыгъэ-шIуагъэрэ иIэпэIэсагъэрэ зыщамышIэу. Тхьэм сэнэхьат хьалэмэт къызыхилъхьагъэу, зыIэмэ дышъэр къапызырэмэ ялый. Ежь ынитIу алъэгъурэмэ анэмыкIэу ыгукIэ, иакъылкIэ зынэсырэр ыIитIу къаригъэхьын елъэкIы.

Сыд лIэужыгъоу дэн-бзэным фэгъэхьыгъэмэ, Iэ теIагъ Iоу умышIэу Юрэ зэрегъэпэшы. Ежь бэшIагъэу щыгъын шъошэ кIэракIэхэм якъыхэхынрэ ядынрэ апылъ. Пкъыгъо гъэшIэгъонхэр мэхьанэ зэфэшъхьафхэр яIэхэу къеугупшысых, къэгъэлъэгъон хьалэмэтхэр, мызэу, мытIоу Ады­геим, Урысыем ыкIи нэ­мыкI хэгъэгухэм ащызэхищагъэх.

Модельер-дизайнер цIэрыIом илъэс пчъагъэм бэ дэдэ зэIуигъэкIагъ. Имэстапэ къыпыкIыгъэхэм тилъэпкъ идэхагъэ, ита­рихъ, иархеологие афэгъэ­хьыгъэу ахэтыр бэ. Ыдыгъэ IэшIэгъэ шъэ заулэмэ гупшысэу ахилъхьагъэм щыIэныгъэм илъэ­ныкъуабэ къызэлъаубыты. АхэмкIэ идунэееплъыкIэ къыреIотыкIы. Адыгэхэм ямыза­къоу нэмыкI лъэпкъхэм ягумэкIыгъо­хэм, гукIаеу яIэхэм афэгъэхьыгъэх. Тилъэхъанэ мамырныгъэм икъэухъумэн анахь шъхьаIэу елъытэ, лъэшэу егъэгумэкIы ыкIи ащ фэгъэхьыгъэу IофшIэгъэ дэгъухэр иIэх.

IэпэIасэм ипкъыгъо гъэшIэгъонхэр, ыпшъэкIэ къызэрэтIуа­гъэу, хэгъэгубэмэ къащигъэ­лъэгъуагъ. Ахэм афэгъэхьыгъэ­хэу адыгабзэкIи, урысыбзэкIи, бзэ зэфэшъхьафхэмкIи буклетхэр, мэзэпчъхэр, мэкъэгъэIухэр, тхылъи къыдэкIыгъэх. Ахэм IэпэIэсэшхом идэкIэ-бзакIэ нэIуасэ уафашIы, къыраIотыкIы. Лъэшэу тигуапэ зэрэдунаеу щызэлъашIэрэ модельер-дизайнерым итворчествэ ахэмкIэ цIыф­хэр нэIуасэ зэрэфашIы­хэрэм.

СтIашъу Юрэ тицIыф пэрыт, тилъэпкъ ащ игунэс ыкIи инепэрэ инеущырэ мафэхэр зэрегъапшэх, къырыкIощтым лъэшэу егъэгумэкIы. Музеим Iоф щыпшIэ зыхъукIэ цIыфыбэмэ, цIыф гъэшIэгъонмэ уаIокIэ, нэIуасэ уафэхъу. Илъэс пчъагъэхэм зэлъашIэрэ археологхэм, тарихъ шIэныгъэлэжьхэм, нэмыкI хэгъэгухэм къарыкIыгъэхэ хьакIэ цIэрыIохэм саIукIэу къыхэкIыгъ. НэIосэгъу пэпчъ епхыгъэу угу зыгорэ къимынэжьэу хъурэп. Чыжьэу къикIыгъэ закъохэр арэп уигуа­пэу благъэ узыфэхъухэрэр.

Илъэс 20-м ехъукIэ узэкIэIэ­бэжьмэ, семыжэгъахэу, цIыф IэпэIэсэшхоу, тилъэпкъ ащ фэдэ хэтми сымышIэщтыгъэу, СтIашъу Юрэ нэIуасэ сыфэхъунэу хъугъагъэ. Адыгэ Республикэм и Лъэпкъ музей унакIэ фашIи 1993-рэ илъэсым тызычIэхьа­жьым, къэгъэлъэгъонэу тиIа­гъэр мэкIагъэ. Зал нэкIхэр бэ хъущтыгъэх. Экспозициехэм лъэшэу тащыкIэщтыгъэ. А лъэхъаным типащэщтыгъэ Абрэдж Алмир къысаджи, пкъыгъо горэхэр къэзыщагъэу, къэгъэлъэгъон зэзыгъафэрэм сыдеIэнэу гъусэ сыфишIыгъагъ. Залэу зыфиIуагъэм сызыдэкIуаем, хъулъфыгъэ лъэпэлъэгэ ищыгъэ мыгуIэу, лъэшэу афэсакъымэ, яIэпэIэсэкIызэ пкъыгъо кIэракIэхэр къыш­тэхэу слъэгъугъэ. СыдеIэнэу сызэрэкIуагъэр лъэшэу игуапэ хъугъэ. А чIыпIэм нэIуасэ тыщызэфэхъугъ. Ар модельер-дизайнерэу СтIашъу Юр арыгъэ.

Шъошэ дахэхэу къыштэхэрэр манекен горэмэ апылъэгъэнхэ фэягъэ, ау музеим ащ фэдэ пкъыгъохэр иIагъэхэп, ежьыми ыIыгъыгъэхэп. Тэр-тэрэу ахэр зэрэтшIынхэ фаехэр къыIуагъ. ТызэдеIэзэ манекенхэр рейкэхэм, пхъэмбгъу цIыкIухэм, фанерэхэм ахэтшIыкIыгъэх. Пкъыгъо кIэракIэхэм якъэбаркIэ сызеупчIым, ахэр ежь зэришIыгъэхэр къыIуагъ. ЗгъэшIэгъуагъэ, дэн-бзэным фэIэпэIасэу, мыщ фэдиз зидэхагъэхэр ышIышъунэу адыгэ хъулъфыгъэ щыIэмэ сымышIэу.

Шъуашэмэ япылъэн къинышхо пытлъэгъуагъэп, ау тыгъэм фэдэу инхэу шIыгъэу пкъыгъо зытIу зэIэтщынхэшъ, жьым хэт­хэу дгъэуцунхэ фэягъэ. ТимыгъэгуIэу, тызыфежьэрэр нэидза­гъэу тигъэшIыщтыгъэ. Ежь гущы­Iэ лые къымыIоу, мэкъэ шъэбэ гохькIэ зичэзыукIэ дгъэ­цэкIэн фаер къысиIощтыгъэ.

Пкъыгъохэу дгъэуцухэрэр зэрэинхэм пае рейкэми пхъэмбгъуми бэ дэдэ зэхэтIулIэн фаеу къысщыхъугъагъ, тшIэнэу къытпыщылъым охътабэ ыхьынэу сыгугъэщтыгъэ, ау сызигъусэ IэпэIасэм гулъытэшхо, сэнаущ гъэшIэгъон зэрэхэлъыр шIэхэу зэхэсшIэгъагъ. Сызэремыжэгъа­хэу, гъучIычхэр, кIапсэхэр нэмыкI пкъыгъохэр тигъэгъэфедэ­хэзэ, къинышхо атетымылъа­гъоу, охътэ кIэкIым IэшIэхэу икъэгъэлъэгъон зэдгъэфэгъагъ. Ежь исэнэхьаткIэ мастэмрэ лэныстэмрэ ыIэхэр зэрякIухэрэр гъэнэфагъэ, ау иIэбакIэкIэ уатэми, пхъэхыми зэрафэмыIэсэмэгур нэрылъэгъу къысфэхъугъагъ. Сэнаущыгъэ Тхьэм къызыхилъхьагъэр сыд лIэужыгъо­рэми фэIэпэIас.

Къэгъэлъэгъоныр тэгъэхьазырыфэ иIэшIагъэхэр зылIэужыгъохэм, мэхьанэу яIэм, зыфэгъэхьыгъэхэм, цIыфмэ ахэмкIэ аригъашIэмэ шIоигъом сащигъэ­гъозэгъагъ. Къэгъэлъэгъоныр къызызэIуахым ахэм якъэбар апэ сэры музеим къычIахьэрэмэ къафэзыIотэгъагъэр ыкIи сэры а иапэрэ къэгъэлъэгъон зэригъэфэнымкIэ деIэгъагъэр.

Iоф зэдэтэшIэфэ сэри сызыпылъ археологием, къэдгъотыжьхэрэм, титарихъ, тиэтнографие, Нарт эпосым афэгъэхьыгъэхэм ишъыпкъэу къакIэупчIагъ. Бэ къысигъэIотагъэр, ау ащыгъум ахэр шIогъэшIэгъон къодыеу къакIэупчIэу къысщыхъугъагъ. Охътабэ тыримыгъашIэу, а зигугъу фэсшIыгъэ Ошъадэ Iуашъхьэ, Адыгеим иархеологие афэгъэхьыгъэ IофшIагъэхэр, тиэпос, титарихъ хэт лIыхъужъхэм афигъэхьэу ыдыгъэ шъуа­шэхэр икъэгъэлъэгъон къыхи­гъэуцуагъэх.

ИIэшIагъэмэ ахигъахъозэ нэ­ужым ти Лэпкъ музей къэгъэлъэгъон заулэ щызэхищэгъагъ. Ахэм язэгъэфэни якъэIотэни садэмышъхьахэу ауж ситыгъ.

А нэIусэ тызызэфэхъугъэм къыщегъэжьагъэу непэ къызынэ­сыжьыгъэм СтIашъу Юрэрэ сэрырэ бэрэ тызэIукIэу къыхэ­кIы, упчIэжьэгъу сешIы. ЕсIуагъэхэр иIофшIагъэмэ зэрахигъа­хьэхэрэр, къызэрахигъэщырэр лъэшэу сигуапэ.

Апэ ышIыгъагъэхэм амазонкэмэ афэгъэхьыгъэу шъошэ кIэракIэхэр ахэтых. ХэушъхьафыкIыгъэу, ичылэ гупсэ «Гъобэ­къое амазонкэр» ыцIэу IофшIагъэ фигъэхьымэ зэрэшIоигъом сыщигъэгъозэгъагъ. ЕсIогъагъ якъоджэ шъыпкъэ къыщытымыгъотыгъэми, Пщыщэ Iушъо къы­щыхэдгъэщыгъэ Iуашъхьэм ама­зонкэ къызэрэчIэтхыгъагъэр.

Бзылъфыгъэ ныбжьыкIэу илъэс 2000 фэдизкIэ узэкIэIэ­бэжьмэ мыутIэмэ ялъэхъан агъэтIылъыжьыгъагъэм шитIу дычIалъхьажьыгъагъ. Шъошэ кIэракIэ щыгъыгъ, дышъэ пкъы­гъохэу ежьырырэ ишыIапIэрэ апылъыгъэхэр шъэ фэдиз хъущтыгъэх. Амазонкэми, шитIумэ язырэми акIэрылъхэу гъучI ашъо джанэхэр къычIэтхыгъагъэх. Шым пае ашIыгъагъэу ашъо джанэ апэрэ къызэрэдгъоты­гъэр. Тарихъым хэт амазон­кэ­хэм якъэбар къыфэсIотэгъагъ.

СтIашъу Юрэрэ сэрырэ Адыгэ Хасэм тызэдыхэт. Лъэпкъ Iофыгъомэ чанэу ахэлажьэ. Кавказ заом итхьамыкIагъо фэгъэхьыгъэ шъуашэри, тамыгъэри – шъхьарыхъон шIуцIэу а заом иилъэсхэр зытешIыхьагъэ­ри, иIэшIагъэх. Дунаим тет адыгэмэ зэкIэмэ ахэр шъыгъо тамыгъэу зэдаштагъэх.

Зэгорэм Хасэм тыщызэIукIагъэу «дышъэ мэлышъом», псы­хъом мэлышъохэмкIэ дышъэхэр къызэрэхахыщтыгъэхэм, икъэбар къыфэсIотэгъагъ. Ащ Iоф дишIи, иIэшIагъэхэм къахигъэуцуагъ.

Тетых дунаим нэбгырэ зырызхэр Юрэ фэдэхэу, Тхьэм IэпэIасэу къыгъэхъугъэхэу, ау адыгэ хъулъфыгъэ, ежь нэмыкI, модельер-дизайнерэу сэнэхьат хихыгъэу тыщыгъуазэп. ИщыIэныгъэ гъогу зэрипхыгъэ Iофым илъэсыбэрэ сыдэу щытми рылэжьагъэп – исэнэхьат хэлъ шъэф пстэуми афэIэзэ шъыпкъэ хъугъэ. Адыгэмэ зэраIоу, «ынитIу алъэгъурэр – ыIитIу къахьы», ыIэмэ дышъэр къапэзы. Ишэн-гъэпсыкIэкIэ, идунэееплъыкIэкIэ, зэхашIэу иIэмкIэ ыгукIэ зынэмысырэ щыIэп ыкIи ар нэрылъэгъоу зэкIэмэ апашъхьэ къырегъэуцо.

Сэнаущ шIагъо зыIэкIэлъ хъугъэм иIэпэIэсагъэ, игурышэ мыухыжь яшIуагъэкIэ ежь къыугупшысыхэу, ышIыхэрэ пкъыгъохэмкIэ тилъэпкъ къырыкIуагъэр, щыIэныгъэм дэхагъэу е гумэкIыгъоу хилъагъохэрэр къыреIотыкIых. Тилъэпкъ итарихъ, иэтнографие, ихъишъэ игунэсых, егъэлъапIэ, шIогъэшIэгъон шъыпкъэх. Адыгэ чIына­лъэм идэхагъэ, тишэн-зэ­хэтыкIэхэм яшIугъэ, ти­лъэпкъ игукIэгъу, нарт эпосым, титарихъ илIы­хъужъхэм яшIушIагъэхэр къизыIотыкIхэрэ шъошэ хьалэмэтхэр бэ хъухэу иIэх. Дунаим, щыIэныгъэм ифилософие, лъэпкъхэм язэфыщытыкIэ, язэгурыIоныгъэ, зао къэмыхъуным, мамырныгъэр гъэпытэгъэ­ным, щыIэныгъэр нахь дахэ зэрэхъущтым иIэшIагъэхэр афэлажьэх. Игу­лъы­тэ зынэмысырэ щыIэп, кIэу, гъэшIэгъонэу ыIитIу къахьэу иIэшIагъэхэм къахигъахъорэмэ гъунэ ямыIэу къыпщэхъу. Ишъуа­шэхэр кIэракIэх, зэкIу­жьых, мэхьэнэ куу зыхэмылъ ахэтэп. Ежь IэпэIасэм игурышэ, игулъы­тэ, идунэезэхашIэ лъагэу зызэраIэтырэм ишыхьатых, запхъотэнышъ, дэбыбэещтхэм фэдэх зытамэхэр убгъугъэхэу иIэшIэгъэ хьалэмэтхэр.

Тинахьыжъ IэпэIасэу, гумызагъэу, тидунай идэхагъэ нахь зэхэтэзыгъашIэу СтIашъу Юрэ ижъышъхьэ мафэ хъунэу, псауныгъэ пытэ иIэу джыри та­шъхьагъ бэрэ итынэу къызы­хъугъэ мафэм ехъулIэу тыфэгушIо, тыфэраз инэу, лъэшэу тырэгушхо. Тэу Аслъан.

Адыгэ Республикэм и Лъэпкъ музей инаучнэ IофышIэ шъхьаI, Адыгэ Рес­публикэм культурэмкIэ изас­луженнэ IофышI, Урысыем ижурналистхэм я Союз хэт.