КIэлэцIыкIу емышIэ-шIумышIэхэр упчIэрыох, сыда пIомэ къызытехъогъэхэ дунаир зэрагъашIэмэ ашIоигъу. Ащ нахь макIэп зыныбжь икъугъэ цIыф чъэпхъыгъэхэу, зиакъыл уцугъэхэми бэшIагъэу упчIэу къафэуцухэрэр: «Адыгагъэр тыдэ къитхыгъа?», «Мы дунаим сыда тыкъызкIытехъорэр?», «Тидунай дунэе хьафэу сыдым къыхэкIэу аIора?», «Тыда тыздэкIожьырэр дунэе нэфым тызехыжьыкIэ?», нэмыкIхэри.

Мы упчIабэм ыкIи нэмыкI гъэшIэгъонэу а зэкIэм япхыжьыгъэм джэуапхэр къафигъотымэ шIоигъоу идунэелъэгъукIэ зэрилъэкIэу ЛIыбзыу (Аветян) Светэ Мосэ ыпхъум къыреIотыкIы. Бзылъфыгъэм мы зэкIэмкIэ игупшысэхэр иапэрэ тхылъ цIыкIоу «Адыгагъэр тыдэ къитхыгъа?» ыIоу, 2020-рэ илъэсым къыдэкIыгъэм къыщызэхифы­гъэх.

БэмышIэу Светэ иятIонэрэ тхылъэу «Гур шIагъо» зыфиIорэр ОАО «Полиграф-ЮГ» тхылъ тедзапIэм пчъагъэмкIэ 250-рэ хъоу къыщыдэкIыгъ. ЦIэу авторым тхылъым фишIыгъэм къыуегъашIэ гум мэхьанэшхо хэтрэ цIыфкIи зэриIэр, ар аукъодыеу зэрэщымытыр. Ижъырэ адыгэхэм ащ фэдизэу гум мэхьанэшхо зыкIыратыщтыгъэм ежь тхакIом еплъыкIэу фыриIэм мы тхылъыр фэгъэхьыгъ. Гу зылъитагъэхэу, тиныдэлъфыбзэ хилъэгъогъэ псэлъэ куухэр зэрэбэ дэдэм нэмыкIэу, гур шIагъоу зэрэщытыр ахэм къызэрагъэлъагъорэри къы­хегъэщы, хегъэунэфыкIы, иусэхэмкIэ къытиIуатэрэр къегъэпы­тэжьы. Бзэ зэфэ­шъхьаф­хэмкIэ тхыгъэхэ ижъырэ тхылъхэр зэригъапшэхэмэ ыгъэфедэхэзэ, ахэм «гум» ехьылIагъэу ахэтхэр щысэхэмкIэ къегъэ­лъагъох.

Бзылъфыгъэр къе­шIэкIыгъэ псэ зыпыт дунаим ыкIи ащ ипчэгу ит цIыфым къарыкIощтым егъэгумэкIы: шIоигъу цIыфыр ицIыфыгъэ ыухъумэу, ыбзэ фэсакъэу, Iэягъэм, акъы­лынчъагъэм зыдаримыгъэхьы-­хэу, егъэлыегъэ былымым кIэмыхъопсэу, ежь ышъхьэкIэ къемыкIущтыр нэмыкIым римышIэу, емыбгъуоу е римыутэкIэу, Iэягъэ хэткIи сыдкIи ыгу къыримыгъахьэу, гъэшIэ мэкIэ тIэкIур зимышхыжьэу, зыфэсакъыжьэу къыгъэшIэным. УцIыфыныр зэрэапэрэир зэрилъэкIэу иакъылкIэ зэрегъэкIу, гум имэхьанэ кIегъэтхъы. ЦIыф сэхъуджагъэр бэдэдэ зэрэхъугъэр, лъэпкъи, шэн-хабзи, ныдэлъфыбзи къырамы­дзэжьэу, «джэгу плъыгъэм» зэрэхэтхэр ушъыекIо-тхакIом игукъау ыкIи илыуз. Ау мыхъу­щтыр, уцлъэнтхъэеу зэрэшъхьа­лъэрэм ушъхьагъу ыкIи зэрар фэхъоу тищыIакIэ непэ хэлъыр макIэп – тызэплъи, тызэдэIуи, тIуи, тшIи, мафэ къэс тщэчи. Ини цIыкIуи ежь-ежьырэу, ашъэ икIыгъэу къыпщагъэхъоу, зыфаехэри зыфэшIухэри ашIэжьрэп; къызэрэхъу имэщэу – хабзи, шэни, шIыкIи, гъэпсыкIи къырамыдзэжьэу, абзи ауджэгъужьыгъэу, ащыгъупшэжьыгъэу «псэу- хьадэхэу» щыIэх.

Мы Iофыгъо инхэмкIэ – «Сыда пстэуми къытажэрэр?» зыфэпIощтымкIэ гъэзагъэ ЛIыбзыу Светэ игурыгъозэ-гумэкI. ШIошъхъуныгъэр псэ зыпытым зэфэдэу зэрищыкIагъэр ащ иапэрэ тхылъи, иятIонэрэу «Гур шIагъо» зыфиIорэми щысэ IэубытыпIэ гъэнэфагъэхэр ышIызэ, къащызэхефы. ЗэкIэ зыфэкIо­жьырэр – тхьэкъэгъэшIыгъэ дунаир – щыIакIэр зыгъэпытэрэ гукъэбзагъэр, зэфагъэр, шъыпкъагъэр, къэрарыр, мамырныгъэр арэу зэрэщытхэр; къэхъу­гъэу мылIэжьын зэрэщымыIэр, ущэIэфэ, псэкIод – гунахь умыгъахъэу, гум мыхъун къимыгъахьэу ущыIэмэ, о пшъхьэ­кIэ къызэрэпшъхьапэжьыщтыр ары.

«Гур шIагъо» зыфиIорэр гущыIапэу «УсакIом игузэха­шIэхэр» зыфиIоу тхакIоу, усакIоу ГутIэ Саныет ытхыгъэм къызэIуехы. Ащ ЛIыбзыу Светэ мызыгъэгум инэплъэгъу зыфигъэзагъэр зыщыщ адыгэ лъэпкъым лIэшIэгъухэм ащыпсыхьэгъэ еплъыкIэу гум фириIэр арэу зэрэщытыр къыщеIо. Пкъы лые цIыфым зэрэхэмылъыр авторым къыхигъэщызэ, гур пкъынэ-лынэ пстэумэ ишIокI-лъэкIыкIэ зэрэшъхьащыщырэр ижъырэ тхы­гъэжъхэр иIэубытыпIэу итхылъ къызэрэзэIуихырэр тегъашIэ Саныет.

Светэ лъэпкъым – адыгэм къырыкIощтым лъэшэу зэри­гъэгумэкIырэр игупшысэ къыхэщы; тхылъеджэр къыIорэмкIэ зылъищэн фызэшIокIы. «Сыда адыгэхэм цIыфым изэхэшIэ пстэури гум зыкIырапхыгъэр, шъхьэ­куцIым рамыпхэу?» еIошъ, упчIэ къегъэуцу. Ежь зэрэфэамалэу ащкIэ джэуапхэри къетыжьых пшIошъ ыгъэхъоу. Гум епхыгъэу адыгабзэм хэт гущыIэр зэрэбэр кIигъэтхъызэ, гур шIагъоу зэрэщытыр ахэм къызэрагъэлъагъорэр хегъэунэфыкIы. Гум ишIагъо ыгъэунэфы шIоигъоу, ежьыми усэр зэхе­лъхьэ:

Гу шIагъу Сыгу дэзыхьыхэу, сыгуи зэIугъэу, Сыгуми рихьырэр сыгум къенэжь. Сыгу къинагъэу, сыгур зыгъатхъэу, Сыгу къэкIыжьырэр сигушIогъошху. Сыгу зыгъэфабэу, сыгу хэзгъахъорэр ГукIэгъу зыхэлъэу цIыф гушIубзыу, Ау гум къенэжьых гукъаоу уиIэхэр, УигукIэябэм угу агъэкIоды…

ГущыIэу «гур» зыхэт сатыришъэ Iэпэ-цыпэр ежь Светэ ыусыгъэу тхылъым къыщытыгъ; зэгъэпшэн гупшысэ-зэфэхьысыжьхэр тхыгъэжъхэр иIэубытыпIэу ешIых; адыгэ гущыIэжъхэу «гур» зыхэтхэри бэу къыди­гъэхьагъэх, а зэкIэмкIэ, адыгэхэм – ижъырэ лъэпкъым, гум мэхьанэшхо ритэу зэрэщыты­гъэр къагъэнафэ; гупшысэ лъэп­сэ иным уфащэ.

ЛIыбзыу Светэ ежь игулъытэ зынэсыгъэ шIагъохэм нэмыкIхэри алъигъэIэсыхэмэ, ягупшысэ къыригъэтIатэ шIоигъошъ, имурад къыдэхъунэу фэтэIо.

Мамырыкъо Нуриет.

Сурэтхэм арытхэр: тхылъыкIэу «Гур шIагъо» зыфиIорэм иавторэу ЛIыбзыу Свет; тхылъыкIэм итеплъ.