Анахь мэхьанэ зиIэ хъугъэ-шIэгъитIур – ятIонэрэ дунэе заор заухыгъэр ыкIи терроризмэм пэшIуекIогъэнымкIэ зыкIыныгъэм и Мафэ – Шъачэ иобщественникхэм патриотическэ проектыкIэ иным иегъэжьэнкIэ хагъэунэфыкIыгъ.

…Сурэттехыгъэ шIуцIэ-фы­жьым итыр зэкIэ — хи, къушъхьи, псыхъоу Псэзэуапсэ икIэий, дзэ аэродромри, коммуникациехэри дэгъу дэдэу олъэгъух. ЗэхэугуфыкIыгъэу ыкIи пшъхьапэу, умышIэрэмэ, джырэ ЗД-панорамэм спутникымкIэ ышIы­гъэу – умыгъэшIэгъон плъэкIырэп: анахь пкъыгъо ыкIи чIыпIэ цIыкIу дэдэхэри зэхэугуфыкIыгъэу олъэгъух.

– Мы сурэтыр ПсышIопэ псэ­упIэм тезыхыгъэр самолет-разведчикэу Люфтваффе ары; 1942-рэ илъэсым метрэ мини 6 илъэгагъэу ошъогум итэу, – къеIуатэ Краснодар общественнэ организациеу «Кубанский плацдарм» зыфиIорэм и ПсышIопэ къутамэ ипащэу, милицием иподполковникэу отставкэм щыIэ Александр Гартман. — Нэмыцхэм Шъачэ аштэным яшъыпкъэу зыфагъэхьазыры­гъагъ; дзэ-техническэ объектхэм, тидзэхэм яхьылIагъэр зэкIэ ашIэмэ ашIоигъуагъ, анахьэу ПсышIопэ аэродромыр, мыщ дэжьым ХышIуцIэ Iушъор зыухъумэщтыгъэ эскадрильеу зэкIэ зыгъэтакъощтыгъэр щытыгъ; ащи изакъоп – цIыфхэу лажьи-хьакъи зимыIэхэм яунэхэр, еджапIэхэр, сымэджэщхэр. Фашистхэм зэпыуи зэпычи ямыIэу, гуегъунчъэу ахэм бомбэхэр къатыратакъощтыгъ, къэралыгъом чIэнэгъошхохэр зэрэрагъэшIыщтым пылъыгъэх…

Шъачэ илъыхъокIо купхэм илъэсипшI пчъагъэхэм Кавказым и ХышIуцIэ Iушъо псэемыблэжьэу къызэраухъумагъэм ита­рихъ зэгъэшIэгъэнымкIэ, гъэунэфы­гъэнымкIэ Iофышхо ашIэ; чIыпIэ материалым етIэхэ къэс нахь къагурэIо шIэгъэн фаер зэрэбэр – бжьыгъэ «фыжьхэр» джыри бэу зэрэщыIэхэр.

Мы Iофыгъошхом мэхьанэ фашIэу дэлажьэхэми, зынэмысыгъэхэу, зэмыгъэшIагъэу, Iахь-Iахьэу зэкIэ сурэтыр къизыгъэ­къужьырэ IэубытыпIэр щыIагъэп. Специалистхэм яшIошIкIэ, мы документыкIэр ыкIи сурэттехыгъэхэр, заом хэтыгъэхэу ар зынэ кIэкIыгъэхэм ягукъэкIыжьхэр а зэо хъугъэ-шIэгъэ чыжьэ­хэр къэзыушыхьатырэх. Тарихъ блэкIыгъэм зэкIэ общественностым ынаIэ тыригъэтыныр, мыщ ныбжьыкIэхэр хэщэгъэнхэр, хэгъэлэжьэгъэнхэр, патриотическэ пIуныгъэм иIофыгъохэр ахэм ашIэнхэр, зэшIуахын амалыр ащ къегъэуцу ыкIи егъэцакIэ. Мы лъэныкъомкIэ гъэзагъэу бэмэ Iоф ашIэ – краеведхэм, лъыхъуакIохэм, дзэ-патриотическэ клубхэм, ветеран организациехэм; мы зигъо Iофыгъом яIахь халъхьэ музейхэм ыкIи тхылъеджапIэхэм яIофы­шIэхэм. Гъэсэныгъэ-егъэджэныр нахь зэкIэлъыкIуакIэ хэлъэу зэхащэ хъугъэ, къэлэ гъэпсэфыпIэм иобщественнэ организациехэми нахь шIуагъэ хэлъэу Iоф ашIэ.

ИлъэситIукIэ узэкIэIэбэжьмэ, мы Iофым чанэу фежьагъ Урысые дзэ-тарихъ обществэм икъутамэу Шъачэ щыIэр. Общественнэ движениеу «Народный фронт «За Россию» зыфиIорэм иурысые проектэу «Имя героя – школе» зыцIэм дыригъэштагъ. Ащ ишIуагъэ­кIэ ТекIоныгъэшхор къызыдахыгъэр илъэс 75-рэ зыщыхъугъэм къалэм игурыт еджэпIэ пшIы пчъагъэм Советскэ Союзым ыкIи Урысыем ялIы­хъужъхэм ацIэхэр, тичIыпIэгъу фронтовикхэу орденхэр зиIэхэм, пыим ыкIыб чанэу щылэжьа­гъэхэм, егъэджэн IофшIэным иветеранхэм, культурэм ыкIи псауны­гъэр ухъумэгъэным иIофышIэ пэрытхэм, научнэ ыкIи творческэ интеллигенцием, общественнэ IофышIэшхохэм ацIэхэр афаусыгъэх. Зифэшъуа­шэу къэзылэ­жьыгъэхэм яшIушIагъэ рагъэу­нэфэу, чIыпIэ еджапIэхэм тицIыф цIэрыIохэм мы­жъобгъухэр афапалъагъэх.

Iоныгъом и 3-м зэхэщэкIо чанхэм патриотическэ проектыкIэр, Шъачэ ицIыф цIэрыIохэм яшIэжь гъэлъэпIэгъэныр лъагъэ­кIотагъ. Къэлэ хэбзэ къулыкъу­хэр, лъэпкъ общественнэ организациехэр ыкIи меценатхэр зэдеIэжьхэзэ, зэлъашIэрэ фронтовикхэм яапэрэ сурэтищыр – Урысыем и ЛIыхъужъэу Дмитрий Тормаховыр, Советскэ Союзым и ЛIыхъужъхэу Ацумыжъ Айдэмыр, Давид Языджян яехэр – еджэпIэ музейхэу дзэ щытхъум епхыгъэхэм шIухьафтын афашIыгъэх. ПсышIуапэ дэт егъэджэпIэ-гъэсэпIэ учреждениеу N 99-м, къуаджэу ШэхэкIэй дэт еджапIэу N 90-м ыкIи поселкэу Каткова Щель – N 83-м афагъэ­шъошагъэх тичIыпIэгъу цIэры­Iохэу щытхъур къэзылэжьыгъэ­хэм ацIэхэр.

МэфэкI Iофтхьабзэм хэлэжьагъэх УФ-м и Къэралыгъо Думэ идепутатэу Константин Затулиныр, «Юнармием» иштабэу Шъачэ дэтым ипащэу, Урысыем и ЛIыхъужъэу Евгений Федотовыр, Урысые дзэ-тарихъ обществэм хэтхэу Геннадий Нефедовыр, Мнац Дащян ыкIи Руслан Бердиевыр; Адыгэ Хасэм хышIуцIэ Iушъо адыгэ-шапсыгъэхэмкIэ хэтхэу КIакIыхъу Мэджыдэ зипащэхэр, «Юнармием» илIыкIо­хэр, кIэлэегъаджэхэр ыкIи еджа­кIохэр.

Iофтхьабзэм гухэлъ шъхьаIэу иIагъэр тичIыпIэгъухэу мамырныгъэр тэзыгъэгъотыжьыгъэ­хэм яшIэжь дгъэлъэпIэныр, лIэужыкIэхэм ахэр ягъэшIэгъэн­хэр ыкIи еджэпIэ музейхэм яфонд тарихъ ыкIи зэо мэхьанэ зиIэ экспонатхэр ягъэгъотыгъэн­хэр ары. А мурад иныр зэрэзэшIуахы­гъэр дэгъоу кIигъэ­тхъыгъ Всероссийскэ общественнэ движениеу «Юнармием» икъутамэу Шъачэ дэтым ипащэу, Урысыем и ЛIыхъужъэу Евгений Федотовым.

– Пстэуми тызэготэу зы Iо­фы­шхо тэлэжьы, тинахьыжъ Iушхэм яхэбзэшIу-шэнышIухэмкIэ тиныбжьыкIэхэр тэпIух. Зэошхоу блэкIыгъэри зыфэдэгъэ шъыпкъэр нэрылъэгъу афэтэшIы, агумэ ащ ихьазаб анэтэгъэсы, ащ фэдэ тхьамыкIагъом щытыухъумэхэзэ, блэкIыгъэ Хэгъэгу зэошхом хэтыгъэ дзэкIолI, дзэ­къулыкъушIэ пэпчъ я Хэ­гъэгу гъунэнчъэу зэрялъэпIагъэр сыдигъуи мы мэфэкIхэм, Iофтхьабзэхэм ащыкIэтэгъэтхъы. ТекIоныгъэшхор къытфыдэзыхыгъэхэр тшIэнхэр, щысэу тиIэнхэр, дгъэ­лъэпIэнхэр – пстэуми зэдытиIоф. Ахэр сыдигъуи псаумэ анахь псаужьых, – къыIуагъ ащ.

Ныбэ Анзор.