«Пкъышъолыр нахь псынкIэ ешIы, гъашIэм хегъахъо»

Джаущтэу къыщытыгъ китаибзэкIэ тхыгъэ ижъырэ тхылъым шъоум шIуагъэу пылъыр къызыщыIотэгъэ Iахьым.

Пэсэрэ лъэхъанхэм къащыублагъэу цIыфхэм шъоур ягъогогъу, ащ шIуагъэу хэлъыр икъоу аушэтыгъэу уасэ фашIы, агъэфедэ. Адыгэхэми бжьэхъуным пылъэу бэ ахэтыгъэр, непи ар лъэпкъым къыхэнагъ. Тэри тигъэзет нэкIубгъо къыщыттэу хъугъэ шъоум IэзэкIэ амалэу иIэхэр, ау ахэр зэрэбэм къыхэ­кIэу зы нэкIубгъокIэ къэIогъуай. Шъоур уз зэфэшъхьафхэм пэшIорыгъэшъэу защыуухъумэным иамалышIоу щыт, ащ пкъышъолыр егъэпытэ, кIуачIэ къыуеты. Ижъырэ урым философэу Демокритэу илъэси 110-рэ къэзыгъэшIагъэм ар къыдэхъунымкIэ зишIуагъэ къэкIуагъэмкIэ зеупчIыхэм, мырэущтэу къариIогъагъэу къатхыжьыгъ: «Пкъышъо­лыр ыкIоцIкIэ шъоум щымыгъакI, ыкIыIукIэ – дагъэм». ЗэлъашIэрэ врачэу, естествоиспытателу Ибн Сина (Авиценна) ыIощтыгъ: «Нахьыбэрэ уныбжьыкIэ пшIоигъомэ, шIокI имыIэу шъоур пшхын фае». Джащ фэдиз кIуа­чIэ иI бжьэ цIыкIу Iазэхэм къатырэ гъомылэпхъэ IэшIум.

IэзэкIэ амалэу иIэхэм ащыщхэр

Витамин имыкъуныр (авитаминозыр), шъокоузыр (анемиер), иммунитетым къыщыкIагъэмэ.

Чэщ-зымафэм шъоу грамм 60 – 70-р икъущт пкъышъо­лыр уукъэбзыным, лъыр шапхъэ­хэм адиштэным, гу-лъынтфэ системэр бгъэпытэным афэшI.

Лимоным е апельсиным ыкIышъо бгъэушъэбынышъ, шъоу ащ хэплъхьащт (угу рихьырэм фэдиз). Ушхэным ыпэкIэ щай­джэмышх зырызэу щэгъогогъо мафэм пшхызэ пшIыщт.

Лимоным ызыныкъом къыкIэпфырэ псым псы гъэжъо­гъэ стэчан (е нарзан) хэпкIэнышъ, зэхэбгъэкIухьащт. Ащ шъоу хэплъхьащт (узыфаем фэдиз). Авитаминоз зиIэхэр ащ фэдэ псым тхьамэфитIум ешъо­хэмэ ишIуагъэ къэкIощт. Пкъы­шъолри ыгъэпытэщт.

Дэшхо укъэбзыгъэр тIэкIу бгъэтэкъонышъ, шъоу хэпкIэщт. Ащ фэдэ зэхэлъыр народ­нэ медицинэм егъэфедэ уз хьылъэ­хэр зыпэкIэкIыгъэ, кIочIа­джэ хъугъэ цIыфхэр, операцие ашIыгъэхэр зыпкъ игъэуцожьыгъэнхэм фэшI. КIэлэцIыкIухэм ащ фэдэ зэхэлъым щыщ мафэ къэс тIэкIу ашхымэ, лъэшэу къашъхьапэщт.

Атеросклерозыр

Шъоу килограммым, бжьыныф шъхьитфэу гъэушъэбыгъэм лимони 10-м къакIэфыгъэ псыр ахэбгъэхъонышъ, дэгъоу зэхэбгъэкIухьащтых. Ащ щыщ шайджэмышхым изиплI мафэм зэ пшхыщт, тIэкIу-тIэкIоу укIэшъузэ жэкIоцIым дэбгъэткIухьащт. Бжьынышъхьэм псыр къы­кIэпфынышъ, ащ фэдиз шъоу хэплъхьащт. Джэмышхышъхьэ зырызэу мафэм 3 – 4 пшхыщт, ушхэным ыпэкIэ.

Чэщырэ умычъыешъурэмэ

УгъолъыжьынкIэ такъикъ 30 – 40 иIэу псыфэбэ стэчаным ызыщанэ шъоу джэмышхышъхьэ хэлъэу уешъощт. Чъыеныр зыпкъ еуцофэ ащ уешъозэ пшIын фаеу еIо народнэ медицинэм.

Псы стэчанныкъом шъоу щайджэмышхышъхьитIу хэплъхьа­нышъ, угъолъыжьыным ыпэкIэ сыхьатныкъо щыIэу уешъощт.

ЛъыдэкIуаер (гипертониер)

Гыныплъым, пхъым (морковкэр), бэлыдж фыжьым къа­кIэ­фыгъэ псым шъоу хэплъхьанышъ, дэгъоу зэхэбгъэкIухьащтых. Ушхэным ыпэкIэ сыхьатныкъо щыIэу джэмышхышъхьэ тIурытIоу щэгъогогъо а зэхэгъэ­кIухьагъэр пшхыщт. Мэзи 2 – 3-м арэущтэу пшIыщт. ЧIыпIэ чъыIэтэгъэ мэзахэм ар щыпIыгъын фае.

Шъоу грамми 100-рэ зы лимоным къыкIэфыгъэ псымрэ дэгъоу зэхэбгъэкIухьащтых. Щай е щэ стырым кIыгъоу ащ щыщ джэмышхышъхьэ учъыежьыным ыпэкIэ пшхыщт.

Гриппыр

Бжьыныфыр бгъэушъэбынышъ, ащ фэдиз шъоу хэплъхьащт (1:1). Угъолъыжьыным ыпэкIэ ащ щыщ тIэкIу пшхыщт псы гъэжъогъэ фабэ тепшъу­хьажьызэ.

Бзыфым (липа) икъэгъагъэу джэмышхым изымрэ ащ фэдиз малинэрэ кастрюлэм иптэкъонхэшъ, псы гъэжъогъэ стэчанитIу акIэпкIэщт. А зэхэлъыр такъикъи 5-м къэбгъэ­жъощт. ЗыучъыIы­жьырэм ыуж зэтебгъэчъыжьынышъ, ащ шъоу джэмышхышъхьитIу хэплъхьащт. Ар фабэу мафэм 3 – 4 стэчанныкъо зырызэу уешъощт.

Джэмышхым из бзыф къэгъагъэм псыжъо стэчан кIэпкIэнышъ, градус 20 – 25-м нэсэу псыр мэучъыIыфэ щыбгъэтыщт. Нэужым ар зэтебгъэ­чъыжьынышъ, джэмышхым из шъоу хэплъхьащт. Учъыежьыным ыпэ­кIэ ащ уешъощт тIэкIу фабэу.

Пскэныр

Бжьын гъэушкъоигъэ грамм 50, шъоу грамм 50, шъо­у­щыгъу грамм 40 зэхэбгъэкIу­хьанхэшъ, псы литрэ ахэм акIэп­кIэщт. Ар сыхьати 3-рэ мэшIо макIэм щыбгъэжъощт. Мафэм ащ щыщ джэмышхышъхьи 4 – 6 уешъощт.

ШъунаIэ тешъудз!

Гум тэрэзэу Iоф ымышIэу, гу лыпцэхэр кIочIаджэ хъу­гъэхэмэ, щай стырым шъоу кIыгъоу уешъо хъущтэп.

Сымаджэхэу нахь макIэу углевод зыхэлъ гъомылапхъэ­хэр зыгъэфедэнхэ фаехэм шъоур амышхымэ нахьышIу.

Шъоур бгъэстыры хъущтэп. Градус 35-м ар зынэс­кIэ витаминхэм ащыщхэр мэкIодых, градус 50-м нэсымэ Iэзэгъоу хэлъыр зэкIэ мэ­кIоды.

ШIэныгъэлэжьхэм зэфэ­хьысыжь ашIыгъ: псауны­гъэмкIэ анахь шIуагъэ къэзыхьырэр ыкIи IэзэгъушIу хъу­рэр узыщыпсэурэ чIыпIэм щыкIащырэ шъоур ары.

Псауныгъэ Тхьэм къышъует!

Нарэхэр

Сабыйхэр къызыщагъэхъухэрэ унэм (роддомым) акцие щэкIо: зэтIуазэхэр къэгъэхъухи, ящэнэрэр шIухьафтынэу къыуатыщт. * * * Поликлиникэм узычIахьэкIэ анахь чIыпIэ лъэ­гъупIэм еIулIыгъ: «Шъузымыгъэрэзэрэ ыкIи игъо шъулъэгъурэ Iофыгъохэр зыдэшъутхэщтхэ тхылъыр (книга жалоб) психиатрэм икабинет чIэлъ». * * * — УмыгумэкI, умыгумэкI, — реIо хирургым операцие ашIынэу агъэхьазырырэм. — Ары шъхьае, — еIо адрэм, — апэрэ операцие сызэрашIырэр. — Сэри апэрэ операцие зэрэсшIырэр, ау ощ фэдэу лъэшэу сыгумэкIырэп. НэкIубгъор зыгъэхьазырыгъэр ЖакIэмыкъо Аминэт.