ТичIыопс идэхагъэ зекIо къи­хьэрэ пэпчъ ыгъэшIэгъон екъу. Тэ, чIыпIэрысхэмкIэ, тынэхэр ащ есэжьыгъэхэу, зэхэтымышIэу мафэ къэс тиIофмэ ауж титэу тыкъечъэкIы. Ау тшъхьэ къэтIэтэу, зытплъыхьэу, тыкъэзыуцухьэрэ дунаим тыхаплъэмэ, гъэшIэгъоныбэ хэтлъэгъощт.

АщкIэ тэри IэпыIэгъу тыкъы­шъуфэхъущт — «Адыгэ макъэм» нэкIубгъуакIэ регъажьэ республикэм ичIыопс фэгъэхьыгъэу. ТичIыпIэ гъэшIэгъонхэм ащ ягугъу къыщытшIыщт, хьакIэу къытфакIохэрэри яшIошIхэмкIэ къыддэгощэщтых. Шъори шъукъо­кIынышъ зэжъугъэлъэгъунхэм шъукъыфэущынкIи хъун. Зэрэтыублэрэр зекIуабэ къезыщэлIэрэ гъочIэгъхэм ащыщ.

ГъочIэгъэу Шъхьэкъупшъхь

Мы илъэсым пыкIыгъэ уахътэм нэбгырэ мин 200 фэдиз хъурэ зекIор Адыгеим къихьагъ. Непи пчъагъэм хэхъо. Бжыхьэм имэфэ ошIухэр зекIуабэмэ къыз­фагъэфедэ, республикэм ичIы­опс исаугъэтхэр зэрагъэлъэгъух. ГъочIэгъэу Шъхьэкъупшъхь (Череп) зыфиIорэм екIурэ лъа­гъор джырэкIэ анахь цIыфыбэ кIуапIэмэ яз. «ЫцIэр итеплъ» зыфаIорэмэ ар ащыщ. ЦIыфышъхьэм фэдэу нэкуитIур иI, пэбгыр хэгъэунэфыкIыгъ. МетрипшI пчъа­гъэр икIыхьагъ, джащ фэдизыр илъэгагъ.

ГъочIэгъым екIурэ лъэс лъа­гъор нахьыбэмэ Свято-Михайловскэ хъулъфыгъэ чылысым щаублэ. Ащ щегъэжьагъэу Шъхьэкъуп­шъхьэм нэс, зылъэныкъуакIоу, километрийрэ ныкъорэр гъогу­уанэм икIыхьагъ. Лъагъор хьылъэп. Лъэс зекIоныр зикIасэхэм анахьэу агу ри­хьыщт. Мэз Iужъу дахэм пхырэкIы. ГъочIэгъым кIохэрэмэ шIу алъэ­гъурэ уцупIэмэ яз къушъхьэ цакIэу Галкин зыфаIорэр. Ащ ыцыпэ уздэкIуаерэм, Кавказ къушъхьэ тхыцIэм иIошъхьэ цIэрыIохэр — ТхьэчIышхор, Ачъэжъбэхъу, Дыдыгущ, ыкIи нэмыкIыбэхэр нафэу къэлъагъох. Мафэр ошIу дэдэмэ, Iошъхьэ­мафи плъэгъун плъэкIыщт.

— Адыгеим ичIыопс дэхэ дэд. СыздэщыIагъэр бэ, Карелием щегъэжьагъэу Якутием щиухыжьэу сызнэмысыгъэ тикъэралыгъо иIэп, ау мыщ фэдэу дахэу зы чIыпIэ слъэгъугъэп. Мэфэ заулэ хъугъэу мы чIыналъэм къыщысэкIухьэ, зызгъэплъэкIын слъэкIырэп, — къеIо Урал къикIыгъэ зекIом.

Шъхьэкъупшъхьэм уезыщэлIэрэ гъогум иаужрэ Iахь анахь дахэхэм ащыщ. Лъагъор чъыгэе гъэхъунэм пхырэкIы. Ахэм инышхоу, мыжъом хэшIыкIыгъэ шъхьэшхор ашъхьэпырэплъы. ЦIыф IэпшъитIумэ амышIыгъэу шIошъхъугъуаеми, жьыбгъэр, ощхыр, уахътэр иIэпыIэгъухэу чIыопсым ар ыгъэпсыгъ.

— ПцIы хэмылъэу ЦIыфышъхьэ шъыпкъ. Анатомиер рызэбгъашIэми хъущт. Мары нэкухэр, пэбгыр, жэпкъыр чIыгу куоу хэт, ыцэхэри иIагъэхэн фае. ШъыпкъэкIэ хьа­лэмэтыгъ, — мэщхы Пшызэ шъолъыр щыщ зекIор.

Шъхьэкъупшъхьэм ынэгу Кавказ къушъхьэ тхыцIэм фэгъэ­загъэу Iошъхьэ шыгумэ арэплъэ. Иджабгъу нэкур анахь зекIобэ кIуапI. Иинагъэ шыгъуае, ау нэбгырэ пшIырыпшI хъурэ купи­пшIыр пэрыохъу зэфэмыхъухэу зэдычIэфэщтых. Идэпкъхэм тыгъэми, ощхми, осми уаща­ухъумэ, чэщихыпIэкIэ ашIогупсэфэу уцупIэхэр щагъэпсых. Гъо­чIэгъыр, Iо хэмылъэу, Адыгеим ичIыпIэ анахь дахэхэм яз. Рес­публикэм исаугъэтэу зэбгъэ­лъэгъун фаехэм ар ясатыр хэт.

Анцокъо Ирин.