Мы аужырэ илъэситфым псэушъхьэхэм якъэухъумэн гумэкIыгъохэу епхыгъэхэм язэшIохын Къэралыгъо Думэм лъэшэу ынаIэ тыригъэтыгъ. Мыщ фэдэ унашъо аштэн зэхъум къиныгъуабэ щыIагъ нахь мышIэми, ахэр зэшIуахынхэ алъэкIыгъ. Псэушъхьэхэм алъэныкъокIэ цIыфыгъэшхо къызхэгъэфэгъэн зэрэфаемкIэ обществэм иеплъыкIэ яIэубытыпIэу «Псэушъхьэхэм пшъэдэкIыжь пылъэу узэрадэзекIощтыр» зыфиIорэ унашъор аштагъ.

Унашъом къыщегъэнафэ псэушъхьэр «пкъыгъоу» зэрэщымытыр, ар псэ зыпытэу дунаим тетхэм, джащ фэдэу узыр ыкIи хьазаб зыщэчыхэрэм зэращыщыр.

Джы зэрэщытымкIэ, псэушъхьэр уфаемэ чIэбдзыжьынэу щытэп, телъхьэпIэ зэфэшъхьаф­хэмкIэ ар пфэмыIыгъыжьмэ е уфэмыежьмэ ар нэмыкI бысым горэм е псэушъхьэхэр зыщаIыгъырэ шъхьэегъэзыпIэм япты­жьын фае.

Жъалымыгъэ зыхэлъ зекIуа­кIэхэу псэушъхьэхэм адызэрахьэхэрэр зыфэдэхэр социальнэ сетьхэм къарыбгъахьэхэ хъущтэп. Фэтэрхэм ыкIи унэе псэупIэхэм псэушъхьэ Iалхэр ащыпIыгъынхэ уфитэп. Джащ фэдэу сатыу гупчэхэм, шхапIэхэм зоопаркхэр къащызэIупхы мыхъунэу унашъом къыщеIо. Циркхэм, зоопаркхэм, зоосадхэм Iоф ашIэнымкIэ лицензие яIэн фае.

Джащ фэдэу псэушъхьэхэм къызщябгъэкIухьан плъэкIыщтыр, шъхьэегъэзыпIэхэм яIофшIэн ыкIи псэушъхьэ гъорыкIохэм уазэрэдызекIон фэе шапхъэхэр унашъом къыщегъэнафэх. Программэм къызэригъэнафэрэмкIэ, псэушъхьэр къэуубытын, стерилизацие ыкIи вакцинацие пшIыныр, нэужым зыщыпсэущтыгъэ чIыпIэм пщэжьыныр ары.

Жъалымхэм пшъэдэкIыжьхэр арагъэхьыщтых

Жъалымыгъэ зыхэлъ зекIуа­кIэхэр псэушъхьэхэм адызезыхьэхэрэр агъэпщынэщтых. Псэушъхьэр зыукIыгъэхэм е фыкъуагъэхэр тезыщагъэхэм ямызакъоу, уз ыкIи хьазаб тезылъхьагъэхэми пшъэдэкIыжьхэр арагъэхьыщтых. Жъалымыгъэу зэрахьагъэм елъытыгъэу тазырэу сомэ мин 80-м къыщегъэжьагъэу сомэ мин 300-м нэс атыралъхьанхэ алъэкIыщт.

Псэушъхьэм жъалымэу зэрэ­дэзекIохэрэр ыкIи егъэзыгъэ зекIуакIэу адызэрахьэхэрэр Интернетым къизылъхьэхэрэм ыкIи зыныбжь имыкъугъэхэр мыщ фэдэ зекIокIэ дэйхэм ахэзыщэн гухэлъ зиIэхэм илъэ­си 5-м нэс хьапс атыралъхьащт.

КъепфэкIыхэ хъущтэп

Хьэхэр бгъэсэнхэ ыкIи бгъэ­хьазырынхэ зыплъэкIыщт за­къор шакIоу ущыт хъумэ ары, ау жъалымыгъэ хэлъэу уадэзекIо хъущтэп. Джащ фэдэу псэушъхьэ Iалыр къэухъумэгъэным фэшI ар зыдэтыщтыр къэшIыхьагъэн фае.

Тхылъ Плъы­жьым дэхьагъэ­хэм якъэухъумэн

Тхылъ Плъыжьым дэхьагъэхэу УФ-м идунэе зэзэгъыныгъэхэмкIэ къагъэгъунэхэрэ уасэ зиIэ псы биологическэ къэкIуапIэхэр хэбзэнчъэу къычIэзыщыхэрэр ыкIи осэ ин зиIэ псэушъхьэ Iалхэр къезыгъэкIокIыхэрэр бзэджэшIэгъэ хьылъэхэм аха­лъытэ. Ащ фэдэ бзэджэшIагъэ­хэм якъычIэгъэщынкIэ оперативнэ-лъыхъун Iофтхьэбзэ зэ­хэ­­убытагъэхэр зэрахьэх ыкIи бзэ­джашIэм хьапс тыралъхьанымкIэ мыщ ишIуагъэ къэкIо.

ЧIыфэ зытелъхэм псэушъхьэр аIахынэу щытэп

ЦIыфхэу хабзэм иахъщэ чIыфэ зытелъхэм гъэцэкIэкIо документхэмкIэ яунэе псэушъхьэхэр аIахынхэу фитыныгъэ яIэп.

Къэралыгъо Думэм идепутатхэм къызэраIорэмкIэ, мы унашъом иштэн игъо шъыпкъэу щыт. БэшIагъэуи ащ егупшысынхэ фэягъ.

«Псэушъхьэхэм псэ апыт, ахэм зэхашIэ яI ыкIи узымрэ хьазабымрэ ащэчы. Ахэр тэ къэтыухъумэнхэ фае ыкIи ары мурадэу тиIэр.

Унашъор тштагъэ нахь мышIэми, джырэ нэс мыщ тегущыIэх. Зы лъэныкъом шапхъэу щыIэхэр ашIомакI, адрэ лъэныкъом – хьэ гъорыкIохэм ащыухъумэгъэнхэу къыкIэлъэIух, ащкIэ хэбзэгъэуцугъэм дыра­гъаштэрэп».

Гукъау нахь мышIэми, ежь цIыфхэр ары хьэ гъорыкIохэр гъогум къытезыутIыпщыхьэхэрэр. ЗэкIэмэ анахь шъхьаIэр шъхьэ­егъэзыпIэхэр шIыгъэнхэр ыкIи псэушъхьэхэм екIолIакIэу афытиIэр нахьышIум ылъэныкъокIэ зэблэхъугъэныр арых. Ащ фэдэу зыхъурэм гумэкIыгъори щыгъэ­зыягъэ хъущт, къычIадзыжьырэ псэушъхьэхэри нахь макIэ хъу­щтых.

ХэткIи шъэфэп хьэ гъорыкIохэр цIыфхэмкIэ щынагъоу зэрэщытхэр, анахьэу сабыйхэмкIэ. Илъэс къэс ахэр къызэцэкъагъэхэм япчъагъэ хэхъо. Мыекъуапэ щыпсэухэрэм мы гумэкIыгъор зы илъэсэп зяIэр, мы мафэхэми ар анахь шъхьа­Iэхэм ащыщ.

Илъэс пчъагъэ хъугъэу хьэ гъорыкIо купхэр къалэу Мые­къуа­пэ иурамхэм бэу атетых. Ахэм япчъагъэ зыфэдизыр къыIонэу зыми ышIэрэп. Ахэм хьашхъурэIухэр бэу ахэтых. Хьэхэм языхэм уазытекуокIэ мащтэхэшъ, Iочъых. Ау ахэтых къызэцэкъэкIыхэрэри. Къэлэ паркым ыкIи урамэу Красноок­тябрьскэм хьэ гъорыкIо купхэу атетхэр мыщ пэгъунэгъоу щыпсэухэрэм ыкIи IофшIапIэу атетхэм ащылажьэхэрэм агъаш­хэх. Ахэм япчъагъэ бэ зэрэхъу­гъэм гумэкIыгъорэ щынагъорэ къафехьы. Сыда пIомэ мы чIыпIэр унагъохэм языгъэпсэфыпIэу ыкIи якIуапIэу щыт.

«Мыекъуапэ ипсэушъхьэ гъо­рыкIохэр» зыфиIорэ волонтер купым ипащэу З. Степановам къызэриIуагъэмкIэ, мы гумэкIыгъом къэлэдэсхэм ялажьи хэлъ. Сыда пIомэ а псэушъхьэхэм янахьыбэр ахэм къычIадзы­жьыгъ. Бэрэ къыхэкIы цIыфым илажьэкIэ хьэхэм ыкIи чэтыу­хэм утынхэр, фыкъуагъэхэр атыращэхэу. КIымэфэ чъыIэхэр къыз­щежьэрэм щыублагъэу хьэ къы­чIадзыжьыгъэхэр тучан чIэхьагъухэм, чIыунэхэм ачIэсых.

Мы уахътэм хьэ гъорыкIохэр стерилизацие шIыгъэнхэр ыкIи ахэм яIыгъын зыпшъэ дэкIырэр мыкъэралыгъо предприятиеу, шакIохэм яхъызмэтшIапIэу «Элота» зыфиIорэр ары. Мыщ псэушъхьэ 50-м телъытагъэу охътэ гъэнэфагъэкIэ зыщаIыгъы­хэрэ шъхьэегъэзыпIэ иI ыкIи ренэу а пчъагъэм щыкIэхэрэп.

Хьэ гъорыкIохэр къэзыубытырэ, стерилизацие МыекъуапэкIэ зышIырэ организацием мы илъэсым Мыекъопэ къэлэ администрацием зэзэгъыныгъэ дишIыгъ. Ащ къызэрэдилъытэ­рэмкIэ, хьэ гъорыкIохэр къаубытыщтых, ахэм яIэзэщтых, вакцинэ ахалъхьащт ыкIи стерилизацие ашIыщтых, мы фэIо-фашIэхэр агъэцэкIэфэ приютым мэфэ 38-рэ ахэр щаIыгъыщтых, чипхэр ахагъэуцонхэшъ, атIупщыжьыщтых.

— Тэ республикэм икъэралыгъо унашъо тэгъэцакIэ, зыпари зылъымыплъэхэрэ хьэ гъорыкIохэм щырхэр къакIэмыхъонхэм ыуж тит: ащ фэдэхэр къэтэубытых, стерилизовать тэшIых. Нэужым илъэсым къыкIоцI ахэр охътэ гъэнэфагъэкIэ шъхьэегъэзыпIэм щытэIыгъых. Псэушъхьэ­хэр зыукIыхэрэм ыкIи щынаутхэмкIэ зыгъалIэхэрэм тэ тащыщэп, етIани къыдэплъы­тэн фае жъалымыгъэ хэлъэу псэушъхьэхэм адэзекIохэрэр хабзэм зэригъэпщынэхэрэр, — къыIуагъ «Элотым» итхьаматэ.

ПсэупIэ-коммунальнэ хъыз­мэтым и ГъэIорышIапIэ иIофышIэхэм къызэраIуагъэмкIэ, Мыекъуапэ иобщественнэ чIыпIэхэм мэкъуогъум и 1-м къыщегъэжьагъэу хьэ гъорыкIохэм якъэубытын аублагъ.

Хьэ гъорыкIохэу гъогумэ ателъхэр зэфэшъхьафых, ахэм ахэтых зэрар къыозымыхынхэри, ау къыптебэнэн, къыоцэ­къэн зылъэкIынэу ахэтыри макIэп. Хьэхэр бэу зэхэтэу зылъэгъухэ­рэр псэупIэ-коммунальнэ хъыз­мэтым и ГъэIорышIапIэ санитарнэ зытетым лъыплъэрэ отделым ителефонэу: 8(8772)52-74-74-рэм теонхэу къэлэдэсхэм къяджэх.

Хьэ гъорыкIохэм афэгъэхьыгъэ федеральнэ хэбзэгъэуцу­гъэу аштагъэм къызэригъэнафэрэмкIэ, хьэ гъорыкIор къаубытын, вакцинэ халъхьан, стерилизацие ашIын, чип палъхьанышъ, къызыщаубытыгъэ чIыпIэм ащэжьын фае. ШэпхъакIэхэм къызэрэда­лъытэрэмкIэ, къаубытыгъэхэ хьэхэм приютым карантин щахьыщт, нэужым шIоигъоныгъэ зиIэм ратыщт, зи фэмыемэ къызыщаубытыгъэ чIыпIэм ащэжьыщт.

КъэIогъэн фае, 2020-рэ илъэ­сым ищылэ мазэ къыщыублагъэу приютхэм афэгъэхьыгъэ федеральнэ законэу «Об обращении с животными» зыфиIоу аштагъэм къызэрэщиIорэмкIэ, псэупIэ зимыIэ псэушъхьэхэр олIэжьыфэхэкIэ шъхьэегъэзыпIэм щаIыгъынхэу ары. Джащ фэдэу ахэм яIэзэнхэ ыкIи стерилизацие ашIынхэ фае.

Мыщ дэжьым зэфэхьысыжьхэр пшIынхэ плъэкIыщт: уна­шъор агъэцэкIэным пае псэушъхьэхэр зыщаIыгъырэ шъхьэегъэзыпIэ закъоу Адыгеим итым чIыгу Iахь къыратын фае. Мы уахътэм станицэу Ханскэм пэмычыжьэу псэушъхьэхэр зыщаIыгъырэ шъхьэегъэзыпIэу «Дружок» зыфиIорэр зытет чIыпIэр бэджэндэу къаIахыгъ.

— Официальнэу Iоф зышIэрэ организациеу тыщыт нахь мышIэми, чIыгу къытатыным нэмыкIыкIэ зыпарэми тыкIэ­дэурэп, ахъщи, псэушъхьэхэм ядгъэшхыщтыри тэр-тэрэу къэтэгъотых. ЦIыфхэр IэпыIэгъу къытфэхъух, ашхыщтхэр къытфащэх. ЧIыгур бэджэндэу зэрэтIыгъым къыхэкIыкIэ мыщ чэур Iудгъэуцошъурэп ыкIи псэушъхьэхэр зыдэсыщт вольерхэр тфыдэшIыхьэхэрэп. Волонтерхэр мэгугъэх Адыгеим ипащэхэм мы Iофыгъом анаIэ тырадзэнэу, ягумэкIыгъо­хэр дагъэзыжьынхэу, — къы­Iуагъ шъхьэегъэзыпIэм ипащэ.

КIАРЭ Фатим.