Мы аужырэ илъэсхэм кIэлэцIыкIу IыгъыпIэм кIощт сабыеу чэзыум хэтхэр нахь макIэ шIыгъэным республикэм лъэшэу анаIэ щытет. Федеральнэ программэ зэфэшъхьафхэм яшIуагъэкIэ илъэс къызэкIэлъыкIохэм республикэм кIэлэцIыкIу IыгъыпIэ пчъагъэ кIэу щашIыгъ, джыри IофшIэныр лъагъэкIуатэ.

БэмышIэу Адыгэкъалэ къыщызэIуахыгъэ кIэлэцIыкIу Iы­гъыпIэу N 6-м тыщыIагъ. Аужырэ шапхъэхэм адиштэу ар гъэ­псыгъэ.

КъатитIоу зэтет унэр зэтегъэ­псыхьагъ. КIэлэцIыкIухэр зы­чIэсхэр дахэу зэIухыгъэх, спорт ыкIи музыкальнэ залхэр, ме­дицинэм иIофышIэ зычIэс кабинетыр ыкIи лъэныкъо зэфэшъхьафхэмкIэ апэрэ шIэныгъэ зыщарагъэгъотырэ хэушъхьа­фыкIыгъэ кабинетхэр хэтых. Iэмэ-псымэу чIэтыр зэкIэ кIэ.

Учреждениер зыдэт щагур джащ фэдэу зэтегъэпсыхьагъ, куп пэпчъ зыщыджэгущтхэ чIыпIэхэр шъхьафэу иIэх. Сэкъатныгъэ зиIэ сабыйхэр аштэным фэхьазырых. КъэIогъэн фае щынэгъончъэным ылъэныкъо лъэшэу анаIэ зэрэтетыр, къэлапчъэхэр зэтегъэпытыхьагъэх, къагъэгъунэ, видеокамерэхэр чIыпIэ зэфэшъхьафхэм апылъых.

— Лъэпкъ проектэу «Демография» зыфиIорэм ишIуагъэкIэ тикIэлэцIыкIу IыгъыпIэ ашIыгъ. Сабый нэбгырэ 240-рэ чIэфэнэу гъэпсыгъэ. Федеральнэ, респуб­ликэ ыкIи муниципальнэ бюджетым къыхэхыгъэ сомэ миллиони 168-рэ мыщ пэIухьагъ. Сабыйхэр щыпIыгъыщтхэми, Iоф щыпшIэщтми амалышIухэр къы­татыгъэх, зэпстэур кIэ, лъэ­хъаным дештэ, уфэсакъызэ бгъэфедэнэу ары ныIэп ищыкIагъэр, — еIо кIэлэцIыкIу IыгъыпIэм ипащэу ТхьалI Къутас.

Бзылъфыгъэм икъэгущыIакIэ­кIэ иIофшIэн хэшIыкI ин зэрэфыриIэр къыхэщы. Опыт ин IэкIэлъ. Адыгэкъалэ дэт нэ­мыкI кIэлэцIыкIу IыгъыпIэм илъэс 20-рэ ипэщагъ, мыр кIэу къызашIым къагъэкIожьыгъ.

— Куп 12-у кIэлэцIыкIухэр гощыгъэх, нэбгырэ 20 зырыз ахэмэ арыс. Пшъэрылъ шъхьаIэу тиIэр сабыйхэр дгъэгупсэфынхэ, апэрэ шIэныгъэхэр ядгъэгъотыныр ары. ТхакIэ, еджакIэ яд­гъэшIэныр типшъэрылъхэм ахахьэрэп, ау зы чIыпIэ щысхэу, къараIорэм едэIунхэм фэтэгъа­сэх, сурэтшIыным фэщагъэ тэшIых, хьисап фигурэхэр ятэгъашIэх. Егъэзыгъэ Iоф хэмы­лъэу, джэгукIэ шIыкIэм тетэу кIэлэпIухэм Iоф адашIэ. КъэIогъэн фае, цIыкIух нахь мышIэми, лъэныкъо зэфэшъхьафхэмкIэ сэнаущыгъэ зыхэлъхэр къы­зэрахэкIыхэрэр, — къытфеIуатэ тигущыIэгъу.

Гъэсэныгъэ платформэу «Вдохновение» зыфиIорэм ифедеральнэ инновационнэ площадкэ кIэлэцIыкIу IыгъыпIэр хэ­фагъ. Ащ ишIуагъэкIэ къэшъонымкIэ, сурэтшIынымкIэ ыкIи IэкIыб къэралыгъуабзэхэм язэгъэшIэнкIэ кIэлэцIыкIухэм гъэсэныгъэ тедзэ арагъэгъоты.

Гъэсэныгъэ программэ хэ­ушъхьафыкIыгъэ яIэу кIэлэпIу­хэм Iоф ашIэ. Ар том 15 мэхъу, логопед куп къызэIуахыгъэми ащ фэгъэхьыгъэ программэр хьазыр.

КIэлэцIыкIу IыгъыпIэр къызызэIуахыгъэм ащ фэдизэу бэ темышIагъэми, Iоф щызышIэ­хэрэм зэгурыIоныгъэ азыфагу илъэу, зэдеIэжьхэзэ Iоф ашIэ. НыбжьыкIэхэм нахьыжъхэм щысэ атырахы.

— Сыд фэдиз шIэныгъэ уиIэ­ми, сабыйхэр шIу умылъэгъоу, угукIэ уафэмыщагъэмэ IофшIэныр зэрифэшъуашэу пфэгъэцэкIэщтэп. Сабый цIыкIу пэпчъ Iоф дэпшIэн, цыхьэ къызыфебгъэшIын фае. Янэ-ятэхэм къа­кIэрычыгъэ сабыир бгъэгупсэфыныр, гукIэ зыкъебгъэштэныр IэшIэхэп. Непэрэ мафэм ехъу­лIэу тикIэлэпIухэм япшъэрылъхэр зэрифэшъуашэу зэрагъэцакIэрэм щэч хэлъэп. Ны-тыхэм агукIэ гупсэфхэу ясабыйхэр къытфагъанэх, — еIо Къутасэ.

ЯцIыкIугъом къыщегъэжьа­гъэу яцыхьэ зытелъыжьэу, щэIагъэ ахэлъэу, ашъхьэ уасэ фашIыжьэу ыкIи нэмыкIхэми шъхьэкIафэ афашIэу сабыйхэр зэрапIущтым пылъых. Сабыйхэм азыфагу сыдигъокIи зэфыщытыкIэ дэгъу илъыным, къэзыуцухьэхэрэм афэгумэкIхэу гъэсэгъэнхэм, щыIэныгъэм къащашъхьэпэщт апэрэ шIэныгъэхэр ягъэгъотыгъэнхэм, Iадэб ахэлъэу пIугъэн­хэм кIэлэпIухэр ыпэ рапшIэу дэлажьэх.

КIэлэцIыкIу IыгъыпIэм адыгабзэм, адыгэ культурэм, шэн-­хабзэхэм язэгъэшIэн лъэшэу щыпылъых. Ныдэлъфыбзэр зэраIуалъхьащтым, адыгэ шэн-хабзэ дахэхэр зэрахалъхьащтым пылъых. Адыгабзэм изэгъэшIэн фытегъэпсыхьэгъэ проект щыпхыращын гухэлъ яI.

КIэлэцIыкIу Iы­гъы­пIэм мэфэкIхэр щыхагъэунэфыкIых. Iоныгъом и 1-м апэ­рэу къэкIогъэ сабыйхэри къахэкIыгъэх. КIэлэцIыкIу­хэм мы мафэр агу къи­нэжьыным фэшI Iофтхьэбзэ гъэшIэгъонхэр афызэхащагъэх. КъэшъокIо куп кIэлэцIыкIу IыгъыпIэм хэт, сабый­хэм яцIыкIугъом къыщегъэжьагъэу къэшIуакIэ арагъа­шIэ, апкъышъол агъэ­пытэ, джащ фэдэу орэд къэIонымкIэ сэнаущыгъэ ахалъхьэ.

КIэлэцIыкIухэм япсауныгъэ къэу­хъу­мэгъэным фэшI санитарнэ шапхъэ­хэр агъэцэкIэнхэм мэхьанэшхо раты. Медицинэм иIофышIэ зычIэсыр зэтегъэ­псыхьагъ, ащ къыдыхэт процедурнэ кабинети.

Спортым пыщагъэ хъунхэм фэшI ищыкIагъэр зэкIэ яI, аужырэ шапхъэхэм адиштэрэ Iэмэ-псымэ зэфэшъхьафхэр спортзалым чIэтых. КъыткIэхъухьэрэ лIэужхэм япсауныгъэ псыхьэгъэным, спортыр шIу алъэгъугъэным пылъых.

«Нэбзыир» къызызэIуахыгъэм ащ фэдизэу бэ темышIагъэми, ащ Iоф щызышIэхэрэм гъэхъэгъэшIухэр ашIынхэу игъо ифагъэх. ГущыIэм пае, «Адыгеим ианахь психолог дэгъу» зыфиIорэ цIэр къылэжьыгъ мыщ психологэу Iоф щызышIэрэ Джанхъот Сусаннэ. Москва щызэхащэщт уцугъом джы зыфегъэхьазыры.

КIэлэцIыкIу IыгъыпIэм тыкъы­чIэмыкIыжьызэ ащ ипщэрыхьапIэ тычIэхьагъ. Лъэхъаным диштэу ар зэтегъэпсыхьагъ. НэмыкI учреждениехэм ачIэмыт Iэмэ-псымакIэхэр кIэу чIэтых. Ахэр къызыфагъэфедэхэзэ бзылъфыгъэ нэгушIоу чIэтхэр сабый цIыкIухэм афэпщэрыхьэх. Агъэнэфэгъэ шапхъэм тетэу гъомылапхъэр агъэхьазыры.

ДЕЛЭКЪО Анет.