Тыгъэнэбзый
Апэрэ одыджыныр ащыжъынчыгъ
Iоныгъом и 1-м, зэрэхабзэу, хэгъэгушхоу Урысыем зэфэдэкIэ ыкIи ти Адыгэ Республикэ илъэсыкIэ еджэгъур еджакIохэм – ублэпIэ ыкIи апшъэрэ классхэм арысхэм, сэнэхьат зэгъэгъоты- пIэ колледжхэм, апшъэрэ еджэпIэшхохэу Адыгэ къэралыгъо университетым ыкIи Мыекъопэ къэралыгъо технологическэ университетым ащырагъэжьэжьыгъэх.
Бжыхьэ мэфэ тынч гупсэфым иогу зэIухыгъагъ, ижь къэбзагъэ, итеплъэ гоIугъэ. МэфэкI фабэр анахьэу къэзгъэдэхагъэхэр мыгъэ апэрэу еджапIэм кIогъэ кIэлэ-пшъэшъэ цIыкIухэр арых. ЕджэкIо шъошэ зэгъыр —фыжьымрэ шIуцIэмрэ — афэшIу къабзэу ащыгъ, шъэожъыехэр зэкIэубытэгъэ зэкIэупхъухьагъэх, пшъэшъэжъыехэр шъхьацыкIыхьэх, дахэу ахэр зэтыраблыкIыгъэх, Iугъэ-шIыгъэх.
Еджэгъу илъэсыкIэмкIэ мэфэкI зэхахьэхэр еджэпIэ щагухэм зэIугъэкIотыгъэ дахэу ащыкIуагъэх. Ны-тыхэр гумэкIхэу кIэлэцIыкIухэм акIыбкIэ щытых, лъэгъупIэ чIыпIэ хэхыгъэм ублэпIэ классхэмкIэ ыкIи нахь класс инхэмкIэ кIэлэегъаджэхэр зэдиштэу кIэракIэхэу щызэхэтых. ЕджапIэ пэпчъ идиректор илъэсыкIэ еджэгъу мэфэкIымкIэ псэлъэ фабэ къеIо, етIанэ апэрэ классым мыгъэ кIохэрэр яапэрэ кIэлэегъаджэ ягъусэу еджэпIэ пчъэшъхьаIум зэпырыкIыгъэх.
Апэрэ одыджыным ымэкъэ жъынч, орэд дахэу, тиреспубликэ зыщиIэтыгъ. МэфэкI фабэр бэрэ ахэм агу щагъэшIощт, гукъэкIыжь лъапIэу къафэнэщт.
Адыгэ РеспубликэмкIэ мы мафэм, Iоныгъом и 1-м, общеобразовательнэ еджэпIи 136-м япчъэхэр къызэIуахыхи, еджэныр еджэкIо мин 57-м аублэжьыгъ, ахэм ащыщэу мини 6,7-р апэрэ классым кIуагъэхэр арых. МэфэкI лъапIэмкIэ ахэм къафэгушIуагъ зэфэдэу Адыгэ Республикэм и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат. Шэны зэрэхъугъэу, зэкIэ ящыкIэгъэщт пстэур еджэнымкIэ зыдэлъ портфельхэри къаратыгъэх. Гъэсэныгъэ-еджэным лъэгъо нэф пхыращынэу, псауныгъэ дахэ яIэнэу, щэIагъэ ахэлъынэу къафэлъэIуагъэх.
Класс нэфынэ зэIугъэкIотыгъэ дахэхэм (хэти ыныбжь елъытыгъэу) арыхьэхи, апэрэ урокыр — шIэныгъэм и Мафэ рагъэжьагъ. КIэлэеджэкIо ини цIыкIуи макIэу еджапIэм зэрэфэзэщыгъэхэр къахэщэу, IорышIэ-Iордэгъэзагъэх. Анэхэм фэбэгъэ лъэшыр къакIихэу, кIали пшъашъи зэпэгушIуатэщтыгъэх, зэгурыIощтыгъэх.
2021 — 2022-рэ илъэс еджэгъур мэфэ шъыпкъэ ахэм афэхъунэу кIэлэегъаджэхэри, ны-тыхэри, ягупсэ цIыфхэри афэлъэIуагъэх. ЦIыфышIу-насыпышIо Тхьэм ешIых, ягугъэ нэфхэм Тхьэм акIегъахьэх!
Жэнэ Къырымыз
Тхылъыр ныбджэгъу дэгъу
Тхылъыр цIыфым ифед,
Жьымрэ псымрэ афэд.
АкъылымкIэ гъомыл,
Акъыл зиIэм къемыл.
Тхылъым нэмыплъ емыт,
ШIуагъэу пылъым гу лъыт.
Ар боу гъусэгъу дэгъу,
ЦIыфым иIэпыIэгъу,
Игулъытэ къеIэт,
КъарыушIуи къырет.
Тхылъым шъэфыр дизыбз,
Ар шIэныгъэ IункIыбз.
Тхьаркъохъо Мэджыд
Тегугъоу тэ теджэ
Классымэ тарысымэ,
Тегугъоу тэ теджэ.
МэфэкIыр къытфэсымэ,
Орэдыр тэгъаджэ.
Дэгъу дэдэу еджэу
Тхэтмэ такIырэплъы.
ТикIэлэегъаджэ
Разэу тэ къытхэплъэ.
Урок ужы къэсы
Жьы къабзэм тыхахьэ.
ДжэгупIэм тынэсы,
Чэфым тызэрехьэ.
Школы щагур дахэу
Тэ тэгъэкIэракIэ.
ПкIышъхьэ-мышъхьэ чъыгхэр
Садэу къэтэгъэкIы.
КIэлэцIыкIухэм ядунай
Дамиррэ Дариджанрэ
Тхыпхъ
Зэш-зэшыпхъу цIыкIуитIур яинагъэкIэ язэрэгъэхь щымыIэу зэфэдиз хьазыр: шъэожъыер нахьыжъ, къопцIэ-нэгуфыбзэ шъхьац шIуцI, плIэIубгъо цIыкIу, нэтIэшхо цIыкIу — акъыл закIэу я 2-рэ классым кIуагъэ; шъырыт, Iэдэб, тхылъыр икIас; еджэныр — тхэни, еджэни, хьисапи, адыгабзи, урысыбзи, нэмыкIи ыгу рехьы, ау илэгъубэм афэдэу, чIыпIэ имызагъэп, икIас дэIоныр, гупсэфныр.
Дариджан Дамир ышыпхъу нахьыкI, илъэс зэкIэмкIи азыфагур; пшъэшъэжъыер кIон-чъэн, гущыIэн зыригъэжьагъэм къыщегъэжьагъэу, пкъы мызагъэ хэлъым фэдэу псынкIэ, яунэшхо ит псэолъэ-гъолъыпIэ шъабэхэм цызэм фэдэу ащэпшы, диванышхо Iэтелъхьэхэр, кIыбдэтыр, етIанэ, нахь лъагэу, бэджым фэдэу, дэпкъым лъагэу щыпшы зэхъум, ар илъэсым къехъугъэ къодыягъ. Шъыпкъэ, унагъом исхэр — ни, ти, нанэри Iоф хэтыгъэхэми, мо сабыир пшъэшъэжъые гъэшIэгъон хъугъэ.
Зыфэдэр о къашIэ? Яни, яти, ыш цIыкIуи, инани яцыпэ хэлъэп; нэшхъонтIэ-нэгый, лъэкъо зэндэ зэичъ, шъхьац тIыргъобзэ дахэр пшъэм къыдэтакъо. ПсынкIэшъ, зы такъикъ гупсэфэу щысышъурэп, ау зэрэдэгъур, епIорэр зэкIэ нэрэ-Iэрэм зэришIэрэр ары: тучаныкIори ары, псы къэзыштэри ары; Дамир кIэлэ купмэ къызэкIафэ хъуми, щагум дэтэу къеджэ: «Дариджан! Моу псынкIэу къачъэ!» зэриIоу, елъэтышъ, кIэлэ бзэджэжъ цIыкIухэм агузэгу елъадэ; щыни, нэмыкIи ымышIэу, акIоцIэо — ашъхьи, анэгуи, аIи, акIыби къыгъанэрэп, ятIыргумэ-яIункIызэ зэкIефэх, джарэу лIыхъужъ! Щынэр, щтэр ышIэрэп етIани ежьыр ахэм анахьыкIэми. «Джан» (яунагъо исхэр зэреджэрэр) ахэм анахь лъэпэ-лъаг, IэкIыхьэ-лъэкIыхьэ хьазыр, ятэшыпхъу закъоу, Кулизар дахэм фэдэу, инышхо лъэгъупхъэ хъущтын фае.
Ау непэ Дариджан пшъэшъэжъые псынкIэ чэфыр къэшIэжьыгъуай. Гуащэм фэдэу гъэпсыгъэ, бант фыжьыбзэр шъхьэшыгум ис, щыгъын шъуашэр дэнэ- шъуат, щырыкъу цIыкIухэр фэшIукъабзэх, ипортфелышъ —анахь дах — шэплъыбзэ зэпэшIэтыжь. Пшъэшъэжъыер мыгъэ апэрэ классым макIо, арышъ, инышхо хъугъэшъ, Iэдэб зыхегъэлъы, зещыIэ; зэхихэу ылъэгъурэ пстэуми мо сабыир джы зэлъаIыгъ. ЧыжьэкIэ, апэчIынатIэу имами, ипапи, инани щытых, ахэми хъатэу афеплъэкIырэп Джан, джарэу адыгэ пшъэшъэ шыпкъэ нэрэ-Iэрэм хъугъэ. Пшъэшъэжъыем ипсынкIагъэ зышIэрэ янэ исабый зэу зызэрэзэрихъокIыгъэм щхыр къыщигъэхьагъ, ау зеIажэ. Дамир джы дунаир идунай! Дариджан игъусэу еджапIэм къэкIощт, зэдыщыIэщтых, зэдэкIожьыщтых. КIэлэ бзаджэ горэ къатебанэми, Дариджан зэреджэу къэсынышъ, къыдищыжьыщт. Джар шыпхъу хъун! ЯцIыф шIыкIэкIэ зэфэмыдэхэми, сабыитIур шIу дэдэ зэрэлъэгъу, боу унэгъо гупсэф дахэ ахэр щапIух — яни, яти врачых, янанэ егъашIэм урысыбзэмрэ литературэмрэкIэ кIэлэегъэджагъ, ащ гъэшIэгъоныбэ дэдэу ышIэрэр гъунэнчъ, зэрелъэIухэу къафеIуатэх, Нандышъэ джащ пае Дамири Дариджани зэтырахы.
Апэрэ одыджыныр къытео, ини цIыкIуи зэготхэу еджапIэм фаузэнкIы. Дариджан ин кIаеба — зэхэтхэм ауж хьазырэу хъугъэ, зым ылъэгу адрэр иуцозэ, апэрэ классым кIуагъэхэр зэлъэкIуатэх… Одыджын жъынч макъэм гур епхъуатэ. Дариджан псынкIэу купым къахэлъэти, нэрэ-Iэрэм пстэуми апэдэдэ иуцуагъ, гушIозэ иехэм къафызэплъэкIи, «зэкIэ дэгъу!» ыIоу, Iэ къафишIыгъ. Зылъэгъугъэхэм, ящхы мэкъэ чэф мэфэкI жьы псынкIэм IуилъэсыкIыгъ. КIэлэцIыкIухэм ягуапэу илъэсыкIэ еджэгъур рагъэжьагъ.