Тыркуем сыщыIэу зы адыгэ лIыжъ пIашъэ горэм адыгэм къехъулIагъэм­рэ пыщы­лъымрэ тарыгущыIэзэ къы­сиIогъагъ: «Тэ, адыгэ ябынкIэ, Тхьэм тызфигъэ­пщынэжьыгъэ щы­Iэщтын, ау тэ Тхьэ­шхом шIу телъэгъу. Зыр ихэкужъ ис, адрэр хэхэс, ау игъо къы­нэсышъ, дунэе шъхьаIэм агъэ-­зэжьы. Ащ тэ, адыгэхэмкIэ, чIыпIэ шъхьаф Тхьэм къыщытиты­гъэшъ, ащ тыщызэIокIэжьых…»

Тиныбджэгъу нахьыжъэу, цIыфышIоу, шIур бэрэ зылэжьыгъэу, адыгэ Iофым емызэщэу пылъыгъэ Хьаткъо Аслъан блэкIыгъэ мазэм хэкужъым къызегъэзэжьым ар зышIэхэрэмкIэ лъэшэу тыгушIуагъ. Адэ илъэс тIокIиплIым къехъужьыгъэу, узыгъэлэу, гъогу техьаныри къехьылъэкIыми, гу тыришIыхьи къэкощыжьыгъэмэ «шыкур!» пIон фае. Хэкужъым бэрэ зэрэкIэхъопсыгъэр, ыгукIэ зэрэфэблагъэр тэшIэти, а къыдэхъужьыгъэм егупсэфылIэнышъ, джы ятэжъмэ щамыгъэшIагъэр ежь щигъэшIэнэу, итхъагъо тэри дэдгощынэу тыгугъагъ.

ЛIым, унагъом а мэфэ заулэм бэ афэкIуагъэр, шышъхьэIум и 17-м ядэжь тележурналистхэр кIохи, къызэрэкIожьыгъэм фэгъэхьыгъэу репортаж дашIыгъ, дахэу, акъыл хэлъэу, уигъэгупсэфынэу, уигъэгушхонэу къадэгущыIагъ. Тыркуем къикIыжьыгъэ кIалэхэу къалэм дэсхэр зэпытэу хьакIакIо кIуагъэх. ТIэкIу нахь гупсэфыхэмэ тиунагъокIэ та­хэхьан тIозэ, мэфитIу нахь темышIэу Аслъан фыкъуагъэ. Мыекъуапэ щыдгъэтIылъыжьыгъ, хьадагъэр Мэфэхьаблэ дэт иунэ ахьыжьыгъ, ищагоу джы тхъэ­жьэу щыпсэунэу зыщыгугъыщты­гъэм нэшхъэигъо фэIо-фашIэхэр щырекIокIыгъэх. Щыгъуазэмэ ашIэщтыгъэ Аслъан къехъулIагъэр зэозапсэ Iофэу зэрэщымытыгъэр, хъун ылъэкIыщтым ежь егупшыси, ыгурэ ыпсэрэ хэкужъым къырихьылIэжьи, ичIыгу Iахь щигъотыжьыгъ. «Ярэби, тIэкIу горэм джыри дунаим сытегъэти, сихэгъэгу сыкIожьын, ащ сыщылIэн», — ыIуи къэкIожьын зэхъум Тхьэм елъэIугъагъэу джы рихьылIэжьыгъэмэ къаIожьыгъ.

Анкара уикIэу Конья къалэм укIон хъумэ анахь макIэмэ сыхьат пшIыкIущ ехьы. Мыщ адыгэ щыIахэп пIоми хъущт, чылитIу ныIэп итыр, Эрейли районым епхыгъэх. Аслъан къызщыхъугъэ Гекче районым изы цыпэ Iут, Эминлер мыдрэ цыпэм щыI, ау зэпэчыжьэ дэдэхэп. Гекче дэжь джыри зы адыгэ къуаджэ щысыгъ, ау адыгэ дэсыжьэп, тыркухэр щэпсэух, арэу щытми, адыгэмэ зэрагъэуцугъэр ащыгъупшэрэп. Гекче къуаджэр чIыпIэу зыдэщытыр зэрэхэгъэгоу щашIэ, илъэс 1600-рэ ыныбжьэу мэщыт чылэ гузэгум ит, непэ къызнэсыгъэми нэмаз щашIы, псынэ­кIэчъыпс IэшIуи ыбгъукIэ къыкIэчъы. Мыщи, Эминлерми ячIыгухэр кIочIэджэ хьазырых, пшэхъуалъэхэу, япси макIэу, ямэзи щымыIахэу, уеплъымэ «сыд фэдэу хъумэ мыщ исых?» уегъаIо, ау мыщи щыщыIэх, щыадыгэх ыкIи.

Чылэмэ адэсмэ янахьыбэр къалэм кощыжьыгъэ, нэжъ-Iужъхэр ары къыдэнагъэхэр, ау непэ къызнэсыгъэми яхати алэжьы, яконычIи ушъагъэ, адыгагъи щызэрахьэ, хабзи ахэлъ, абзи къаухъумагъ. Мыр IорIотэжьэу зэхэсхыгъэ Iофэп, сэ сшъхьэкIэ сыушэтыгъэ, къоджитIуми си­унагъо сигъусэу сащыIагъ, тахьэкIагъ, яадыгэ Iанэ къытекIыгъэ адыгэ шхынхэр къытпагъохыгъэх. Зэрэ Тыркуеу щызэлъашIэрэ Хъуажъ Фахьри тихэгъырэигъ. Хэкужъым икIыгъэу тэры апэрэу ахэхьэгъа­гъэр, агу бырсырыгъэ, тэри тызэридзагъ. Джаущтэу мэфитIурэ тахэтыгъ, тахэсыгъ, зы купи къаIотэжьыгъэр стхыжьыгъэ, бысымгуащэми адыгэ Iэпэщысэмэ, хахъыкIырэ-хадыкIырэмэ сурэтхэр, видео къатырихыгъ. ХьакIэр хьакIэшI кIомэ кIожьыкIи ышIэн фаети, тэри такъы­хэкIыжьыгъ. Ежьхэр нэку-нэпсэу къыткIэлъыплъэхэу, тэ тынэ такIыбкIэ щыIэу гъогу тыкъытехьажьыгъ. Бэрэ ткIэкIыжьыгъэп тлъэгъугъэр…

Нэужым Хьаткъо Аслъанрэ сэрырэ тызызэрехьылIэм фэсIотэжьыгъ ичылэ тызэрэщыIагъэр, ищагу тызэрэдэхьагъэр, яхьалыгъугъэжъэ хьаку, табэм, Iадэм Iэ зэращысфагъэр, ахэм апашъхьэ хэхэс адыгэр зэгорэм ичIыгу къыгъэзэжьынышъ, щи­Iотэжьынэу Тхьэ сызэрэщелъэ­Iугъэр.

— АI анасын, — къыIуагъ Аслъан, — боу игъуаджэ хъугъэм сэ зэрэсымышIагъэр, укIощтэу къысэпIогъагъэмэ, сыд Iоф сиIэми згъэтIылъыныешъ, сищагу ущысхьэкIэни, а хьакум щагъэжъэгъэ хьалыгъуи, хьалыжъуи щыозгъэшхыни. Е-о-ой, а хьакужъым тхьапшырэ тыхищыжьыгъ тэ, ащ къытемыкIыгъэ гъомылэ тIуфагъэп, боу нэхъой ар… Сыгу бгъэбырсырыгъэ, чылэри, хьаблэри, Iэгури, хьакури сынэ къыкIэбгъэуцожьыгъэх. Адэ сыд пшIэн, зэкIэми зы чылэ горэм тыкъыдэкIыгъ, тыдэхьажьыщтыми сшIэрэп нахь… Сэ сикъуаджэ пэсшIын слъэкIыщт закъор хэкужъыр ары, ащ къэзгъэзэжьымэ, си­чы­лэжъ сыдэфэжьыгъэм фэ­дэшъ, сыгупсэфын…

Мы Коньям къэкощыгъэ ятэ­жъэу Хьаткъо Къарбэч лIыжъ пIашъэу къышIэжьыщтыгъэ, хэ­кум пае ащ къыIуатэщтыгъэхэр щыгъупшагъэхэп. Хэкужъым исхэ зэхъум ящыIэкIагъэр, язэ­хэтыкIагъэр, дунаир зэрэдэхагъэр, джы зэрысым фэмыдэу шхъонтIэгъакIэр тыди зэрэщыIагъэр, мэз кIырхэр, псыхъо чъэр­хэр зыфэдагъэхэм тэтэ­жъым ягугъу къышIы зыхъукIэ, егъашIэм ымылъэгъугъэхэми, кIалэм ынэ къыкIэуцощтыгъэх. Шъхьэгуащэ псыхъуитIу зыщы­хэлъэдэжьырэм дэжь якъуаджэ зэрэIусыгъэр ешIэти, инасып къыхьэу зэгорэм хэкужъым къакIомэ ар къыгъотыжьыным кIэхъопсыщтыгъэ. Ау ащ нэс зыкъыIэтын, лIы хъун, еджэн-епщэн, етIанэ гъогу чыжьэ техьаным фэхьазырын фэягъэ.

Хьаткъо Аслъан адыгэ дунаим къыхэтэджагъэу, адыгабзэ щэхъу Iумылъэу тыркубзэ щэхъу зычIэмылъ еджапIэм кIуагъэ. Ар лъэшэу къехьылъэ­кIыщтыгъэ. 1961-рэ илъэсым еджапIэр къыухи, Стамбул кIуагъэ, псэолъэшI сэнэхьатым феджи, инженерэу иIоф ригъэ­жьагъ. ЧIыпIабэмэ ащыIэн фаеу хъугъэ, ау тыдэ гъэзэгъагъэми, адыгэм лъыхъущтыгъэ, ахахьэщтыгъэ, ежьи зэхищэщтыгъэх. Адыгэ Хасэр ары адыгэмэ кIуапIэу яIагъэр.

Тырку националистмэ ар адэщтыгъэп, арыти, агъэщтэнхэ аIуи хасэм къычӀэкӀыжъыгъэ кӀалэмэ къахэуагъэх. Цэй Махьмудэ къаукӀыгъ, плIы къауӀагъ. Биданэкьо Нихьад къызэриӀуатэрэмкӀэ, къыкӀэлъыкӀорэ мафэм хьадэр пхъаблэм телъэу урамым къырыкӀуагъэх, хэти щыщынагъэхэп. Ар зыхъугъагъэр 1977-рэ илъэсыр ары. ЕтӀанэ 1980-рэ илъэсхэм дзэм хабзэр ыубыти, лъэпкъ дернекхэр (хасэхэр, лъэпкъ зэхахьэхэр) зэфишIыгъэх, ахэмэ ахэщагъэхэр хьапсы ышӀыхэ зэхъум, Хьаткъо Аслъани ахэфагъ. А уахътэм джы тинэӀосэ дэгъухэу, хэкум къэзыгъэзэжьыгъэхэу къытхэт-тызхэтмэ ащыщыбэмэ ары ягъогугъэр.

Ари текIыгъ, ау лъэпкъ Iофым упылъыныр джыри щынэгъуагъэ, интеллигенцием щыщхэу кIэлэегъэджэным, гъэсэным пылъхэр ащ хэлэжьэнхэ фитыгъэхэп. 1984-рэ илъэсым хасэхэр къы­зэIуахыжьыгъэхэти, зэхэгущы­Iэжьхи, Хьаткъо Аслъан пащэу хадзыгъ. Илъэситф зытешIэм ыуж Анкара Адыгэ хасэмэ язэфэсышхо щырагъэкIокIыгъ, тхьамэфэ псаурэ кIуагъэ, тапэкIэ лъэпкъыр зэрэлъыкIотэщтым, шIэгъэн фаем щытегущыIагъэх.

Нэужым Тыркуем ит Адыгэ хасэмэ я Федерацие ащ къыкIэлъыкIуагъ, ащ Хьаткъоми ипкъые-псые хэлъыгъ. Анкара гупчэр щыIэти, хасэмэ яунэ щагъэуцунэу рахъухьагъ, ау ащ пэIухьащт мылъку щыIагъэп, шъхьадж иамал елъытыгъэу хэIэбагъ. Аслъани имылъкушIу мыщ хэхьагъ. Гухэлъ шIагъор дахэм фэдэу зэшIокIыгъэ хъугъэ, унэм чIэхьажьыгъэх. Бзылъфыгъэмэ якъутами чIэты хъугъэ, Аслъан ягуащэ Жъажъые Сюзаннэ ащ ипащэмэ ахэтыгъ, адыгэ Iэпэщысэхэр ашIыхэмэ, ахэр ермэлыкъэу зэхащэхэрэм ащащэзэ къыхэкIырэр унэм игъэуцун пэIуагъахьэщтыгъэ. Джаущтэу Хьаткъо Аслъан итетыгъо уахътэ Федерацием унэ иIэ хъугъэ.

Уахътэ кIуи, Аслъани тхьамэтэгъур нэмыкIмэ афигъэзагъ, ахэми лъагъэкIотагъ, лъэпсэ пытэ Адыгэ Хасэм ыдзыжьыгъ. Сэ сшъхьэкIэ Тыркуем сыкIоу Анкара сыдахьэ къэс, хасэм иунэ сычIэмыхьэу хъугъэп, зэIукIэ инхэр, зэхахьэхэр ренэу ащ щырагъэкIокIых джы къыз­нэсыгъэми, адыгабзэ щызэра­гъашIэ, къэшъонми зыщыфагъа­сэ. Джары о уиунаем ишIуа­гъэу къакIорэр. ТыкъызэрэкIуагъэр зэрэзэхихэу Хьаткъор къытхэмыхьэу, имыхьамел нэхъой тыхимыгъаIэу хъугъэп. А лъэхъа­ным ежь игъот дэгъукIаеу зэте­уцуагъэти, лъэпкъ Iофым пигъэ­кIуадэрэм шъхьасыщты­гъэп, тэщ фэдэ пчъагъэмэ джаущтэу апэгъокIыгъ.

ЕтIанэ узэхэхьан-узэхэкIыныр нахь IэшIэх зэхъум, апэ итэу хэкужъым къэкIуагъэмэ ащыщ. Ар зыхъугъэр 1989-рэ илъэсыр ары, Адыгэ Хасэр зэхэтщэжьыгъэу, гушIом тихьэу, адыгэм зиужьыжьынэу тыгугъэу, хэбзакIэу къэралыгъом илъы хъугъэм тыщыгугъэу, дедгъаштэу, «демократиер джы тэгъэпсы» тIо зэхъур ары. ЗэкIэми эйфорием тыхэтыгъ, угугъэныр да­хэба, тхъагъоба, ау тигугъэхэр гугъэIэнэкI хъущтмэ сыдым тигъэшIэни…

Хэхэс адыгэмэ яIоф анахь тызгъэгумэкIырэмэ ащыщыгъ. Шъхьэлэхъо Абу типащэу, сэ сыритхьамэтэ гуадзэу IэкIыб адыгэмэ яIоф къысфэгъэза­гъэу щытыти, хэт тыдэ къикIыгъэми къытимыхьылIэнэу амал иIа­гъэп. Арыти, Хьаткъо Аслъан хэку­жъым щилъэгъу шIоигъор зэкIэ тиамал къызэрихьэу едгъэлъэгъугъ. Шъхьэгощэ нэпкъи те­тыгъ, Шъхьэгощэ ныби дэтыгъ, ипси ешъуагъ. Аущтэу ятэжъ Къарбэч зыкIэхъопсыщтыгъэр ежь къыдэхъугъ, лъэшэуи ыгъэгушIо­гъагъ.

Ащ ыуж илъэс къэс блимыгъэкIэу хэкужъым къакIощтыгъэ, къэкIожьыпэныри ыгу ренэу илъыгъ, ау ныбжьым елъытыгъэу нахь узыгъэлы хъугъагъэ. Аужырэ илъэсхэм лъэшэу ипсауныгъэ зэщыкъуагъэу щытыти, IэзапIэмэ бэрэ ачIэлъынэу хъугъэ, операцие хьылъэхэр зэпичыгъэх, ахэм ипсауныгъэ, илъэкI, иамал къыщагъэкIагъ. Ау ылъэ къызэрэтеуцожьэу, амал зэригъотэу хэкужъым къакIощтыгъэ. Ипшъашъэ ыпэ къыригъэшъи, Мыекъуапэ игупчэ фэтэр дэгъу щыфищэфыгъ, къа­кIохэмэ ащ ежьыри, ишъхьэгъу­си исыщтыгъэх. Ащ дакIоу Мэфэхьабли унэ лъачIэр щаригъэдзыгъ, илъэс Iэпэ-цыпэм къаIэтыгъ. Къызэрэкощыжьыщтыр ары зызфигъэхьазырыщтыгъэр.

Зэ къэкIуагъэу къысфытеуи, тызэIукIагъ. Хабзэм тетэу тызэкIэупчIагъэти, бэмышIэу хьылъэу сымэджэщым зэрэчIэлъыгъэр, ыгу зэригъэгумэкIырэр, нэмыкI уз хьылъэу къеутэкIыгъэмэ «зэраутхыпкIыгъэр» къы­Iуагъ. «Сынэ къэплъэжьи слъэ сытеуцожьыгъэти, сыкъэкIуагъ», — зэрихабзэу шъабэу IущхыпцIыкIыгъ. А мафэхэм Шъхьэлэхъо Абу ышнахьыжъ идунае ыхъожьыгъэу къэбар щыIэти, ыдэжь тыкIоу тыфэтхьаусыхэ зэрэшIоигъор къыIуагъ. Аслъан фэдэм хэгърэигъо епхымэ шъуа­шэти, а дэдэм Абу телефонкIэ сыфытеуагъ, Тхьэм зэриIонэу, ежь къыштагъ. ЫмакъэкIэ изытет зэрэмыхъатэр къэмышIэнэу щытыгъэп, ари аужырэ уахътэм нахь узыгъэл хъугъэу нахьыбэрэ щылъыщтыгъэ. Ау «къеблагъэр» егъашIэм ыпэ ригъэшъыщтыгъэ­ти, зыригъэукIыхьыгъэп, щэджа­гъом тыIухьанэу тызэзэгъыгъ.

Абу ыдэжь бэ кIо зышIоигъуа­гъэр, нэхъой пылъыгъ, цIыфышIугъ, сыдигъо урихьылIагъэ­ми о къыуажэу щысыгъэм фэдэу сыд фэдэ Iоф пылъыми ыгъэтIылъыныешъ, къыбдыщысыщтгъагъэ. Ары нахьыбэм IофшIапIэм зэрэщыхъущтыгъэр. Ау ипсауныгъэ зэрэзэщыкъуагъэм елъытыгъэу джы ядэжь исы­щтыгъ, арыти, тикIон нахь макIэ тшIыгъэ. Аущтэми, Къат Теуцожь, Хъуажъ Фахьри, Енэмыкъо Моулид, Чэтэо Ибрахьим, Едыдж Мэмэт зыфэпIощтхэм закIо зэкIэми тызэдэмыкIоми, ыдэжь тырекIокIыщтыгъэ.

Ахэр къехьылъэкIыщтыгъэп, къехьылъэкIыми, къызхигъэщыщтыгъэп, гущыIэм тызыхэблахьыкIэ (сыд фэдэ темэ унэсыгъэми, Абу зыдэщысым а лъэпкъ Iофыр къыхэмыхьанэу амал иIагъэп) зи имылэжьахэм фэдэу чаны къэхъужьыти, гущыIэнкIэ зигъэ­шхэкIыгъэу, нэгушIоу «олахьэ сыжъугъэтхъэжьыгъэм» ыIощтыгъэ. Загъори быным гу лъимытэу Iэнэ цIыкIу гори щытшIыти, бжъэ горэхэр щытIэтыщтыгъэх, ахэр щыIэныгъэм ежьыри, тэри джыри тызэрэхэщагъэм ишыхьатыгъ. Амал иIахэмэ лиф­тым нэс тыкъыгъэкIотэжьыщтыгъэ.

Щэджагъор къэсыгъэти, Абу дэжь тежьагъ, ау телефоныр зыми къыштэрэпти, зыфэтхьын тымышIэу тегупшысагъ. Сыхьатныкъо тешIагъ, етIани тытеуагъ, ау щыIэп. ЕтIанэ ящэнэрэу сызытеом, ишъхьэгъусэ къыш­тагъ.

— Абу идавление къыдэкIоягъэу уц езгъашъуи зыригъэ­кIыгъ, — къыIуагъ.

— Хъунэу щытмэ, моу сыдэгъэгущыI, — сIуагъэ.

ЛIы сымаджэм зэрэфэгумэкIырэр бзылъфыгъэм ымакъэ къыхэмыщы хъуна, ау лIым «шъукъакIу» ыIуи гъогу тытехьагъэу, хьакIэри тигъусэу аущтэу пчэгу тыкъенэкIэ хъуна?» сIуи, зэ джыри телефоныр къыритынэу селъэIугъ.

— СыкъэдаIо, Асфар, — ымакъэ дэгу хьазырэу Абу къыIуагъ.

— Тхьамэтэ маф, — сIуагъэ, — оры тызыпIугъэр, тызылэжьыгъэр, о къытхэплъхьэгъэ хабзэр ары джы тибзыпхъэр. Арышъ, умылIэгъапэмэ е ущытэу, е ущысэу тыкъигъахь, армырмэ тихьакIэхэмкIэ емыкIу хъун.

— ШъукъакIу, шъукъакIу, сы­шъуажэ, — ыIуагъ.

Абу зыригъэкIыгъэу щылъыми, тымакъэ зэхихыгъэти, къэтэджыгъ, ар къызэрехьылъэкIыгъэр тлъэгъугъэ, ау щытэу къыт­пэгъокIыгъ.

— Олахьэ, Абу, удгъэгумэкIынэу тыфэмыягъ, — ыIуагъ Хьаткъом, — тIэкIу зыогъой-щае аIуагъ, ау сыкъэкIогъахэу сыкъыпфэмытхьаусыхэныр къезгъэкIугъэп, Тхьэм къин Iэты­гъошIу шъуфешI.

— Боу сигуапэ шъукъызэрэкIуагъэри, шъузэрэслъэгъу­рэри, тхьашъуегъэпсэу. ТIэкIу шIагъэ тызызэрэмылъэгъугъэ­хэр, лъэшэу сигуапэ. Мыр, — сэ къысэплъи, — ренэу къакIо, — ыIуагъ, — куп игъусэми, изакъоми, сигъэгъуащэрэп. Мыщ къысиIорэмэ афэдэ зыми къысиIорэп сэ, — IугушIукIыгъ. — Сэ мыщ Пщытат есэIо, зыкIесIорэри шъори шъошIэщтын, мыр гукIэ, псэкIэ зэкIэмэ анэсы, ынаIэ ренэу къыттет. Мары непи «умылIэгъапэмэ е ущытэу, е ущысэу тыкъигъахь» ыIуагъэ­ти, сыкъышъупэгъокIыгъ…

Купыр щхыгъэ. Хьаткъор елъэ­Iуи, къаигъагъэкIэ Абу ыгъэ­гъолъыжьыгъ, ежь ипIэ лъапэ IутIысхьагъ. Къин IофкIэ тыфэ­кIуагъэми, Iуапхъэр Хьаткъом зеIом ыуж узэкIэупчIэнба, шIу­кIаеу гущыIэм тыхэблыхьагъ.

— Абу, сыд мырэу узгъэгумэкIэу пIэ ухэзгъэгъуалъхьэ­рэр? – Аслъан еупчIыгъ.

— Ашъыу, слъакъохэр къысэдэIужьхэрэп, сытезекIухьаныр къысэхьылъэкIы, етIанэ гур, давлениер ащ къыхэхъожьы­хэшъ, саутхыпкIы.

— Абу, тхьамэтэ маф, — ыIуагъ Хьаткъом. — Лъакъо пае ущымылъ, лъыр ренэу зекIон фае, уфэмые дэдэми, тезекIухьэ­зэ шIы. Мары сэ къысэплъ, пшIыкIутфырэ операцие са­шIыгъ, зэбламыхъугъэ гу лъынтфэ си­Iэп, стентхэр хъоеу схэт, канцери сиI, лIапIи сифэу хъугъэ, ау ТхьэмкIэ шыкур, сыкъызэтеуцожьы. СыкъызызэрэшIэжьыкIэ апэрэ гупшысэу сиIэр хэкур ары, сыкъэкIофэ сызэгоуты. Джы сыкъэкIожьыпэн симурад, сыд фэдиз пшIагъэкIи Iофыр уухыщтэп, арышъ, сшъхьэ хэкужъым къесхьылIэжьы сшIоигъу спсэ пытызэ.

— Боу дэгъу, боу игъу, нэм фэд, псэм фэд, — IугушIукIыгъ Абу, — шъощ фэдэхэр къемыкIолIэжьхэмэ, мы кIэлэ хъупхъэ­хэу къытхэхьажьыгъэмэ афэдэ­хэр тимыIэмэ зытыужьыжьынэу амал иIэп…

ПIэм хэлъыгъэ Абу ары пIоу умышIэжьынэу, бысымым тыкъыгъэкIотэжьыгъ, унэм къикIи, тыIокIыжьыфэ щытыгъ…

Ащ ыуж мыхэр зэIукIэжьыгъэхэп, а илъэсым Абу дунэе шъхьаIэм ыгъэзэжьыгъ. Бэп Аслъан ащ ыуж къызэринагъэр. Хэкужъым къэкIожь зэрэшIоигъом икъэбар орэдым фэдэу къыхидзэти, жъыум къэмысэу зэпыужьыщтыгъэ. Джы иаужырэ орэд щыригъэкъужьыгъ…

Тыркуем сыщыIэу зы адыгэ лIыжъ пIашъэ горэм адыгэм къехъулIагъэмрэ пыщылъымрэ тарыгущыIэзэ къысиIогъагъ: «Тэ, адыгэ ябынкIэ, Тхьэм тызфигъэ­пщынэжьыгъэ щыIэщтын, ау тэ Тхьэшхом шIу телъэгъу. Зыр ихэкужъ ис, адрэр хэхэс, ау игъо къынэсышъ, дунэе шъхьа­Iэм агъэзэжьы. Ащ тэ, адыгэхэмкIэ, чIыпIэ шъхьаф Тхьэм къыщытитыгъэшъ, ащ тыщызэIокIэжьых…»

Жэ мафэ тхьаматэр ригъэгущыIэн…

Къуекъо Асфар.