Дзэгуащ

Гуащэм джар ыцIагъ. Ау нысэхэм ащ ыцIэ къаIо хабзэп, «шъхьэгъэсыс ухъужьыщт» зэраIорэр ашIэн фае.

ТапэкIэ, гуащэхэм лъэкI-кIуачIэ унагъом щыряIагъ: къом имызакъоу, нысэри ащ ыIорэм блэмыкIэу псэун фэягъэ. Ау зэманхэр зэфэдэхэп, джы нысэхэм ащыщхэм ашIэшхуи, къырадзэжьи щыIэп, егупшысэхэрэп мыжъоу уапэкIэ бдзырэм узэрелъэпэожьырэм.

Ар зыхъугъэр шIукIае шIагъэ, Хэгъэгу зэошхор къежьэ­гъагъ, фашист-техакIохэр нэикI-IуикIхэу Адыгэ хэкум къизэрэтэкъуагъэх… НысакIэу псыхьэ кIогъагъэр жьы къыIумыкIыжьэу, ышъо пычъыжьыгъэу, гуIэзэ къилъэдэжьыгъ. Гуащэр цылъэпэд ыхъэу щысыгъэти, нэбэ-набэу къеплъыгъ.

— А гуащэ, дзэр къыдэхьагъэгущ, — ыIуи нысэм пыижъ бзаджэр къызэрэсыгъэр кIэзэз макъэкIэ къыIуагъ.

Гуащэр хъугъэм пымылъыхэу «Дзэгуащ!» Iори ежьэжьба», ыIуи къыфилъэдэкъыкIыгъ.

ЦIыф бзаджэр Iофышху

ЦIыф цыд цэкъалэхэр щыIэх шIуи бзаджи къагурымыIоу, зыгорэм епIэскIухэмэ нахьыбэ фэмыехэу. Джащ фэдэ го­рагъ гощэ нитIу нэшъум нысэу къыфащагъэри: гуегъуи, псэкIоди, цIыфыгъи ышIэщтыгъэп, лIы закъом нэмыкI пылъыгъэп, ари ежь шIоигъом зэрэтырищэщтым ренэу еусэщтыгъ.

«НэкIыгъэрэ шхэкIыгъэрэ зэрэшIэрэп» зэраIоу, нысэм ыжэрэ ыIэрэ зэIуихыщтыгъэп, гощэ тхьамыкIэу дунэе нэфыр зымылъэгъурэр шхагъэкIи мышхагъэкIи къыридзэщтыгъэп. Ныори, есэжьыгъэу, утIыIужьыгъэу тэпчаным тесыгъ.

Мафэ горэм мо нысэ джыраджыцэм зэкIэ къыритэкъухьи, шъхьангъупчъэ Iухъуи, пIэ IапIэхэри, нэмыкI хьап-щыпхэри, еуцуалIи гыкIагъэ. ШIукIаеу зэкIэутыгъ; хьалыгъу тэбэрыжъэ гъэжъэгъакIэмрэ къое гъугъэмрэ ыштагъэу дикозэ ешхы; зыIу гъукIэжьыгъэу щыс гощацIэр зиIэ къодые тхьамыкIэм Iупшыхьагъэу еупчIы:

— Хьалыгъу тэбэрыжъэмрэ тхъуемыо къое гъугъэмрэ IэшIуба, гуащэ?!

Хьазабыр зытегъэкIэгъэ гуащэм ынэпсхэр къыкIэтэкъу­гъэх… Ардэдэм, шъузым игущыIэхэр зэхэзыхыгъэ лIыр къи­хьажьыгъ: «Модэ псынкIэу зыкъэгъэхьазырыжь, усщэжьыщтышъ узымыгъэсагъэхэм адэжь» ыIуи, зэриIуагъэу зекIуагъэ.

«Сщыгъупшэщтэп!»

КIэлэ шъхьэпаехэр мэхъух ни, ти аIорэр къырамыдзэу, ашъхьэ жьыр щышъуирэм фэдэу. Джащ фэдагъ къоджэ кIэлэжъ ушъуашъоу Къамболэт. Янэ тхьамыкIэр телIыхьэщтыгъэми, ыIорэ лъэпкъ ышъхьэ ригъахьэщтыгъэп, ным а зэкIэ лыуз-гууз фэхъуми ышIэщтыгъэп.

Ныр – ны! Хэт ащ фэдэу лъфыгъэм фэгумэкIына?! Шхыныгъо анахь IэшIур быным фегъашIо, Iулъхьэ дихьыенэп ар хинэу. Ау мо кIэлэ цIынэшхо зихэхъогъум ныр шIоIофыгъэп ыкIи къыридзэщтыгъэп; иушъыйхэри зы тхьакIумэмкIэ ихьэхэти, адрэмкIэ икIыжьыщтыгъэх. Ау ным кIалэм зыкъызиIэтыгъэм щегъэжьагъэу гупсэфыгъо иIэжьыгъэп; зы Iоф Iае горэм хэрэмыпкIи, ежь къызэремыдэIурэри Iофыжьа?!

Илъэс 18 зэхъум, Къамболэт дзэ къулыкъум ащагъ. Мо кIэлэ шъонтIэу гоузыр джы дэкъацэм дэфагъ: «Смирно!» аIомэ, гъэцакIэ, «Бегом, марш!» аIомэ, жьы къэмыщэу кIаI, уцуи тIыси яIэп дзэкIолIхэм, мафэм мафэр джаущтэу къыкIэлъэкIо. Адыгэ кIэлэжъым ыгу къэкIыжьыгъ ным иIушъэбэгъэ хыягъэ ыкIи тхьаумэфэ дэсыгъо горэм, къалэм защэхэм, ыIэлджанэ мэстапэкIэ харигъэгъэжъыкIыгъ: «Мать родную не забуду!» ыIуи. Къулыкъур къыухи, лIы хъугъэу къэкIо­жьыгъ, ным ыгуи зыкIи хигъэкIыжьыгъэп, унэгъо дахи хъу­жьыгъэ, ным пэпшIын горэ зэрэщымыIэр ебгъэшIэжьынэу зэрэщымытым ишыхьат ыIэлджанэ тетхагъэр.

Мамырыкъо Нуриет.