Непэрэ щыIэныгъэу тызыхэтым наркоманиер анахь гумэкIыгъоу тызэутэкIыхэрэм ащыщ хъугъэ. Ащ ыпкъ къикIыкIэ унагъохэр зэбгырэзых, цIыфым ипсауныгъэ зэщэкъо, шэн дэйхэр къыхафэхэ мэхъу.

Наркотикхэм апыщагъэхэм яIофыгъохэр непэ гумэкIыгъо шъхьаIэу республикэм ыпашъхьэ итхэм ащыщ. Мыщ епхыгъэу Iоф зышIэрэ ведомствэхэр зэгъусэхэу, обществэр, ны-тыхэр къыхагъэлажьэхэзэ, гумэкIы­гъом идэгъэзыжьын икъоу зэрэ­пылъынхэ, ащ пае пэшIоры­гъэшъ Iофтхьабзэхэр нахьыбэу зэхащэнхэ зэрэфаер АР-м и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат къы­кIи­гъэтхъыгъ.

Республикэм и ЛIышъхьэ министерствэхэу, ведомствэхэу псауныгъэм икъэухъумэн, гъэсэ­ныгъэм, культурэм, спортым афэгъэзагъэхэм, къэбар жъу­гъэм иамалхэм пшъэрылъ афи­шIыгъ ныбжьыкIэхэр наркоманием пыщагъэхэ мыхъунхэмкIэ язэдэ­лэжьэныгъэ нахь агъэлъэ­шынэу. Социальнэ псэуалъэхэу ашIыгъэхэм е агъэцэкIэжьыгъэ­хэм спорт, культурэ Iофтхьэбзэ гъэшIэгъонхэр ащызэрахьанхэ зэрэфаем анаIэ тыраригъэ­дзагъ.

Наркотикхэр хэбзэнчъэу къы­зэрэрагъэкIокIыхэрэм епхыгъэхэ хъугъэ-шIагъэхэм апкъ къикIэу мы аужырэ илъэсхэм цIыфхэм ясоциальнэ, экономикэ Iофыгъо­хэр ыкIи яшIыкIэ-зекIуакIэхэр зэщыкъуагъэхэ зэрэхъугъэм гумэкIыгъуабэ къеты, къэралыгъом ищынэгъончъагъэ къыкIырегъэчы, цIыфэу наркотикхэм апыщагъэхэм, ахэм яIахьыл- гупсэхэм ящыIэныгъэ зэщегъа­къо. Наркотикыр зыгъэфедэ­хэрэм япсауныгъэ ыкIи ящыIэныгъэ зэщыкъуагъэ зэрэхъурэр зэкIэми ашIэ, арэу щытми, ащ къыгъэуцухэрэп.

Наркоманием пэуцужьыгъэныр ыкIи ащ епхыгъэ пэшIорыгъэшъ Iофтхьабзэхэр зехьэгъэн­хэр хэбзэухъумэкIо къулыкъу­хэм япшъэрылъ шъхьаIэхэм зэу ащыщ. АР-м хэгъэгу кIоцI Iоф­хэмкIэ и Министерствэ наркотикхэр хэбзэнчъэу амыгъэзекIонхэм лъыплъэрэ отделым иIофышIэхэм къызэраIуагъэмкIэ, наркотик зыхэлъ пкъыгъохэр республикэм къизыхьэхэрэр къэубытыгъэнхэр, ахэр Iузыгъэ­кIыхэрэм ыкIи ар ежь ашъхьэкIэ зыгъэфедэхэрэм уголовнэ пшъэ­дэкIыжь ягъэхьыгъэныр отделым ипшъэрылъ шъхьаIэхэм ащыщ.

АР-м хэгъэгу кIоцI IофхэмкIэ и Министерствэ хэбзэухъумэкIо ыкIи хэбзэгъэцэкIэкIо къулыкъу­хэр игъусэхэу наркоманием епхыгъэ бзэджэшIагъэхэм ябэныгъэнхэмкIэ оперативнэ-лъы­хъун ыкIи пэшIорыгъэшъ Iоф­тхьабзэхэр зэрахьэх. Анахьэу анаIэ зытырагъэтырэр наркотикхэр къызщырагъэкIокIыхэрэ «каналхэр» зэфэшIыгъэнхэр ыкIи наркотик зыхэлъ пкъыгъо­хэр хэбзэнчъэу республикэм къыщы­рямыгъэгъэкIокIыгъэныр ары.

ЦIыфхэр наркотикхэм апыщагъэхэ зэрэхъухэрэр нахьыбэу къызхэкIырэр миграцием епхыгъэхэ Iофыгъохэр, зыщагъэпщынэхэрэ учреждениехэу тирес­публикэ итхэр, Интернетым исайтхэр къызыфагъэфедэхэзэ наркотикхэр хэбзэнчъэу къызэрэрагъэкIокIыхэрэр, наркотик зыхэлъ уцхэр къызэрагъэ­кIыхэрэр арых. Наркотикхэм япхыгъэхэ бзэджэшIагъэхэр гъэунэфыгъуае хъугъэх. Сайт хэушъхьафыкIыгъэ Интернетым къыщызэIуахы, ар къызыфагъэ­федэзэ наркотикхэр зыфэдэхэр, ауасэ зыфэдизыр щэфакIохэм къызIэкIагъахьэ. Зыщэхэрэмрэ зэзыхьылIэхэрэмрэ ИнтернетымкIэ зэзэгъыныгъэ зэда­шIышъ, тефэрэ ахъщэр карточкэм афырагъахьэ. Нэужым зыдагъэтIы­лъыгъэр наркоманым къыфатхы. ЧIыпIэ гъэшIэгъонхэр къагъотых – къэхалъэхэм, хэкIитэкъупIэ­хэм, зыгъэпсэфыпIэ паркхэм ячъыг чIэгъхэм. Таджикистан, Узбекистан героиныр къаращы. Ар лъапIэ ыкIи бэмэ афызэшIокIырэп. Адрэ синтетикэ зыхэлъ наркотик лъэпкъхэр нахь къызыIэкIэгъэхьэгъошIух, Урысыем ар бэу къыщырагъэ­кIокIы.

АР-м гъэсэныгъэмрэ шIэныгъэмрэкIэ иминистрэу КIэрэщэ Анзаур бэмышIэу щыIэгъэ зэхэ­сыгъом къызэрэщиIуа­гъэмкIэ, рес­публикэм иучреждениехэу гъэсэныгъэ языгъэгъотыхэрэм кIэлэеджакIохэр наркотикхэм апыщагъэ мыхъунхэмкIэ пэшIоры­гъэшъ Iофтхьабзэхэр ренэу ащызэрахьэх. Iоф­тхьабзэу «Урысыем икIэлэцIыкIухэр» зыфиIорэм къыдыхэлъытагъэу кIэлэцIыкIухэмрэ ныбжьыкIэ­хэмрэ наркотикхэр къызфамыгъэфедэнхэм тегъэ­псыхьэгъэ Iофтхьэбзэ 930-рэ республикэм мэлылъфэгъум щызэрахьагъ. Ащ хэхьэх десэ шъхьэихыгъэ­хэр, спорт зэнэкъокъухэр, цIыфхэр жъугъэу зыхэлэжьэрэ нэмыкI Iофтхьабзэхэр. КIэлэеджэкIо мин 50 фэдиз а Iофтхьабзэхэм ахэлэжьагъ.

Наркотикым пыщагъэ хъун зылъэкIыщтхэ кIэлэцIыкIухэм якъыхэгъэщынкIи республикэм гъэсэныгъэмкIэ иучреждениехэм Iоф гъэнэфагъэ ащызэрахьэ. КIэлэеджакIохэмрэ студентхэмрэ социальнэ-психологическэ тестхэр арагъэкIух.

Урысыем ишъолъырхэм афэдэу, тиреспублики синтетическэ наркотикхэу «спайс», «соль» зыфаIохэрэм апыщагъэ­хэм япчъагъэ бэ щыхъугъ. Мы мафэхэм нахьыбэу агъэфедэхэ­рэр наркотик лъэпкъэу, синтетикэ зыхэлъ веществоу «соль» зыфаIорэр ары. ЫпэкIэ щыIагъэхэ «спайс», «марихуанэ» зыфэпIощтхэр IуигъэкIотхи, ахэм ачIыпIэ ар ихьагъ. Ащ нэмыкIэу «героинри» нахь агъэфедэхэ­рэм ащыщ. Мы наркотикыр лъэпкъ пчъагъэ мэхъу. Китаим къыращырэр полусинтетическэкIэ макIо.

Наркотик лъэпкъэу «соль» зыфаIорэр къэгъотыгъошIу, ыуа­сэкIи нахь пыут. ЕтIани мыщ дэжьым анахь шъхьаIэу къыхэбгъэщын плъэкIыщтыр зэгъогогъо агъэфедэщт дозэр, ар грамм 0,30 хъоу, къызэрэрагъэкIокIырэр ары. Ар зэрэгощыгъэ шIыкIэр бэмэ нахь ашIогупсэф. Джащ фэдэу «солыр» шIыкIэ зэфэшъхьафхэмкIэ агъэфедэшъу, епэмых, тутыным фэдэу ешъох, мастэкIи зыхалъхьэ. Арышъ, мы мафэхэм ар нахьыбэу агъэфедэ. Сыд фэдэрэ наркотики пкъышъолым иягъэ екIы, ау «спайсыр» зэкIэмэ анахь дэй. Мыр зыгъэхьазыр­хэрэм химическэ вещество кIуачIэхэр зэрахалъхьэхэрэм ыпкъ къикIыкIэ, цIыфым зэрэIуфагъэм тетэу пкъынэ-лынэм щэнаутыр (интоксикациер) хэхьэ. Пкъынэ-лынэм иукъэбзыжьын псынкIэу земыгъа­жьэкIэ, кIоцIыр егъэфыкъо ыкIи цIыфым идунай ехъожьы е сэкъатэу къэнэ. Джащ фэдэу «спайсым» ыпкъ къикIыкIэ бэмэ аIэ зытыращэежьы.

Наркотикым пыщагъэхэм Iэтахъохэр мымакIэу ахэтых. Мы гумэкIыгъом къыпкъырыкIыхэзэ, кIэлэцIыкIухэр наркотикым щыухъумэгъэнхэм фэшI наркокъулыкъум иIофышIэхэр еджапIэхэм кIохэзэ Iофтхьэбзэ зэфэшъхьафхэр афызэхащэх, наркотикыр щынагъоу зэрэщытыр, ащ къызыдихьынхэ ылъэ­кIыщт тхьамыкIагъохэр къизыIотыкIхэрэ къэгъэлъэгъонхэм арагъэплъых, къафаIуатэх. Хэбзэнчъэу наркотикыр къы­зэрэрагъэкIокIырэм игумэкIыгъохэм общественностым ынаIэ атырырагъэдзэным, цIыфым ипсауныгъэкIэ наркотикым иягъэу къакIорэр зэхягъэшIыкIыгъэным ыкIи хэбзэухъума­кIохэм цыхьэу афашIырэм зыкъегъэIэтыгъэным афэшI АР-м хэгъэгу кIоцI IофхэмкIэ и Министерствэ епхыгъэ наркокъулыкъум иотделрэ АР-м гъэсэныгъэмрэ шIэныгъэмрэкIэ и Министерствэрэ зэгъусэхэу наркотикхэм апэшIуекIогъэным епхыгъэ социальнэ рекламэмкIэ Урысые шъолъыр зэнэкъокъоу «Тызэгъусэу щыIэныгъэр къэтэжъугъэухъум» зыфиIорэм хэлэжьагъэх. Джащ фэдэу урысые Iофтхьабзэу «Хьадэгъур зыщащэрэр къысаIу» зыфиIорэр рагъэкIокIыгъ. Межведомственнэ зэхэубытэгъэ оперативнэ Iофтхьабзэу «Дети России-2021» зыфиIорэм хэлэжьагъэх. Iоф­тхьабзэхэр анахьэу зыфэгъэхьыгъагъэхэр зыныбжь имыкъугъэ­хэр наркотикхэм ащыухъумэгъэн­хэр, ар уз щынагъоу зэрэщытыр агурыгъэIогъэныр ыкIи наркотикыр зыгъэфедэхэрэ Iэтахъохэр къыхэгъэщыгъэнхэр арых.

Наркоманиер уз хьылъэу щыт, ащ тиныбжьыкIабэ зэрекIодылIэрэр хэткIи шъэфэп. КъыткIэхъухьэрэ лIэужхэр ащ щы­ухъумэгъэнхэм, цIыфым ипсауныгъэ зэрар езыхыщт шIыкIэхэр щыгъэзыегъэнхэм афэшI къэралыгъо мэхьанэ иIэу мы Iофыгъом екIолIэгъэн фае. ШIуа­гъэ къытэу ащ пэуцужьыгъэным фэшI мыщ епхыгъэхэ ведомствэхэр зэгъусэхэу, обществэр, ны-тыхэр къыхагъэлажьэхэзэ, гумэкIыгъом идэгъэ­зыжьын икъоу пылъынхэ, пэшIорыгъэшъ Iофтхьабзэхэр нахьыбэу зэхащэнхэ фае.

КIАРЭ Фатим.