ГъэшIэ гъогухэр зэфэшъхьафых

«Остыгъэ нэфкIэ улъыхъуагъэми», жъымэ зэраIощтыгъэу, гъэшIэ кIыхьэ зиIэ цIыф бгъотынэп ар шIопсынкIагъэу.

ЩыIэныгъэр IэшIу, псэ цIыкIур лъапIэ. Хэти бащэрэ щыIагъэу къыIошъущтэп, ау къинэу ылъэгъухэрэр къыпчъыщтых. ЦIыфым икъини, итхъагъуи зэгъусэх, игъэшIэ гъогу щызэдытетых, ау итхъагъо нахь щэгъупшэжьышъ, игукъаохэр къы­шIудэкIоежьых. ЩыIэна цIыф, зышъхьэшыгу уашъор иплъагъэу, гушIогъо мафэ нэмыкI къыфэмыкIуагъэу, щыIэна тхъэгъо зэпымычыжьыр инасыпыгъэу, щыIэна иныбжьыкIэгъуми, ижъышъхьи игъэ­шIэ гъогу ренэу псынкIагъэу? Сэ слъэгъугъэп ащ фэдэ цIыф, сыIукIагъэп гукъао имыIэу, рэзэныгъэ закIэкIэ имафэхэр къыхьыгъэу. Сыда шъуIуа? ТыцIыфышъ ары.

Дунэе дэхэшхоу Тхьэ лъапIэм къыгъэ­шIыгъэу «чIыопсыкIэ» тызаджэрэм псэ цIыкIукIэ тыщыщышъ ары. Псэ цIыкIу пэпчъ акъыл тиI, тигупшыси, тищыIакIи зэтекIых.

Сэ сыфилософэп, сыученэп, сыцIыф къызэрыкIоу сиакъыл къызэрихькIэ сигупшысэхэр къисэIотыкIых ныIэп.

Илъэсым иохътиплIэу тэ цIэхэр зыфэтыусыгъэхэм, зэфэшъхьафэу зызэрэзэблахъурэм фэдэу, тэри, цIыфым игъашIэ изытет, Тхьэ лъапIэм зэрегъафэ. Хэт иакъыли, ищыIакIи ынаIэ тырегъэты, Тхьэшхори тиIэпыIэгъу. Дунаим ихьагъо- шIагъохэр зэрэзэхъокIхэрэм фэдэу, цIыфым ищыIакIи, инасыпи чIыопсым щызэблехъух. Ары, гъашIэр пцIыусэп, цIыфхэр ары пцIыусхэр зыхэтхэр. Гъа­шIэр жъалымэп, цIыф жъалымхэр баIоми. ГъашIэр зыми ебгъэпшэн плъэкIыщтэп. Нэрымылъэгъу-нэрылъэгъоу, хьалэмэтэу зэхэлъ; еми шIуми ягъогупэ щиIыгъ, узи-Iэзэгъуи зэIокIэ, дэий-дэ­гъуи щызэутэкIы. УзIукIэщтыри, къыб­дэ­хъущтыри, къыохъулIэщтыри пшIэрэп. Псэ зыпытхэр Дунэешхом къытехъох, текIыжьых. КъэкIырэ лъэпкъхэри ащ фэдэх. Тхьэ лъапIэм иIэмырышIухэм тясэжьыгъэу – тащыщ. Акъыл зиIэм щэIагъэрэ сакъныгъэрэ хэлъхэмэ, шыкур! Мамырныгъэр – щыIэныгъ, Тхьэ лъапIэм исэламышIу. ШIум уфэлэжьэшъумэ, ичылапхъэ еуутымэ, гъогу мафэ урыкIон, лъэуж дахи къэбгъэнэн. Джэнэт лъапIэм уфэкIон! ЗэкIэми тиIэр зы гъашIэми, тигъогупэхэр зэфэшъхьафых. Ахэр зэфэшъхьафми, тызэкIужьрэр зы чIыпI. Хъут Сар.

Усэхэр

Зигъогу мафэм фэгушIу

Гъогу зэблэкIхэр мымакIэу, Гъогу зэхэкIхэр къебэкIэу, Зытехьащтыр мыпсынкIэу, ГъогурыкIор ежьагъ.

ИежьапIэ зэгъокIэу, ХэкIорыкIэу – ныбжьыкIэу, Ежь фэдабэр зэблэкIы, Ягъогупэ хагъэкIы.

Чэщи мафи IэкIэкIы, Къини тхъагъуи пэкIэкIы. Игъогу ныкъуи хэкIыгъ. Икъэнагъи мыпсынкI.

Иилъэсхэр шIокIэкIэу, Игогууанэ темыкIэу, ГъэшIэ гъогур мынэкIэу, ГъогурыкIор къэпшъыгъ.

Гъогу зэныбжьыр – Ныбжьым ышъхьап. Гъогу къурпэныр – Ныбжьым итыркъу.

Зигъогупэ зэфэдэр – зэгъус. Зигъусэ зилъапIэр рэхьат. Зигъогу зафэм фэупс. Зигъогу мафэм фэгупс.

Гупсэныгъэр хэти ерэI! Жъыгъи, ныбжьыкIи тызэмыбгъукIу, ТызэрыкIорэр зы чIыгу, ТызэкIурэр зы чIыпI.

ШIугъэм ытамэ зэкIэсщымэ…

ШIугъэм ытамэ зэкIэсщымэ, Сипщынэ макъэ къетIупщ. ЩыIэныгъэм ижь фэбэ-IэшIу Силъэгъо нэфы сырещ.

Мэкъэмэ дахэр сихымэп, Жьы шъэбэ IэшIур силыеп, ЦIыфыпсэ лъапIэм ылъапсэх, Нэфылъ нэбзыеу сапаплъ.

Нэплъэгъу фабэр сибаеу, Ныбджэгъу гукIэгъумэ сафаеу, Симэфэ нэфхэр зэлъэкIу, Дунай дэхэшхом сыщэкIу.

КъыхэкIы сыулъэбабэу, СIэкIэкIыри зи арымырэу, СфэлъэкIы зи сымыIонэу, СэIугъэр – сымыгъэIунэу.

КъыхэкIы гукIэгъур макIэу, ШъхьэнэкIым гур ыунэкIэу, КъыхэкIы гумэкI мымакIэм Гупшысэм уригъэшэсэу.

Джащыгъум, псы хыдзэ-псыдзэм – Инэпкъы лъагэ утет. Тхьэ лъапIэм иIэмырышIукIэ – Сакъыныгъэ къызыхэгъаф!

ШIугъэм ытамэ зэкIэсщымэ, Сипщынэ макъэ къетIупщ. ЩыIэныгъэм ижь фэбэ-IэшIу Силъэгъо нэфы сырещ.

Угу фабэ о къысэптыщт

Пчыхьэ гухахъор нэхъой, Тхьэм иIэмырхэр тихъой. Жъогъо быныбэр мэжъыу, Яорэд дахэ сежъыу.

КIасэхэр зэлъэIэсыжьы, Мазэр зэпэнэфыжьы. Ашъхьагъы щхыпцIэу къыщесы, Зызкъуигъэбылъхьэрэр – пщэсы.

КIэлэгу къабзэр къэубзэ, ГущыIэ фабэр къыIозы. – Мэзэ нэфынэр остына? – Жъуагъор къыпфесхьыхына?

– Мэзэ нэфынэр уитынэп. – Жъуагъори къыпфехьыхынэп. – Ахэр Тхьэшхом итыных, – Дунаем щызэдытиех.

– Адэ сыда остыщтыр? – Сыда узгъэгушIощтыр? – Угу фабэ о къысэптыщт. – Тын лъапIэм сигъэгушIощт.

Зиуахътэ къэсрэр къэлъагъо: КъыкIугъ тыгъэм илъагъо. Ибзыйхэр къырекIутэхы, Тимэфэ нэф тфегъэдахэ.

Хъут Сар. къ. Адэмый.