Адыгэ Республикэм былымхъуным хэхъоныгъэхэр щишIынхэр ыкIи шъолъырым щыпсэухэрэ цIыфхэм япсауныгъэ изытет зыфэдэр ветеринар къулыкъум иIофшIэн бэкIэ епхыгъ.

— Ветеринар врач сэнэхьатыр — шъхьэкIафэ ыкIи лъытэныгъэ зыфашIырэ ижъырэ сэнэхьатхэм ащыщ. Ащ дакIоу, анахь къинхэм ахалъытэ, сыда пIомэ профессионализмэу ыкIи къарыоу епхьылIэрэм имыза­къоу, былым ыкIи нэмыкI псэушъхьэ сымаджэхэм гуфэбэныгъэ хэлъэу уадэзекIоным мэхьанэшхо иI. ГущыIэжъ щыI: «Медицинэм цIыфыр егъэхъу­жьы, ветеринарием — цIыфы­шъхьэр». Ащ къегъэлъагъо ветеринар врач сэнэхьатым мэхьанэшхо зэриIэр, — къыIуагъ АР-м ветеринариемкIэ и ГъэIорышIапIэ ипащэу Къушъхьэ Анзор.

АР-м ветеринариемкIэ икъулыкъу иIофшIэн шъхьаIэхэм ащыщ ветеринар хэбзэгъэуцугъэм тетэу ипшъэрылъхэм язэшIохын, хэушъхьафыкIыгъэ екIолIакIэ иIэу Iофтхьабзэхэм ягъэцэкIэн, былым узхэр къы­хэгъэщыгъэнхэр, гъэхъужьыгъэн­хэр ыкIи ахэр щыгъэзыегъэнхэмкIэ амалхэр адызехьагъэнхэр. Ащ нэмыкIэу тыкъэзыуцухьэрэ чIыопсыр амыушIоиным, зэрифэшъуашэу былымхэр Iыгъыгъэнхэм ыкIи былымхъуным гъомылэпхъэ къабзэ къытыным афэшI юридическэ ыкIи физическэ лицэхэм Iоф адашIэ.

Ижъым къыщегъэжьагъэу республикэм ветеринарием мэхьанэшхо щыраты, зыщырагъэушъомбгъу. Былымыр пхъунымкIэ Адыгеир зыдэщыс чIыпIэр хъопсагъоу щыт. Адыгэ лъэпкъыр бэдэдэ шIагъэу былымпIашъэхэм, нэмыкIхэм яхъун, чэтхъуным ыкIи бжьэхъу­ным апылъ. АщкIэ шIэныгъэу ыкIи Iэпэ­Iэсэ­ны­гъэу ищыкIагъэ­хэмкIэ на­хьыжъ­хэр нахьыкIэхэм къадэгуащэхэзэ къыры­кIуагъ. Ад­рэхэм афэдэу тишъолъыри ветеринарием мэкIэ— макIэу зыщиу­шъомбгъущтыгъэ, гурыт ыкIи апшъэ­рэ звено зиIэхэ еджапIэхэр агъэ­псыщтыгъэх. Адыгеим иветеринар къулыкъу иструктурэ илъэс зэкIэлъыкIохэм зэхъо­кIыныгъэхэр фа­шIыгъэх.

Мы мафэхэм АР-м ветеринариемкIэ и ГъэIо­ры­шIа­пIэ епхыгъэу къэралыгъо учреждение 12-мэ Iоф ашIэ, ахэм ахахьэ псэушъхьэ сымаджэхэм зыщяIэзэхэрэ станциеу 9, ветеринарнэ лабораториеу 3 ыкIи санитарнэ экспертизэ зыщашIырэ лабораторие 11.

Республикэ ветеринар лабораторием илъэси 100 хъугъэу Iоф ешIэ. Адрэ илъэсхэм афэдэу непи ащ псэушъхьэ, чэты, пцэ­жъые ыкIи бжьэ сымаджэхэм якъыхэгъэщын Iоф дашIэ. Джащ фэдэу былым продукциехэр мыщ щауплъэкIух ыкIи ядэгъугъэ зэрагъэшIэн алъэкIы.

Лабораторием отделэу 3 хэт: серологическэр, бактериологическэр ыкIи химико-токсикологическэр. Iэмэ-псымакIэхэр зэрагъэгъотыгъэх. 2020-рэ илъэ­сым къэралыгъо мэхьанэ зиIэхэ IофшIэнхэм ягъэцэкIэнкIэ лабораторием аттестат къыратыгъ.

Лъэныкъо шъхьаIэхэр

2021-рэ илъэсым къыщегъэ­жьагъэу АР-м ветеринариемкIэ и ГъэIорышIапIэ къэралыгъо программэу «Комплексное развитие сельских территорий» зыфиIорэм игъэцэкIэн хэлажьэ. Мы программэм хахьэу 2022-рэ илъэсым Красногвардейскэ, Шэуджэн ыкIи Кощхьэблэ районхэм ветеринар участкэхэр ащашIынхэ гухэлъ щыI.

— Мы уахътэм ехъулIэу Урысыем былымхъуным зыкъы­щегъэIэтыгъэныр, джащ фэдэу къэралыгъом имэкъумэщ комплекс къыдигъэкIырэр нахьыбэ шIыгъэныр ыкIи IэкIыбым къыращыщтыгъэхэ продукциехэр тэтыехэмкIэ зэблэхъугъэныр анахь мэхьанэшхо зиIэ Iофыгъо­хэм ащыщых. Икъоу къыдгурэIо, мы пшъэрылъхэм ягъэцэкIэн зэлъытыгъэр биологическэ щы­нэгъончъэнымкIэ ыкIи цIыфхэм гъомылэпхъэ дэгъухэр агъэфе­дэнхэмкIэ гъэхъагъэу тшIыхэрэр ары. МыщкIэ ветеринариер гопчын умылъэкIынэу отраслэм хахьэ, псэушъхьэхэм ямыза­къоу, цIыфхэми япсауныгъи тыфэбэнэн фае, сыда пIомэ гъомылапхъэр ары щыIэныгъэм ылъапсэр, — еIо Къушъхьэ Анзор.

ГъэIорышIапIэм ипащэ къызэриIуагъэмкIэ, былымхэм къяуз­хэрэ уз щынагъохэу Iуер (ящур), африканскэ емынэр, хьашхъурэIур, шъорэкI узыр, сибирскэ ягъэр (язва), чэт пэтхъу-Iутхъу узыр Урысые Федерацием ишъолъырхэмкIэ анахь гумэкIыгъо шъхьаIэу къэнэжьых. Мы зэпаххэрэ узхэр ежь бы­лымхэм ямызакъоу, цIыфхэмкIи щынагъоу щытых, джащ фэдэу Урысыем ыкIи зэрэхэгъэгоу экономикэм ылъапсэ кIауты, сыда пIомэ былымхъуным зиушъомбгъунымкIэ зиягъэ къакIохэрэм апэуцужьынхэмкIэ, уз щынагъохэм ягъэкIодынкIэ Iофтхьабзэхэу зэрахьэхэрэм сомэ миллиардхэр апэIохьэх.

Анзор къызэриIуагъэмкIэ, былымхэм къяузхэрэ зэпаххэрэ узхэр, джащ фэдэу щынагъокIэ алъытэхэрэ узхэу сибирскэ ягъэр, африканскэ емынэр, бруцеллезыр, нэмыкIхэри шъо­лъырым къимыхьанхэм фэшI илъэсым тIогъогогъо ветеринарнэ-санитарнэ Iофтхьабзэхэр, узхэр къыхэзгъэщыхэрэ уплъэ­кIунхэр зэхащэх.

— АР-м ветеринариемкIэ и ГъэIорышIапIэ Россельхознадзорым икъыблэ шъолъыр гъэIорышIапIэ, АР-м ибылымхъупIэ объектхэм ыкIи биологическэ псы къэкIуапIэхэм якъэухъумэн­кIэ ыкIи ягъэфедэнкIэ ГъэIорышIапIэм, экологическэ лъыплъэнымкIэ федеральнэ шъо­лъыр отделэу АР-м щыIэм, тыкъэзыуцухьэрэ дунаим икъэу­хъумэнкIэ (Росприроднадзорым) и Федеральнэ къулыкъу и Гъэ­IорышIапIэу Краснодар краим щыIэм зэзэгъыныгъэ адыриIэу Iоф адешIэ. КъэбарлъыгъэIэс амалхэр къызфэдгъэфедэхэзэ, былымхъуным пылъхэм зафэтэгъазэ, былымхэм къяузхэрэ уз щынагъохэу Iуер, африканскэ емынэр, хьашхъурэIур, шъорэкI узыр, сибирскэ ягъэр, чэт пэтхъу-Iутхъу узыр Адыгеим къырамыхьанхэмкIэ, ахэм апэшIуе­кIогъэнхэмкIэ игъом пэшIорыгъэшъ Iофтхьабзэхэр зэрахьанхэу тыкъяджэ. «Линие плъырым» ыкIи ветеринарнэ къулыкъум иIофышIэхэм ятелефон номерхэмкIэ цIыфхэр къытеонхэ алъэкIыщт. Джащ фэдэу былымхэмрэ ахэм къатыхэрэ гъомылапхъэхэмрэ шапхъэм димыштэхэу зэрэзэращэхэрэр къыхэгъэщыгъэнхэмкIэ ыкIи ахэр дэгъэзыжьыгъэнхэмкIэ, мы гъомылапхъэхэм ветеринарием ылъэныкъокIэ Iизын къязытхэрэ тхылъхэр акIымыгъухэу, фытемыгъэпсыхьагъэхэ чIыпIэхэм зэращыIуагъэкIыхэрэм епхы­гъэу АР-м хэгъэгу кIоцI IофхэмкIэ и Министерствэ тыригъусэу уплъэ­кIун Iофтхьабзэхэр зэхэтэщэх, — еIо ГъэIорышIапIэм ипащэ.

ЦIыфхэмкIэ ыкIи псэушъхьэ­хэмкIэ анахьэу щынагъо къэзытыхэрэ узхэм ащыухъумэгъэн­хэмкIэ къэралыгъо ветеринарнэ къулыкъум иIофышIэхэм пэшIорыгъэшъэу уцхэр ахалъхьэх. Ахэм апэIухьэрэ ахъщэр къэралыгъо бюджетым къетIупщы. Арэу щытми, былым зыIыгъхэр, анахьэу унэгъо хъызмэтым пылъхэр, мы гумэкIыгъом яшъып­къэу къекIуалIэхэу пфэIощтэп.

Сэнэхьатым икъыхэхынкIэ нахьыжъхэм ялъэуж нахьыкIэхэр зэрэрыкIохэрэм уигъэгушхонэу щыт. АщкIэ щысэу къэпхьынхэ плъэкIыщт илъэс 40-м ыкIи ащ ехъурэ къулыкъум Iоф щызышIагъэхэр. Ахэм ащыщыбэм непи ветеринарие IофшIэныр агъэцакIэ. Ахэр Г. Богатыревыр, М. Хьамырзэр, В. Билаба, А. Хъо­кIоныр, Х. Гъошъур, А. Эльдарэр, Р. Аулъэр, Н. ГъукIэ­лIыр, Ю. Тхьаркъуахъор, Ф. Пу­гачевыр, Н. Круглик, И. Лъэцэрыр, Ю. ЩашIэр, Щ. Нэгъоир, А. Джастэр, нэмыкI­хэри. Ахэр непэ щысэтехыпIэу тиIэх.

Ветеринарием иIофышIэхэм ясэнэхьат епхыгъэ мэфэкIымкIэ сафэгушIо, яIоф мыпсынкIэ гухахъо хагъуатэу ыпэкIэ лъыкIотэнхэу, псауныгъэ пытэ яIэу, яIахьыл гупсэхэм адэтхъэжьынхэу сафэлъаIо.

КIАРЭ Фатим.