Банкхэм ыкIи нэмыкIэу кредит зытырэ организациехэм чIыфэ къаIызыхыгъэу зымытыжьышъурэр зэпахырэ узэу дунаир зэлъызыкIугъэр къызежьэм нахьыбэ хъугъэ.

ИкIыгъэ 2020-рэ илъэсым коронавирусым зызэриушъомбгъурэм ыпкъ къикIэу гъунэпкъэ гъэнэфагъэхэр зиIэ режимым къэралыгъор зытехьэм нэбгырабэм яIофшIэн къызэрэуцу­гъэр, IофшIапIэ зимыIэжьхэм япчъагъэ зэрэхэхъуагъэр, унэе хъыз­мэтшIапIэхэм ащыщыбэм лэ­жьапкIэу къатырэм къызэрэщагъэкIагъэр ары нахьыбэу ащ лъапсэ фэхъугъэр.

Кредит «тарихъхэм» ябюрохэм къызэратырэмкIэ, Урысыем щыпсэухэрэм амыты­жьышъухэрэ чIыфэхэр сомэ миллиард 935-м ехъугъ. Ахъщэ чIыфэу Iэрылъхьэу къаратыгъэ­хэр ары нахьыбэу амытыжьы­шъурэр, ау ипотекэхэри, кредитнэ картэхэмкIэ аштагъэхэри, микрофинансовэ организациехэм къаIахыгъэхэри бэкIэ ащ ыуж къинэхэрэп. Специалистхэм къызэраIорэмкIэ, «кредитнэ каникулыр» ыгъэфедагъэу, ащ ипIалъэ зеухым нахьыпэрэ графикым темыхьажьышъугъэ­хэри ащ къызахэхъожьыхэм зымытыжьышъухэрэм япчъагъэ нахьыбэжь хъугъэ.

ГухэкIми, банкым е микрофинансовэ организацием кредит къыIахыгъэу зымытыжьышъу­хэрэм янахьыбэр коллекторхэм яуалIэ. Ахэр хэткIи пыщэгъу дэгъушхохэу щытхэп, ау игъом чIыфэр умытыжьышъумэ, узэрарихьылIэщтыр гъэнэфагъэ.

Илъэс заулэкIэ узэкIэIэ­бэ­жь­мэ, коллекторхэм янахьыбэм закони, шапхъи ямыIэу, бзэджа­шIэхэм зызэрагъэпсырэм фэдэу цIыфхэм шъхьафитэу адэзекIощтыгъэх. Ахэр зыщыфаем чIы­фэр зытелъым фытеощтыгъэх, фатхэщтыгъэх, агъэщынэщтыгъ, ары пакIошъ, жъалымыгъэ дызэрахьан алъэкIыщтыгъ.

А зэпстэумэ апкъ къикIыкIэ, УФ-м и Къэралыгъо Думэ чIыфэхэм якъэугъоижьын зыгъэ­IорышIэрэ я 230-рэ Федеральнэ хэбзэгъэуцугъэм зэхъокIыныгъэ­хэр фишIыгъэх. Ахэм коллекторхэр зыфимытхэри, пшъэ­дэкIыжьэу ахьыщтыри, пшъэ­рылъхэу яIэхэри зэхэугуфыкIыгъэу ащыгъэнэфагъэх. Банкым е чIыфэ зытырэ организацием кредит къыIызыхыгъэхэу зымытыжьышъухэрэм зэкIэми ахэр ашIэхэмэ нахьышIу.

ГущыIэм пае, законым зэхъо­кIыныгъэу фашIыгъэхэм коллекторыр тхьамафэм тIо нахьыбэ чIыфэр зытелъым фытеон, гъого­гъуиплI нахьыбэ фэтхэн фимытэу, ыдэжь тхьамафэм зэ нахьыбэ мыкIонэу къащыдэлъы­тагъ. Сыхьат пIэлъэ гъэнэфагъэхэри, IофшIэгъу мафэхэм пчэдыжьым сыхьатыр 8-м къыщегъэжьагъэу пчыхьэм 10-м нэс, зыгъэпсэфыгъо мафэхэм 9-м къыщыублагъэу пчыхьэм 8-м нэс, итхагъэх.

ТелефонымкIэ фытеуагъэми, фэтхагъэми зызэрэфигъэзэн фэе шапхъэхэр зэхэугуфыкIыгъэу къыщеIох. ЧIыфэр зыте­лъым иIофшIапIэ е иIахьылхэм афытеоным ищыкIагъэхэри щыгъэнэфагъэх. ГущыIэм пае, кредит зыштагъэм ащ фэдэ фитыныгъэ къызэраритыгъэр къэзыушыхьатырэ тхылъ коллекторым IэкIэлъын фае. ИIоф­шIэгъоу е иIахьылэу зыфытеуа­гъэхэм ар къафимыдагъэмэ е чIыфэр зытелъым ащ къызэ­резэгъыгъагъэр зэкIихьажьыгъэ­мэ, ащ нахьыбэрэ иIофшIапIи иIахьылхэм адэжьи теожьын фитэп.

ЧIыфэр зымытыжьырэм иIоф хьыкумыр хаплъэу, приставхэм ар къыIахыжьынэу тхылъхэр ратыгъэхэмэ, ащ пае къэмынэу коллекторыри шапхъэхэр ыгъэцакIэхэзэ, «должникым» фытеон фитэу законым итхагъ. Ау ащ имылъку ымыгъэфедэшъунэу (арест имущества) ышIын фитэп. Ащ фэгъэзагъэхэр приставхэр арых ныIэп.

Джащ фэдэу чIыфэхэм якъэ­угъоижьын лъыплъэнэу мыхэм фитыныгъэ законым къареты. Арышъ, коллекторхэм хэбзэгъэу­цугъэр аукъоу, гущыIэм пае, ащ къызэрэщыдэлъытагъэм нахьыбэу телефонкIэ къытеохэу е чIыфэр зытелъыр агъэщынэмэ, электроннэ шIыкIэм тетэу тхьаусыхэ тхылъыр ахэм афыригъэ­хьын ылъэкIыщт. Ащ пае приставхэм яинтернет нэкIубгъо уихьанышъ «интернет-приемная» зыфиIорэ едзыгъор къэбгъотыщт. Ащ тхылъыр зэрэтхыгъэн фэе шIыкIэр ит. Коллекторыр къызэрэтеогъэ пчъагъэр, къытхыгъэхэр къэзыушыхьатхэрэ тхылъхэр, аудио ыкIи ви­део тхыгъэхэр кIыбгъэгъунхэ фае.

Мыхэр ыкIи нэмыкI шапхъэ­хэр законым къыщыдэлъыта­гъэх нахь мышIэми, зымыгъэца­кIэхэрэ коллекторхэр щыIэх. Ащ фэшI чIыфэр зытелъым ифитыныгъэхэр джыри нахь лъэшэу къэзыухъумэхэрэ зэхъо­кIыны­гъэхэр я 230-рэ Федеральнэ хэбзэгъэуцугъэм джыри фашIыгъэх. 2021-рэ илъэсым ищылэ мазэ и 1-м ахэм кIуачIэ яIэ хъугъэ.

Джы чIыфэр зытелъым кредиторыр телефонкIэ къыфытеомэ, зэрэзэдэгущыIагъэхэр къэзыушыхьатырэ аудио тхы­гъэр коллекторым къыгъэлъэгъоным «должникыр» кIэдэун фит хъугъэ. НахьыпэкIэ зэдэгущыIэгъу­хэм мэхьанэшхо яIагъэп, джы «диалог» статус аратыгъ. ЧIы­фэр зытелъым иэлектроннэ почтэ коллекторыр къэтхагъэмэ, ар «документкIэ» джы агъэ­кIощт. Мыхэм апэрэмкIэ зи ямымэхьанэ фэдэу къыпщэхъу, ау коллекторым чIыфэр зыте­лъым иягъэ ригъэкIыгъэу правэ­ухъу­мэкIо органхэм е хьыкумым зафигъазэмэ, шIуагъэ къатынэу хъугъэ.

Джащ фэдэу чIыфэр зыте­лъым къэралыгъо фэIо-фашIэхэм япортал щишIыгъэ «унэе кабинетым» кредиторыр къэтхэн фимытэу ышIын амал законым къыритыгъ.

Коллекторыр лыеу чIыфэ зытелъым фэтхагъэмэ е фытеуагъэмэ, ащ пае реестрэм хагъэкIыщтэп, ау тазырэу е санкциеу къытефэщтхэм пхъа­шэу ахагъэхъуагъ. ГущыIэм пае, чIыфэр зытелъым къыфимыдагъэу, ау ащ пае къэмынэу фы­теуагъэмэ е фэтхагъэмэ, цIыфыр истыхьагъэкIэ хьыкумым ылъытагъ нахь мышIэми, чIы­фэм пае зыфигъэзагъэмэ, иIа­хьылхэм е нэмыкIхэм афытеуа­гъэмэ ахъщэкIэ агъэпщынэщт.

Ащ тетэу пшъэдэкIыжь коллекторым ыхьыщт чIыфэр зытелъым фэгъэхьыгъэ къэбарыр нэмыкIхэм алъигъэIэсыгъэмэ, ыгъэщынагъэмэ, зыушъхьакIурэ гущыIэхэр риIуагъэхэмэ, чIыфэр зыфэдизымкIэ ыкIи ар къызщитыжьын фэе пIалъэхэмкIэ ыгъэп­цIагъэмэ.

Джащ фэдэу коллекторэу законыр зыукъорэм иIоф хьыкумым нэмысэуи тазыр къырагъэтынэу приставхэм фитыныгъэ яIэ хъугъэ. Джы чIыфэхэм якъэугъоижьынкIэ бэдзэршIыпIэм зэдитхэм зэкIэми, коллекторхэми, банкхэми, микрофинансовэ организациехэми, яфитыныгъэхэмрэ япшъэрылъхэмрэ законым зэфэдэ ышIыгъэх. Ащ къикIырэр чIыфэр зытелъым ифитыныгъэхэр зау­къохэкIэ зэфэдэу пшъэдэкIыжь ахьыщт, тазырэу атыщтыри зэтекIырэп.

Iофым хэшIыкI фыуиIэмэ, ууIэшыгъ аIо. ЧIыфэр игъом птыжьыныр зэпстэумэ анахь дэгъу, ау щыIэныгъэм о зэрэпIоу зыкъызэригъафэрэп. Арышъ, умытыжьышъугъэу, ар коллекторхэм аIэкIэхьагъэмэ, ахэм узэрапэгъокIыщтыр пшIэмэ нахьышIу.

ХЪУТ Нэфсэт.