МэфэкIхэмкIэ бай

Бжыхьэр мэфэкIхэмкIэ бай: илъэсыкIэ еджэгъур зэфэдэкIэ Iоныгъом и 1-м ти Адыгеий, тихэгъэгушхоу Урысыеми ащырагъэжьэжьы. Зэрэхабзэу, апэ­рэу, еджэпIэ пчъэшъхьаIум зэпырыкIыщтхэ кIэлэцIыкIу на­сыпышIохэм апае тыдэрэ еджа­пIи апэрэ одыджыныр жъынчэу къащытеощт, шIэныгъэм иапэрэ урокхэр ахэм ащыкIощтых, ащ фэдэ мэфэкI дахэр еджэкIо цIыкIухэмкIэ ныбжьырэ гушIогъо инэу агухэм къарынэщт. Апэрэ кIэлэегъаджэр, апэрэ одыджыныр, апэрэ урокыр! Ахэр кIэлэцIыкIухэмкIэ гушIогъо къо­дыеп, пшысэ гъэшIэгъоным фэдэх; еджакIэр, тхакIэр, къэ­шъуа­кIэр, IокIэ-шIыкIэр – сыд ахэр зыфамыгъасэрэр?! Джаущтэу тыгъосэрэ сабый цIыкIущтыгъэхэр игъорыгъоу цIыфы мэхъух, аузэ инышхоу зыкъаIаты, гъэсагъэхэу, Iэдэбныгъэ ахэлъэу, шIыкIашIохэу щыIэныгъэм пытэу хэуцох.

Родинэр – гущыIэшхоба?! Ащ къикIырэр, къыубытырэр зэ­рэбэр, зэрэшIагъор агурагъаIо, арагъашIэ; Родинэр – уиурам, уикъуадж, кIэлэегъаджэу шIэныгъэхэм уафэзыщэрэр, ренэу чэщи мафи зыгу къыпфэгъоу къыбгот ны-тыхэр, уигупсэ цIыфыбэр, ныбджэгъу цIыкIубэу бгъотыгъэр, къыбдеджэхэрэр зэкIэ зэхэтхэу арыба?! Аузэ, тыгъосэрэ сабый цIыкIухэр, непэ еджэн-гъэсэныгъэ лъэгъожъыем теуцох, тыращэх.

Лъэпэмафэ, гъогумафэ адзы­нэу афэтэIо!

Бжыхьэм иIан

Илъэсым иуахътэхэр шъошIэха, кIэлэцIыкIухэр? Ащыгъум ахэр къэтэжъугъэпчъых: кIымаф, гъатхэ, гъэмаф, бжыхьэ. Аужырэ гъэмэфэ мазэу шышъхьэIур екIы пэт, бжыхьэ дышъэ-пкIа­шъэр пчъэшъхьаIум къытеуцо. Ар зэрэдахэр, зэрэгохьыр, зэ­рэ­баир. Бжыхьэм зэкIэ цIыфхэм ашIэгъэ Iофыбэм къакIэкIыгъэр алъытэжьы: лэжьыгъэхэр – коцыр, семчыкыр, натрыфыр, чIыплъыр, щаир, хэтэрыкI зэфэшъхьафхэр – картофыр, къэбаскъэр, помидор-нэшэбэгухэр, бжьын-бжьыныфхэр, щыбжьыишхо плъыжь зэкIэхъухьагъэхэр, къэб тэкъо шъышъэр, хъырбыдз ыкIи нэшэ зэкIэхъухьагъэхэр тиIанэхэм бжыхьэм атиз къе­шIых. Мыхэм язакъоп, пхъэ­шъхьэ-мышъхьэхэри къызэлъэ­хъух — къужъIэрыси, мыIэрысэ лъэпкъ зэфэшъхьафхэри, сэнашъхьэри, къыцэри, дэшхо-дэ­жъые­хэри.

Джащ фэдэ къабзэу, унагъохэми ахъурэ щагу чэтхэр, тхьачэтхэр, псычэт, къазхэри къызэлъэхъух. Ахэм къахэхъох былым хъугъэхэри — мэлхэр, шкIэкIэ цIыкIухэр, чэм зэкIэсыр. Узыфэе шхыныгъор бжыхьэм тегъэгъоты, джарэу охътэ бэ­рэчэт, тынч, рэхьат. Тигуапэу «къеблагъ, тикIасэ хъугъэ бжы­хьэр!» етэIо.

Ти Мыекъуап

Адыгэ Республикэм икъэлэ шъхьаIэр Мыекъуапэ. Ар сыд фэдэрэ уахъти дахэ, лъэгъупхъэ. Адыгеим ичIыопс шъабэ, икъушъ­хьэхэр пытэх, ипсыхъохэр жъынчых. Тикъалэ иурамхэр занкIэх, иархитектурэ гъэшIэгъоны, унэкIэ зэтетыбэм, къэгъэгъэ зэфэшъхьаф зэмышъогъухэм ыкIи чъыг шхъонтIэ бырабэм Мые­къуапэ идэхэгъэ ялые кIагъэтхъы. Къэлэ гупчэ паркышхоу Шъхьа­гощэ Iушъо зыщызыубгъугъэм гур ещэфы, нэр пIэпехы; урам шъхьаIэу Краснооктябрьскэр пIомэ, лентэ псыгъо зэдиштэу мыщ къыщежьэ ыкIи зэнкIабзэу зикъудыизэ, мэшIоку ыкIи автовокзалым нэсы.

Тигъэмафэ пыIухьанчъэу фабэ, шъо джылыбэу зэхэлъ, тибжыхьэшъ — дышъэ пкIашъэр тфегъашIо. Пчыхьапэ жьыкъэщэгъу тезекIухьэгъухэм ятеплъэ шъуашIо пшысэм фэд; тыгъэу къо­хьажьрэр иIупэщх макIэкIэ «неущи мэфэ дэхэ дэдэ къышъос­тыщт», ыIоу, гоIугъэ-гушхуагъэр гум къырелъхьэ; бзыу чэчэ макъэм, къэгъэгъэ зэфэшъхьаф дахэхэу щагу пчъэIупэхэм, урамыбгъухэм къащыкIыхэрэм, жьы къэбзэ IэшIоу зыIупщэрэм, щыIэныгъэм уфагъэчэфы, зэкIэ чIыопс хьалэмэтымкIэ лъэшэу уразэу, «Шыкур!» — оIо.

КIэлэцIыкIухэр ыкIи псэушъхьэхэр

Чэтыу цIыкIу

Маратик, зэрихабзэу, пшэхъо куашэм хэсэу бэлэгъэжъыемкIэ ар зэIишIэзэ джэгущтыгъ. ОшIэ-дэмышIэу, блэгъабзэу пцIэу мэкъэ псыгъожъыеу къэIу­гъэм шъэожъыер тIэкIуи къыкIигъэщтагъ ыкIи къызщылъэ­тыгъ. Хэтэ уцкъэшхъо нэзымрэ дэжъые чъыг лъэкъымэ бырабэмрэ адэжь нэсыгъэу, джыри пцIэу макъэр къэIугъ. КъышIагъ джы кIэлэцIыкIум ар зыщыщыр, гуIэзэ, фэсакъэу зэримыгъэщтэ­нэу, хатэмкIэ нахь кIотагъэ…

Мыр дэдэм чэтыу щыр дахэр ынэ къыщыпэкIэфагъ. Гъоща­гъэу къычIэкIын, янэ шIокIодыгъ, арышъ, тхьамыкIэ цIыкIур Iаеу мэпцIэу «мяу, мяу, мяу» ыIозэ. Маратик Iаби, зыфэлIэрэ чэтыу щырыр къыIэтыгъ; Iэ щифагъ, еубзагъ. Адрэри, зэхешIыкIым фэдэу, нэбэ-набэу къыIоплъы­хьэ: нэгые-нэшхъонтIабз, ежьэшъобзэ шIэт ытхьакIумэ цIыкIухэр зэрэщынэрэр мыгъуащэу, гъэIагъэх, ылъэкъо цIыкIухэм ыкIи ынатIэ фыжь Iабгъухэр ахэлъых. Ыжэ цIыкIу, щырба, зэкIекъы. Маратик гушIозэ унэм илъади, инанэ щэ фабэ къыIи­хыгъ, чэтыу цIыкIум ар псынкIэу Iэгубжъэм рилъыпыкIыгъ. Ыныбэ зекъум, нахьыбэрэ пцIэужьыгъэп.

Джы Маратик ыIэ ар пщым фэдэу Iэтыгъэу тесыгъ, кIэлэцIыкIуми дунаир фикъужьыщтыгъэп. Шъэожъыем пчыхьэ зэ­хъуми чэтыу цIыкIур зыкIэритIупщыгъэп, ыдэжь ыгъэгъо­лъи, Iэ щифэзэ зэдыхэчъыягъэх. Сабыимрэ чэтыу щырымрэ чъыем хэтхэу IугушIукIыщты­гъэх… пкIыхьапIэ дэгъу алъэгъущтыгъэн фае. Пчэдыжьым тIури жьэу къэущыгъэх. Маратик чэтыу цIыкIум ынатIэ Iэ щифи, ебэугъ, етIанэ, цIэ дахэкIэ «Султанчик» ыIуи, ащ еджагъ. МэзитIу-щыкIэ «Султанчик» пщы шъыпкъэу унагъом къиуцуагъ: ратырэ шхынри зэхедзы, унэм ис пэпчъи зафегъэшIожьы. Ау, гъэшIэгъонба, Маратик зэрилъэ­гъоу чэтыу цIыкIур гушIом зэлъештэ, ыкIэ цIыкIу къегъашъо, мэпкIэтэ-лъатэ, фыкъоплъымэ джэгузэ. Арыба къэзгъотыгъэри, ыпсэ тIэкIоу икIасэу, емызэщэу пылъэу зыпIурэри.

Бэрэтэрэ Хьамид Мэзым тэкIо

КIэлэцIыкIухэм мэзым тэкIо, Мэзы шхъуантIэм тыкъынэс, ТхьакIумкIыхьи, баджи, цызи, Тэ тимэзы хъоеу хэс.

Псыхъожъыер мэзым хэчъы, Псыхъо нэпкъым тыкъынэс, Псыщэ къаргъом хэс хьэлабгъуи, Джаий, лэнди хъоеу хэс.

Бзыуми пщынэр къагъэжъынчы, Мэз пхъэуIур пхъэкIычау, КIэлэцIыкIухэм гъэпсэфыпIэу Къэтэгъоты чъыгы жьау.

Нэхэе Руслъан Адыгэ Iанэр

Адыгэ Iанэр лъэкъуищ, ИщыгъупIастэ хьалэл. Урагъэблагъэмэ, пэтIысхь, УкIытэм земыгъэфыз.

Къыпфытыралъхьэрэр зы­Iулъхь, Зы Iулъхьэ кIэмыгъэз, Узэрыхьагъэр гушIон, НахьышIуи укъалъэгъун, —

КъызгурегъаIо тэтэжъы. Адыгэ Iанэр фэд лIыжъым, ШъхьэкIафэ фэпшIын тефэ, Зэрэунагъоу тыIофэ.

НэкIубгъор зыгъэхьазырыгъэр Мамырыкъо Нуриет.