«Урысые гъэзетым» иобозревателэу Ирина Краснопольскаям дэжь бэрэ щызэIокIэх врачхэр, сымэджэщхэм япащэхэр, шIэныгъэ­лэжьхэр медицинэм иIофыгъохэм атегущыIэнхэм, акъылэгъу зэфэхъунхэм фэшI.

Ахэм ащыщ РАН-м иакадемикэу, Н. И. Пироговым ыцIэ зыхьырэ РНИМУ-м педиатриемкIэ ифакультет икафедрэ ипащэу, Урысыем псауныгъэр къэухъумэгъэнымкIэ и Министерствэ штатым хэмыт испе­циалист шъхьаIэу Лейла Намазова-Барановар. «Урысые гъэзетым» иобозреватель ны-тыхэр зыгъэгумэкIырэ Iофыгъохэм джэуап къаритыжьынэу ащ зыфигъэзагъ. Сыда кIэлэцIыкIухэм вакцинэр зыкIахэплъхьащтыр ахэр макIэу мэсымаджэхэмэ? А вакцинэхэр кIэлэцIыкIухэмкIэ хъущтхэмэ сыдэущтэу ауплъэкIугъэх? Зихэхъогъу пкъышъолым ар сыдэущтэу ыштэщт? Мыщ фэдэ упчIэхэр непэ ны-тыхэм бэрэ къаты. Ащ тыкъыпкъы­рыкIызэ, ахэм язэдэгущыIэгъу шъущыдгъэгъуазэ тшIоигъу.

Ирина Краснопольскаяр:

Мы Iофым епхыгъэу Super JOЬ ригъэкIокIыгъэ кIэупчIэным нафэ къызэришIыгъэмкIэ, ны-тыхэу ащ къыхырагъэубыта­гъэхэм япроценти 8-р ары зи­кIэлэцIыкIухэм прививкэ афа­шIыным фэхьазырыр, процент 69-м ар адэрэп. Сыд шIэгъэн фаер?

Лейла Намазова-Барановар:

Совет хабзэм илъэхъан зэкIэми къыдгурыIощтыгъ вакцинацием имэхьанэ — инфекцие зэфэшъхьафхэм тащыухъума­гъэу тыщыIэным иамал ащ къызэрэтитырэр. Революцием ыпэкIэ аграрнэ Урысыем щы­псэурэ мэкъумэщышIэхэм ясабыйхэм ащыщыбэ зэпахырэ узхэм арылIыкIыщтыгъ. Ащ къы­­хэкIэу Советскэ респуб­ли­кэм иапэрэ декретхэм ащы­щыгъ шъорэкIым (оспэм — ред.) пэшIуекIорэ вакцинэр шIокI имыIэу кIэлэцIыкIухэм афашIызэ ашIыным фэгъэхьыгъагъэр. Ащ къыкIэлъыкIорэ илъэсхэм а Iофым — зэпахырэ узхэм апэуцужьыгъэным — яшъыпкъэу пылъыгъэх. Ащ фэдэ екIолIакIэм ишIуагъэкIэ я 80-рэ илъэс­хэм якIэухым ехъулIэу, къэ­ралыгъом щыпсэухэрэм япроцент 95-м ехъум прививкэхэр афашIын залъэкIым, зэпахырэ узхэм ащыщыбэ тщыгъу­пшэжьыгъ, тагъэгумэкIыжьы­гъэп. Ау етIанэ… Инфекциехэр щымыIэжьхэмэ прививкэхэр пшIынхэри имыщыкIэгъэжьэу цIыфхэм алъытагъ. ГухэкIми, а IофымкIэ врачхэр упчIэжьэгъу ашIынхэр ащыгъупшагъ. Ащ къыхэкIэу вакцинэ зыхалъхьагъэхэм япчъагъэ къыщыкIэу, зыхэмылъхэр нахьыбэ хъухэу зеублэм, инфекциехэм, зэпахырэ узхэм «зыкъагъэлъэгъуагъ». Шъугу къэжъугъэкIыжь 1990-рэ илъэсым дифтерием зыкъызэриIэтыгъагъэр, гумэкIыгъуабэ къызэрэтфихьыгъагъэр.

Ныхэм аIоу бэрэ зэхэсэхы: «Сыд пае вакцинэр зыхядгъэлъхьащт, жьы къабзэ зыдэщыIэ къэлэ кIыбым тыщэпсэу, дэгъоу тэшхэ, витаминхэр, бжьыныфыр тэгъэфедэх». Ар дэгъу. Ау бжьы­ныфым кIэлэцIыкIур пэтхъу-Iутхъу къызэрыкIоми щиухъумэщтэп. Сабыим ыIэ дэгъоу етхьакIымэ, Iэ шIоим къыпыкIырэ инфекцием ар щыухъумэгъэщт, ау шъогъазэм (корь — ред.) ащкIэ «ушIокIын» плъэкIыщтэп. Ащ узэрэфырикъущт закъор вакцинациер ары.

ГухэкI нахь мышIэми, литературэ тэрэзэу къашъхьапэщтым бэп еджэрэр, нахьыбэм соцсетьхэм, Интернетым къары­хьэхэрэр къабылэу аштэ. Ахэм къарагъотэрэ къэбархэр IэубытыпIэ ашIызэ, ны-тыхэр бэрэ хэукъох, псауныгъэм зэрар фэхъущт лъэбэкъухэр ашIых. Шъыпкъэр къэзыIон фаехэм, зигупсэ реанимацием ифагъэу хьазаб зыщэчыгъэхэм, къин зылъэгъугъэхэм зыпари къа­Iорэп, гухэкI нахь мышIэми. Ахэр цIыфхэм къяджэнхэ фае: шъуеплъ тэ къытэрыкIуагъэм, ар зэрэкъиным! Зыхэшъу­мыгъэукъу!

Ирина Краснопольскаяр:

Сыда адэ шIэгъэн фаер?

Лейла Намазова-Барановар:

Къэбар нэпцIхэр, къэугупшысыгъэхэр щыгъэзыегъэнхэ, шъыпкъэр афызэхэфыгъэн фае. Мы лъэхъаным врачхэм сымаджэхэм вакцинэ ахалъхьан фаеу бэрэ мэхъу: хирургым — орган горэ трансплантацие ышIын хъумэ, акушер-гинеко­логым — бзылъфыгъэ зэпкъа­джэмрэ къэхъущт сабыимрэ чый узым (коклюшым — ред.) щыухъумэгъэнхэм, терапевтым — исымаджэу ныбжь зиIэм ащкIэ щынэгъо инфекциер ­къемыутэлIэным апае. Вакцинациер кIэлэцIыкIугъом зырапхыщтыгъэр текIыгъ. Непэ нахь къекIурэр «цIыфыр щэIэфэ вак­цинациер ищыкIагъ» зы­фэпIощтыр ары. Сыд фэдэрэ ныбжьи, сыд фэдэрэ псауныгъэ зиIи ящыкIэгъэ вакцинэхэу зыкъызэраухъумэн алъэкIыщтхэр щыIэх, ахэр дгъэфедэнхэ фае псауныгъэр къэтыухъумэным, нахь уз хьылъэхэм тащыухъу­мэгъэным апае.

Наталья Лебедевар, «Урысые гъэзетым» иобозреватель:

Ны-тыхэм янахьыбэр при­вивкэхэм апэуцужьырэ, зымыштэхэрэ цIыфхэу щытхэп. Ау коронавирусым пэуцужьырэ вакцинэм фэгъэхьыгъэ хъумэ, джэнджэш гум къимыхьан ылъэ­кIырэп. Ны сообществэм сэ Facebook-мкIэ гущыIэгъу сы­фэхъугъ, мы Iофыгъом епхы-гъэу яшIошIкIэ сяупчIыгъ. Ныхэм янахьыбэр ежьхэм при­вивкэ ашIыным фэхьазырых, ау якIэлэцIыкIухэм афэгъэхьыгъэмэ — мэщынэх. «Прививкэр зыфашIын фаехэм, ар зыхалъхьэ мыхъущтхэм афэгъэхьыгъэу зыпари тшIэрэп», — аIо ахэм. УплъэкIунхэр рагъэжьэгъэ къодыех, ахэр зэрэкIощтхэр, зэрауплъэкIущтхэр тшIэрэп. Ахэм якIэуххэм тащагъэгъозэщта?

Лейла Намазова-Барановар:

Терминэу «испытания» зыфаIорэр щытэжъугъэгъэзыий мыщ дэжьым «клинические исследования» тIозэ тэжъу­гъэшI. Ащ нахь нафэ къешIы а процессыр зыфэдэр, ащ епхыгъэ IофшIэныр зэрэкIорэр ыкIи медицинэ сообществэм ащ фыщытыкIэу фыриIэр.

Бэмэ къагурыIорэп «исследования» зыфатIорэр зэрэкIорэр. БлэкIыгъэ лIэшIэгъум ыгу­зэгухэм анэс препаратыкIэхэр врачхэм аратыщтыгъэх ауплъэ­кIунхэм фэшI. Арэущтэуи хъугъагъэ бзылъфыгъэ зэпкъа­джэ­хэм пчэдыжьырэ агу къэмыжэоным, язытет къафэгъэпсынкIэгъэным пае къаугупшысыгъэгъэ препаратымкIи. Бзылъфыгъэхэм ар лъэшэу къашъхьапэщтыгъ. Ау нэужым ащ тхьамыкIагъохэр къыкIэлъыкIуагъэх, «тали-домидная катастрофа» зыфаIощты­гъэр, сабый мини 10 фэдиз Iэхэр, лъакъохэр апымытэу къызэхъухэ лъэхъаныр. Джащыгъум клиническэ ушэтынхэмкIэ системэ къаугупшысыгъ. Ащ пшъэрылъ шъхьаIэу иIэр препаратым ишIуагъэ къызэрэкIорэр къэушыхьатыгъэныр арэп, ар агъэунэфыгъах, къыдагъэкIынэу рахъухьагъэмэ. Препаратыр щы­нэгъончъэу зэрэщытыр ары къаушыхьатын фаер а клиническэ ушэтынхэм. БизнесымкIэ ащ мэхьанэшхо иI, сыда пIомэ щынэгъончъэу щымыт препаратыр къыдагъэкIымэ, хьыкум Iофхэм ахэр банкрот ашIыщтых.