Сотовэ зэпхыныгъэр ыкIи Интернет амалхэр къызыфагъэфедэхэзэ гъэпцIагъэ зыхэлъ бзэджэшIагъэу зэрахьэхэрэм япчъагъэ мы аужырэ илъэсхэм хэпшIыкIэу ахэхъуагъ.

Сыд фэдизэу хэбзэухъумэкIо къулыкъухэм пэшIорыгъэшъ Iофтхьабзэхэр зэрахьагъэхэми, цIыфхэм зэдэгущыIэгъухэр адашIыгъэхэми амышIэрэ цIыфым цыхьэ фашIы, ащ къыхэ­кIыкIэ мылъкоу зэIуагъэкIагъэр ашIокIоды.

ГъэпцIагъэ зыхэлъ шIыкIэу бзэджашIэхэм къызыфагъэфе­дэрэр зэтефыгъэу щыт. Ахэр зэкIэ зэзыпхыхэрэр цIыфхэм егъэлыегъащэу бзэджашIэхэм цыхьэ зэрафашIырэр ары. Къэ­Iогъэн фае, гъэпцIагъэ зыхэлъ бзэджэшIагъэхэу зэрахьэхэрэр къычIэгъэщыгъуаеу зэрэщытыр. Сыда пIомэ бзэджашIэм ынэгу цIыфым ылъэгъурэп. Министерствэм изэфэхьысыжьхэм къызэрагъэлъагъорэмкIэ, гъэпцIа- гъэ зыхэлъ бзэджэшIагъэр телефонымкIэ ыкIи Интернетым иамалхэмкIэ зэрахьэх. Гукъау нахь мышIэми, мыщ фэдэ хъугъэ-шIагъэхэм япчъагъэ къы­щыкIэрэп.

Банкым иIофышIэхэу зыкъагъэлъагъозэ…

«Ваша банковская карта за­блокирована», «Операция по карте приостановлена» ыкIи нэмыкIхэри зэрытхагъэхэ СМС-хэр зэкъодзакIохэм цIыфхэм афарагъэхьых е ятелефон номерхэмкIэ афытеох. ТелефонымкIэ зафытеохэкIэ щынэгъон­чъэнымкIэ банкым икъулыкъу иIофышIэхэу араIо ыкIи банкым икартэу цIыфым ыгъэфедэрэм кIуачIэ имыIэжьэу макъэ ра­гъэIу. КъэIогъэн фае, бзэджа­шIэхэм анахьэу къызфагъэфе­дэрэр сберым икарт ары. Мы гумэкIыгъор дэгъэзыжьыгъэным фэшI картэм ыкIыб пчъэгъищ хъурэ кодэу тетхагъэр къараIон фаеу цIыфым макъэ рагъэIу. СМС шIыкIэм тет мэкъэгъэIур сберым къыфыригъэхьыгъэу бэмэ къащэхъу ыкIи кодыр бзэджашIэхэм араIо. Нэужым цIыфым иахъщэу счетым илъыр зэкIэ гъэпцIагъэкIэ рахы.

Мыщ фэдэ гумэкIыгъо шъу­хэмыфэным фэшI къышъуаIорэр зэкIэ шъушIошъ шъумы­гъэхъу. Банкым къышъуитыгъэ картэм иреквизитхэр, ПИН-кодыр, паролыр, джащ фэдэу картэм ыкIыб тетхагъэхэ пчъа­гъэхэр, кодыр зыми ешъумыIох.

Банкыр хэтэу, организацие гори ПИН-кодым къыкIэдэун фитхэп. Картэм игъусэу ПИН-кодыр шъуIыгъ хъущтэп. Ежь бан­кым ителефон номер шъыпкъэр картэм ыкIыб тетхагъ, арышъ, упчIэ горэ шъуиIэмэ ащкIэ шъу­фытеон шъулъэкIыщт. Зыщы­шъумыгъэгъупш: кредиткэр зиер банкым зэрэтеон ылъэкIыщт номер закъор ежь картэм тетхагъэр ары. УпчIэ шъуиIэ хъумэ, банкым е финанс учреждени- ем зафэбгъэзэн плъэкIыщт.

Корпоративнэ номерхэр агъэфедэхэзэ…

ТелефонымкIэ зэкъодзэн бзэджэшIагъэхэу зэрахьэхэрэр бэ зэрэхъухэрэр цIыфхэм агурагъаIоми, ащ щыухъумагъэхэ хъухэрэп. ГущыIэм пае, зэрар зэрахыгъэр ащ фэдэ шIыкIэу щыIэхэм ащыгъуазэщтыгъэми, агъэпцIэн алъэкIы. Мыщ фэдэ щысэхэр бэу къэпхьынхэ плъэ­кIыщт. Якартэ агъэфедэжьын амылъэкIынэу, ар зэфашIыгъэу СМС-мэкъэгъэIухэр цIыфхэм къазыфырагъэхьхэкIэ, зэрагъэп­цIэнхэ алъэкIыщтыр ащэгъупшэ ыкIи зэIуагъэкIэгъэ ахъщэр ашIуатыгъу.

Министерствэм изэфэхьысыжьхэм къызэрагъэлъагъо­рэмкIэ, гъэпцIагъэ зыхэлъ бзэ­джэшIагъэр телефонымкIэ ыкIи Интернетым иамалхэмкIэ зэрахьэх. Гукъау нахь мышIэми, хъугъэ-шIагъэхэм япчъагъи къы­щыкIэрэп. Сыд фэдизэу хэбзэухъумэкIо къулыкъухэм пэшIорыгъэшъ Iофтхьабзэхэр зэрахьагъэхэми, цIыфхэм зэ­дэгущыIэгъухэр адашIыхэми, амышIэхэрэм цыхьэ афашIы, ащ къыхэкIыкIэ мылъкоу зэIуа­гъэкIагъэр чIанэ.

СМС-кIэ къарагъэхьырэ мэкъэгъэIур номерхэу 8-800-…, 8-499… е 8-495-кIэ къыре­гъажьэх. Мыщ дэжьым къэIогъэн фае корпоративнэ номер­хэр къызIэкIэгъэхьэгъуаехэу зэрэщымытыр. ЗэкъодзакIохэм ащ фэдэ номерхэмкIэ гъэпцIэгъэ зекIуакIэхэр зэрахьэх.

Джыри зэ шъугу къэтэгъэ­кIыжьы: кредиткэр зиер банкым зэрэтеон ылъэкIыщт номер закъор ежь картэм тетхагъэр ары. УпчIэ шъуиIэ хъумэ, банкым е финанс учреждением зафэжъугъэзэн шъулъэкIыщт.

Интернетым исайтхэмкIэ зэкъодзэн бзэджэшIагъэхэр зэрахьэх

Мы аужырэ уахътэм гъэп­цIагъэ зыхэлъ шIыкIакIэхэу къежьагъэхэм ащыщ Интернет сайтхэр къызыфагъэфедэхэзэ цIыфым имылъку епхыгъэ щэфын-щэжьыныр. Мыщ дэжьым зэкъодзакIом щакIоу е щэфакIоу зыкъигъэлъэгъон ылъэ­кIыщт. Анахьэу сайтхэу «Авито» ыкIи «Интернет-тучанхэр» зыфиIохэрэр арых бзэджэшIа­гъэ­хэр нахьыбэу зыщызэра­хьэ­хэ­рэр. Имылъку ыщэу ыIозэ, бзэ­джашIэм цыхьэ къызфа­ре­гъэшIы, ар зыщэфы зышIоигъом зыIуимыгъакIэу, мылъкум тефэ­рэ ахъщэм изы Iахь гъэпцIа­гъэкIэ къыIихын елъэкIы. Джащ фэдэу щэфакIоу зыкъигъэлъагъозэ, щакIом фытео ыкIи итовар ыщэфы зэрэшIоигъор гурегъаIо. Сыд иушъхьагъуми, банк картэм иномер, паролыр зыIэ­кIегъахьэ. Нэужым ащ илъ ахъ­щэр рехышъ, зегъэбылъы­жьы, ителефон номери чIе­дзыжьы.

Джыри зы щыс. БзэджашIэр ымышIэрэ цIыфым исотовэ телефон теошъ, иIахьыл-гупсэхэм ащыщ горэр чIыпIэ къин ифагъэу, псынкIэу IэпыIэгъу ищыкIагъэу макъэ арегъэIу. Ар гузэжъогъу чIыпIэм къыращыжьын зэралъэкIыщтыр, ащ пае ахъщэ пчъагъэу атын фаер зыфэдизыр ыкIи ахъщэр зы­рагъэхьан алъэкIыщт картэм иномер къараIо. А чIыпIэм цIыфэу зыфытеуагъэр мащтэшъ, сыд къыраIуагъэми ышIошъ мэхъу ыкIи ахъщэу зыфаIуагъэм фэдизыр бзэджашIэхэм якартэ афырегъахьэ.

Телефон зэкъодзакIохэм  защышъуухъумэным фэшI шъушIэнхэ фаехэр:

ЦIыфыр агъэделэным фэшI бзэджашIэхэм СМС-р къызы­фагъэфедэ е телефонымкIэ фытеох. СМС-р зэкъодзакIо­хэмкIэ Iэрыфэгъоу щыт. ЦIыфхэм ашIошъ агъэхъунэу гугъэ­хэзэ мыщ фэдэ шIыкIэмкIэ мэкъэгъэIухэр афарагъэхьых. ТелефонымкIэ зафытеохэкIэ цIыфыр агъэпцIэныр, ахъщэр къарагъэштэныр ары бзэджа­шIэхэм япшъэрылъ шъхьаIэр. Ащ пае шIыкIэ зэфэшъхьафхэр агъэфедэх. Мыщ фэдэ хъугъэ­-шIагъэхэм шъуахэмыфэным фэшI сакъыныгъэ къызхэжъу­гъэфэнэу, бзэджашIэхэм цыхьэ афэшъумышIынэу хэбзэухъумакIохэр къышъоджэх.

КIАРЭ Фатим.