ЦIыфхэм ахъщэ къарагъэштэным пае гъэпцIакIохэм екIолIакIэ къагъо­тыгъ. Ахэм микрофинанс организациеу зыкъагъэлъагъо. ЦIыфым ахъ­щэ ыштэн ищыкIагъэп, къыздикIыгъэр къыгурымыIоу ар исчет къы­рагъахьэ, нэужым бырсыр хэфэ. БзэджашIэхэм уамыгъэпцIэным пае шIэгъэн фаер зэхифыгъ «Урысые гъэзетым».

Тверь щыпсэурэ хъулъфы­гъэу инженерэу Iоф зышIэрэм гъэзетым иредакцие зыкъыфи­гъэзагъ. Мафэ горэм ащ исчет ошIэ-дэмышIэу сомэ мин 45-рэ къыфырагъэхьагъ. Ахъщэр къыздикIыгъэр зэригъэшIэн ылъэкIыгъэп. Мылъкур зэкIи­гъэкIожьын ыIуи, къыдэхъугъэп. Банкым къызэрэщыра­IуагъэмкIэ, ащ ушъхьагъоу фэ­хъугъэр ахъщэр къэзытIупщыгъэм иреквизитхэр зэрэщымыIэхэр ары.

Тхьамафэ тешIагъэу къэлэ чыжьэм къырашIыкIи хъулъ­фыгъэм къыфытеуагъэх. Микрофинанс конторэм илIыкIо къеупчIыгъ чIыфэр къызэрипщыныжьыщт шIыкIэмкIэ.

Мыщ дэжьым къызэрэнэфагъэмкIэ, хъулъфыгъэм исчет къихьэгъэ ахъщэм чэщ-зыма­фэм процентищ техъо. ЧIыфэ зэримыщыкIагъэр, ар къыратынэу зэрэкIэмылъэIугъэр къырадзагъэп. Полицием зызфе­гъазэм, лъэIу тхылъыр Iахыгъэп — бзэджэшIагъэ тыдэ щыIа? ЦIыфым иахъщэ къыхэхъуагъ нахь, хэкIыгъэп — ары зэрегупшысагъэхэр.

Хъулъфыгъэм финанс конторэм ахъщэ фызэкIигъэкIо­жьыгъ, ау ащ къиныби, кIочIаби ыхьыгъ. Ау джы Ростов хэкум къырашIыкIышъ коллекторхэр къыфытеох. Ахэм къызэраIорэмкIэ, чIыфэм техъогъэ процентхэр ащэфыжьы­гъэхэшъ, ахъщэр ахэм аритыжьын фае.

МазэкIэ узэкIэIэбэжьмэ, ти­къэралыгъо икъэлэ шъхьаIэ щыпсэурэ бзылъфыгъэр мыщ фэдэ чIыпIэ къин ифэгъагъ. Ащ исчет сомэ мин 50 къыра­гъэхьагъ, ар къыздикIыгъэр чы­жьэу щыIэ микрофинанс организациер ары. Ахъщэр къыратынэу зэрэхъугъэр зыми ышIэрэп. Москва щыпсэурэ бзылъфыгъэм джыри инасып къыхьыгъ, чIыфэу къыратыгъэм чэщ-зымафэм зы процент ныIэп техъощтыгъэр. Къиныбэ ылъэгъугъ, ау ахъщэр афызэ­кIигъэкIожьын ылъэкIыгъ. Сомэ мин 50-м нэмыкIэу, процентэу техъуагъэр, упчIэжьэгъу фэIо-фашIэхэм апэIухьагъэр лажьэ зимыIэ бзылъфыгъэм рагъэпщы­ныгъэх. Полицием икъулы­къу­шIэхэм мы хъугъэ-шIэгъи­тIуми бзэджэшIагъэ халъэгъуагъэп.

Мы аужырэ мазэхэм къызди­кIыгъэр амышIэрэ ахъщэр пенсионерхэми къаIукIэу ыублагъ. Амыгъэунэфыгъэ цIыфхэм зыныбжь хэкIотагъэхэм ясчетхэм сомэ мини 10 — 20 арагъахьэ. УплъэкIунхэм къы­зэ­рагъэлъа­гъорэмкIэ, ахэр кредитых, нахьыбэрэмкIэ чыжьэу Iудзыгъэ псэупIэхэм ащыIэ финанс организацие цIыкIух.

Мыщ дэжьым гъэпцIакIохэм ящэнэрэ цIыфхэм чIыфэхэр атыратхэх, ащкIэ къаты­гъугъэ «персональнэ даннэхэр» агъэфедэх. Сайтыр е банкым иприложение амыгъэфедэу, ау амыуплъэкIугъэ, амышIэрэ, гущыIэм пае, сайт-агрегатхэм, заявкэ арызыгъэхьэрэ цIыфхэр арых нахьыбэрэмкIэ бырсыр хафэхэрэр.

Ау банкми цIыфым епхыгъэ къэбарыр шIуатыгъун ылъэ-кIыщт, гущыIэм пае, «кибер­атакэкIэ» заджэхэрэ шIыкIэр къызфагъэфедэзэ. Мы аужырэ уахътэм къэралыгъо фэIо-фа­шIэхэм япортал ит къэбархэр, документхэр къызIэкIагъэхьанхэу аIозэ гъэпцIакIохэм лъэ­бэкъу гъэнэфагъэхэр ашIых. Ау мыщ епхыгъэу Урысыем и Банки, организациеу «Микрофинансирование и развитие» зыфиIорэми даокIэ закъыфа­гъэзагъэу къыхэкIыгъэп.

Анахь гумэкIыгъоу къэуцурэр мыщ упэшIуекIон зэрэ­плъэкIыщтыр зэрамышIэрэр ары. УзэрэзекIон фаер специалистхэм къыуаIощт. Анахь шъхьаIэр — уисчет къихьэгъэ ахъщэр умыгъэфедэныр ары. Сыдэу щытми, полицием зыфэбгъэзэн, ащ тхьапэу чIэплъхьагъэм икопие къаIыпхын фае. Кредитыр хэбзэнчъэу къызэрэуатыгъэм ар ишыхьатыщт.

Специалистхэм къызэраIо­рэмкIэ, финанс организацие нэпцIым ежь цIыфым ымышIэу ыкIи лъэIукIэ зыфимыгъэзагъэу исчет ахъщэ къыфыригъэхьан ылъэкIыщт. БэмышIэу ащ фэдэ къыщыхъугъ къалэу Екатеринбург. ЦIыфым икартэ сомэ мин 15 къыфырагъэхьагъ. Зэпхыгъэ банкым зэкIом, ащ къы­щыраIуагъ Татарстан щытхыгъэ микрокредитнэ организацием ахъщэр къызэритIупщыгъэр. Сомэ мин 15-р банкым зэкIигъэкIожьын ыдагъэп, сыда пIомэ ащ фэдэ зекIуакIэр хэбзэгъэуцугъэм диштэрэп.

— Мыщ дэжьым гъэпцIа­кIохэм цIыфым ипаспорт тхыгъэхэр къызэрэзфагъэфедагъэм щэч хэлъэп. Реквизитыр умышIэу счетым ахъщэ ибгъэ­хьан плъэкIыщтэп. Шъыпкъэ, телефон номерымкIэ картэм ахъщэр ибгъэхьан амал щыI, ау а шIыкIэр непэ зыгъэфедэн зылъэкIырэр къэралыгъом ит микрофинанс организациищ ныIэп, — еIо СРО-у «МИР» зыфиIорэм ипащэу Елена Стратьевам.

Джыри зы гумэкIыгъо игугъу къэтшIыщт — цIыфым финанс организацием зыфигъэзэнэу фай имыщыкIэгъэ ыкIи зы­кIэмылъэIугъэ чIыфэр ащ ы­штэ­жьынэу, ау ар бгъэцэкIэныр къины. Сыда пIомэ, кредиторым ителефон номерхэм на­хьыбэрэмкIэ Iоф ашIэрэп, электроннэ тхыгъэхэм джэуап къаратыжьырэп.

Адэ тыда цIыфыр зыдэкIощтыр, сыда ышIэщтыр? Уры­сыем и Банк къызэриIорэмкIэ, цIыфым исчет къызщызэIуихыгъэ банкым зыфигъэзэн ыкIи ахъщэр къыздикIыгъэр зэри­гъэшIэн фае. Нэужым микрофинанс организацием тхыгъэ чIилъхьан, зэзэгъыныгъэ зэрэ­дамышIыгъэр, зэрэкIэмытхагъэр ащ ритхэн фае. Сыдэу щытми, полициеми лъэIукIэ зыфигъэзэн фае. Пстэуми анахь шъхьаIэр — счетым къихьэгъэ ахъщэр шъумыгъэфед, ащ шъу­хэмыIаб.

Ау микрофинанс организа­цием цIыфым иупчIэ джэуап къыримытыжьмэ, ар нэмыкI къалэм дэтмэ узэрэзекIон фаер къэшIэгъуае, ар зэхэфыгъэп.

Арышъ, специалистхэм къызэраIоу, сакъыныгъэ къызхэ­жъугъаф, шъуисчет къихьэгъэ шъуимые ахъщэм шъуемынэцI, ар шъумыгъэфед, ащ кIэух дэй фэхъун ылъэкIыщт. ЗэкIэми шъушIэн фае, зэзэгъыныгъэ шъукIэтхагъэп — ахъщэ къы­шъуфырагъэхьанымкIэ ушъхьагъу щыIэп.

Зыгъэхьазырыгъэр ТХЬАРКЪОХЪО Адам.