Адыгэ литературэм зы куп хэушъхьафыкIыгъэ хэт, ахэм яIофшIагъэ нэмыкIхэм къахэзгъэщырэр литературнэ шIэныгъэу, критикэу, художественнэ творчествэу аIэкIэлъыгъэу алэжьыгъэр ары. Ахэр Шъхьэлэхъо Абу, ЩэшIэ Казбек, Къу­ныжъ Мыхьамэт, Цуамыкъо Тыркубый, Мамый Руслъан ыкIи ЛъэпцIэрышэ Хъалид.

Хъалидэ лъэныкъуабэкIэ литературэр ыгъэбаигъ, игъашIэ ащ пытэу епхыгъагъ. Тэхъутэмыкъое районым ит къуаджэу Тэхъутэмыкъуае шышъхьэIум и 1-м 1938-рэ илъэсым къыщы­хъугъ. Къоджэ гурыт еджапIэр къызеухым, литсотрудникэу, отделым ипащэу тэхъутэмыкъое район гъэзетэу «Знамя коммунизма» ыкIи теуцожь райгъэ­зетэу «По ленинскому пути» Iоф ащишIагъ. 1965-рэ илъэсым Адыгэ къэралыгъо пединститутым филологиемкIэ ифакультет къыухыгъ ыкIи илъэси 2 зы­ныбжь имыкъугъэхэр зыща­Iыгъхэ Мыекъопэ колонием иеджапIэ ахэр щыригъэджагъэх. Ащ ыужым, 1967 – 1974-рэ илъэсхэм хэку гъэзетэу «Адыгейскэ правдэм» выпускающэу, литсотрудникэу, пшъэдэкIыжь зыхьырэ секретарым игуадзэу щытыгъ. 1974-м къыщегъэжьагъэу 1984-м нэс Адыгэ хэку исполкомым итхьаматэ иIэпыIэгъугъ. Ащ пыдзагъэу, Адыгэ респуб­ликэ тхылъ тедзапIэм илъэси 9 иредактор шъхьэIагъ. 1991-м къыщегъэжьагъэу 2002-м нэс литературэмрэ журнали­стикэм­рэкIэ Адыгэ къэралыгъо университетым икафедрэ идоцентыгъ, журналэу «Литературная Адыгея» зыфиIорэм пшъэдэ­кIыжь зыхьырэ исекретарыгъ, 2007-рэ илъэсым къыщегъэ­жьагъэу а журналым иредакторыгъ.

1986-рэ илъэсым Хъалидэ кандидат диссертациер адыгэ литературэм ижанрэу повестым иIофыгъокIэ къыушыхьатыгъ. 1967-рэ илъэсым къыщыублагъэу ытхыхэрэр къыхиутыщтыгъэх. Мы илъэсхэм адыгабзэкIэ къыдигъэкIыгъэх: сборникэу баснэхэр, рассказхэр ыкIи новеллэхэр зыдэтэу «ХьантIэркъо лIыхъужъ» (1981), урысыбзэкIэ рассказ кIэкIхэр, баснэхэр дэт­хэу тхылъэу «И в шутку и всерьез» (Майкоп, 1994). Гъусэ иIэу адыгабзэкIэ «Литературэм итерминхэмкIэ гущыIалъ» зыфиIорэр.

ЛъэпцIэрышэ Хъалидэ научнэ-критическэ статья пшIы пчъагъэм, литературнэ портретхэм, тхылъхэм адэт гущыIапэхэм, рецензиехэм, илъэпкъ литературэ ихэгъэхъон Iофы­гъохэм афэгъэхьыгъэхэм яавтор, илъэсыбэм къакIоцI адыгэ тхакIохэм ятворчествэкIэ тхыгъэхэр гъэзетхэм, журналхэм — «Литературная Адыгея», «Кубань», «Зэкъошныгъ», «Лите­ратурнэ гъэзетым» къащыхиуты­гъэх.

УрысыбзэмкIэ къыдэкIыгъэх: монографиеу «На пути к зрелости. Адыгейская повесть: традиции и новаторство» (Краснодар, 1991), справочникэу «Писатели Республики Адыгея», научнэ-критическэ IофшIагъэу «Разговор о вечном. Исхак Машбаш: творчество, личность», литературнэ-критическэ статьяхэр, рецензиехэр, литературнэ портретхэр, эссехэр дэтэу «Критерий – взыскательность. Проблемы адыгейского романа и повести».

ЛъэпцIэрышэ Хъалидэ зэдзэ­кIын Iофышхори дэгъоу ыIэ къихьэгъагъ, тхакIом адыгабзэкIэ Натхъо Къадыр ироманэу «Отчужденные» зэридзэкIыгъ, урысыбзэкIэ – Кощбэе Пщымафэ ирассказхэр зыдэтхэу «Детские игры».

Хъ. ЛъэпцIэрышэр АР-м культурэмкIэ изаслуженнэ Iофы­шIагъ, урысые лъэпкъыбэ литературэм ихэхъоныгъэ иIахьэу хилъхьагъэм пае Урысыем итхакIохэм я Союз и Щытхъу тхылъ къыфагъэшъошагъ, Урысыем итхакIохэм я Союз 1997-рэ илъэсым щегъэжьагъэу хэтыгъ. Щэч хэлъэп, лъэныкъуабэкIэ литературэр ыгъэбаигъ.

Мамырыкъо Нуриет.