Лъэуж дахэ къыгъэнагъ
НэмытIэкъо Кемаль Къадыр ыкъом фэгъэхьыгъэ ситхыгъэ мы илъэсым жъоныгъуакIэм и 7-м гъэзетым къихьагъ. Шъугу къэзгъэкIыжьын, Хэгъэгу зэошхом илъэхъан НэмытIэкъо Кемаль лIыблэнагъэ къызыхигъафэзэ нэмыц техакIохэм апэуцужьыгъ, къулыкъур щытхъу хэлъэу зэрихьыгъэм фэшI бгъэхалъхьэхэр мымакIэу къыфагъэшъошагъэх. Кемаль щыIэныгъэм лъэуж дахэ щыпхырищызэ гъэшIэ кIыхьэ къыгъэшIагъ, непэ цIыфхэм ар шIукIэ агу къэкIыжьы.
Кемаль IофшIэным ылъэныкъокIэ гъэхъагъэу иIэхэм, кIэлэегъаджэу, шIэныгъэлэжьэу зэрэщытыгъэм афэгъэхьыгъэ тхыгъэ джы непэ къыхэтэуты.
Хэгъэгу зэошхор заухым, Кемаль ищыIэныгъэ дзэ къулыкъум рипхынэу фэягъ. 1946-рэ илъэсым Ленинград дэтыгъэ Краснознаменнэ инженернэ-техническэ училищым чIэхьагъ. Ау заом тыркъоу къытырищагъэм къыхэкIыкIэ офицер хъунымкIэ мурадэу иIагъэр къыдэхъугъэп, 1947-рэ илъэсым ипсауныгъэ изытет елъытыгъэу училищым къычIэкIыжьыгъ.
А илъэс дэдэм Ростов дэт къэралыгъо университетым чIахьи, 1951-рэ илъэсым физик сэнэхьатыр иIэу къыухыгъ. Нэужым Харьков дэтыгъэ электромеханическэ заводым инженер-рентгенологэу Iоф щишIэнэу агъакIо. Мы заводым ищытхъу чыжьэу Iугъэу, анахь зэлъашIэхэрэм ащыщыгъ. Ищытхъу аригъаIозэ инженерым къыщегъэжьагъэу лабораторием ипащэу илъэс пчъагъэхэм Iоф ышIагъ.
1959-рэ илъэсым Кемаль IофшIэкIо купым хэтэу электромеханическэ заводым IофшIэнымкIэ ушэтынэу щызэхащагъэхэм ахэлажьэ. Ащ ыуж физикэ-техническэ лабораторием, етIанэ институтым иотдел япащэу агъэнафэ.
НэмытIэкъо Кемаль зэлъашIэрэ шIэныгъэлэжьэу, инженер сэнаущэу ыкIи къэугупшысакIоу, апшъэрэ еджапIэм икIэлэегъаджэу Украинэм ыкIи IэкIыб къэралхэм ащызэлъашIэщтыгъ. Кемаль хэутыгъэ IофшIэгъэ 300-мэ яавтор, ащ нэмыкIэу тхылъ 25-рэ ыкIи брошюрэхэр къыдигъэкIыгъэх. Ежь къыугупшыси щыIэныгъэм щигъэфедагъэр 500-м кIахьэ. Ар япащэу кандидатскэ ыкIи докторскэ диссертацие 60-м ехъу къагъэшъыпкъэжьыгъ.
Iоф зэришIэгъэ уахътэм илъэс 30-м ехъурэ шIэныгъэлэжьхэм яхэушъхьафыкIыгъэ совет хэтыгъ, илъэси 10-рэ а советым пэщэныгъэ дызэрихьагъ. Украинэм и ВАК СССР-м иапэрэ Всесоюзнэ зэхахьэу щыкIуагъэм зэлъашIэрэ шIэныгъэлэжьхэм ахэтэу Московскэ энергетическэ институтым ишIэныгъэлэжь совет ыцIэкIэ хэлэжьагъ.
ЭлектроаппаратхэмкIэ институтым Iоф щишIэзэ, профессорэу НэмытIэкъо Кемаль IэкIыб къэралхэм зэпхыныгъэ адыриIэу научнэ-техническэ программэм игъэхьазырын хэлажьэ. Кемаль научнэ программэхэм пэщэныгъэ адызэрехьэ, дунэе зэхахьэхэм лIыкIоу ахэлажьэ.
Илъэс зэкIэлъыкIохэм электрофизикэм, электротехнологиехэм, электроаппаратхэм, светотехникэм алъэныкъокIэ научнэ IофшIэгъэ пчъагъэхэм адэлэжьагъ. Инженернэ наукэм иIахьышхо хишIыхьагъ.
К. НэмытIэкъор творческэ цIыфэу зэрэщытым нэмыкIэу научнэ, общественнэ IофшIэнышхо ыгъэцэкIагъ. Научнэ-техническэ обществэм иакадемие ыкIи иассоциацие ахэтыгъ, научнэ семинархэм япэщагъ.
Кемаль Къадыр ыкъом щытхъу зыпылъ IофшIэгъэшхо къыщинагъ. КъэугупшысакIоу ыкIи Украинэм научнэ кIэлэегъэджэ IофышIэхэм яеджапIэ ыгъэпсыгъэу ары цIыфхэм агу къызэринэжьыгъэр.
Наукэм иIахьышхо зэрэхишIыхьагъэм фэшI медальхэр ыкIи щытхъу тхылъхэр мымакIэу къыфагъэшъошагъэх. Ахэм ащыщых А.Н. Подгорнэм ыцIэ зыхьырэ дышъэ медалэу «За выдающийся вклад в развитие науки, техники, инженерного дела», медалэу «Защитник Отечества» зыфиIохэрэр, нэмыкIыбэхэри.
Кемаль ищыIэныгъэ гъогу зы тхыгъэкIэ, тIукIэ къипIотыкIын плъэкIыщтэп. ТапэкIи ащ ышъхьэ къырыкIуагъэм, ищыIэкIэ-псэукIагъэм, студент ныбжьыкIэхэм пIуныгъэ-гъэсэныгъэ Iофэу адызэрихьагъэм шъуащыдгъэгъозэщт.
Пэнэшъу Алый.