Шъэожъыер, псыр, адыгэ шъузыр

Бэдзэогъу мафэр хьакушхо гъэплъыгъэм фэдэу пчэдыжьыпагъэми фэбэ-жъоркъыгъ. Щыгъыни, цуакъи, нэмыкIи гум тефэщтыгъэп, ау сыдэу пшIына? Чылэм тадэжь тыкIомэ тшIоигъоу, шъэожъые Iубыми ыIапэ сIыгъэу тежьагъ.

Ар мэтхъэжьы, дунаир игу­шIуагъу икIэсэ маршруткэшхом ишъхьангъупчъэ Iусэу, жьыр къи­фафэзэ кIощтышъ; сэри къуа­джэм сыщыщба, сыдигъуи спсэ ащ къыщыпэкIэжьы.

Вокзалыр ыпэкIэ цIыфыр чIэгуагъэу зэрэщытыгъэм фэ­дэ­жьэп: нэкIышху, пластик те­тIысхьэпIэ IукIыхьэ зыхы-зыбл зэпэIудзыгъэ хьазырэу (пан­демие узэу агу хэжъэгъуагъэр арыщтын зытырашIыхьагъэр) чIэт. ЩэпIэ цIыкIу зэпэчIы­на­тIэхэу — щаир, кофер, мороженэр, нэмыкI IэшIу-IушIухэр зытелъыгъэхэри щыIэжьхэп. ГъогурыкIохэри хэчъыягъэхэм фэдэх, къэлъагъохэрэп.

ТпэчIынэтIэ хьазырэу, ныбжь шIукIае зиIэ къоджэ бзылъфыгъэу, зышъхьэ пытэу, натIэр чIиубы­тэу дэнэ шъхьатехъокIэ шIопхыкIыгъэр щыс. Фабэ зэрэпэрэр гъуащэрэп. ФэмыщыIэу шъхьатехъор къызтыре­дзы, ащ­кIэ жьы зыфео; ау къы­фишIэ-рэп, къэтэджы, тезекIухьэ…

— О сыд вокзала мыр? КIымафэм щтыргъукI мыл, гъэма­фэм фабэр чIэфэжьрэп. Жьи, пси тыди щыIэп, — ежь-ежьырэу зыфеIожьым фэд зэкIэ, ау зымыгъэгупсэфырэр къеIо. —Арэп, ащ фэдэ хэта зышIэрэр? — къыдеплъэкIзэ тадэжькIэ нахь къэкIуатэ. — А сIу гъу­кIагъэ гущ, а псы тIэкIу гущ… — еIо фэмыщыIэжьэу.

Шъэожъыем пае псы бэшэрэб цIыкIоу зыдэсштагъэр къыдэсхи, Асхьад бзылъфыгъэм резгъэтыгъ. Хэти, сыди шIомы­Iофыжьэу, «къурх-къурх» ыIоу, Iэпэзалэ горэ къыринэу ри­шъугъ.

— Ма! — ыIуи, шъэожъыем къыритыжьыгъ.

Нахь жьы къыщэжьыгъэу, псынкIэу ыIыгъ Iалъмэкъхэр къызэкIиуIапIи, щагум икIыгъ, иIукIыгъо къэблэгъагъэу къы­чIэкIын. МыдыкIэ, емышIэ-шIумышIэ сабыеу (илъэси 7-м ит), зи къызэримыIуагъэм ыгу хэкIы:

— Нанэм къысиIуагъэп, на­нэм «Инышхо охъу!» къыси­Iуагъэп, — еIо, — тэ зэред­гъэсагъэу.

— СыгукIэ сыщхызэ, къы­гъэзэжьмэ къыуиIощт, — сIуагъэ, къэнэжьыгъэ псы тIэкIур зэрытыри чIэсыдзыжьи, мы­Iэрысэшхо ежь пае къызэрэсштагъэр шъэожъыем есIуагъ, — гушIуагъэ. Ау сыхьат имыкъу (такъикъ 50) гъогум тызэрэтетыгъэр, мыIэрысэ шхыгъуи сабыир ифагъэп. Псыр зегъотым, «тхьауегъэпсэур» зыгу пымыкIыгъэр сэри згъэшIэ­гъуагъэ. ШIури ери щхэны…

Хьажъущыр

Маршруткэр шIукIаеу чъагъэу, гъогузэхэкIыпIэу тызщикIырэм тыкъэсыгъэти, водителым есIуи къезгъэгъэуцугъ. Шъэожъыем ыни, ыпи гушIом къыхэщыжьырэп: «Нандышъэ» — (ары нэнэ анахьыжъым зэреджэрэр) цIыкIу-цIыкIоу тызыдахьэкIэ сыда ыIощтыр?» — къысэупчIы. ЕтIанэ къыриIорэр псынкIэу къызIуепхъоты: «СикIэлэцIыкIу нэфынэ дэд!» къысиIощт!» КIи­Iагъэу мачъэ, машинэхэр бэу щызэблэчъыхэшъ, Iэ фэсэшIы, тIэкIуи сыфытепкIэ, ау джарэу нэсыфэ ышIуабэ дэшIэ, сабыиба?! КъызыуцукIэ, сIыгъ пакетитIум яз къыздесэгъэу­быты, зэрэмычъэнэу. Тынэсыгъ. Къэлэпчъэ макъэр зэрэзэхихэу, къытажэщтыгъэм фэдэу, Нанды­шъэ къытпэгъокIыгъ, сабыйми зидзи, IаплI къорэгъэу зырищэ­кIыгъ; «шIуаркъ-шIуаркъ!» Iоу ынэгуи, ыIупи ябэугъ, на­нэми зэрихабзэу, сабыир пытэу ыбгъэ кIиубыти, Тхьэ дахэу къыфелъэIузэ, ынэтIэ цIыкIу зытIо къебэугъ. «Мы фэбэшхом сыдэущтэу шъукъыхэ­хьагъа?» — еIо, ау зэрэгушIуа­гъэр ынэгу итхагъ, телефонми сытеуагъэпти, тэкIоми ымышIэу тыкIэкIэхьагъ. Асхьад унэшхо чъыIэтагъэм чIэлъади, диван гузэгу пщым фэдэу зишIыгъ; «пхъорэлъфырэ хъанырэ!» аIоба, нанэри тигъэшхыщтыр ащыщэу ымышIэу мэIэчъэ-лъа­чъэ, икъарыу ежь шIоигъо дэдэм темытми. Нэрэ-Iэрэм псы­жъо­хьалыжъожъыеу къуаер зы­дэлъыр табэкIэ плъыжьыбзэу къыгъэстырыжьи къытфытыригъэуцуагъ, щхыу чъыIэ чэшкэ зырызи гъусэ къыфишIыгъ. Борщ ыкIи нэмыкI лыхэкIхэр зэриIэхэр хьазырэу къеIо, ау тэ анахь тикIасэр тапашъхьэ ит. Дэгъоу тIуми тышхагъ, Нандышъи тызэригъэтхъагъэр, зэрэIэшIу дэ­дагъэр етIуи, ежьми «Шъуихьа­лэл!» — къытиIуагъ, тэри псау­ныгъэкIэ тыфэлъэIуагъ.

Асхьад тIысыгъэу джэхэшъо алрэгъум, имашинэ цIыкIоу ре­нэу къыздырихьакIырэр ищы­пэлъэгъум фэдэу, щигъачъэзэ рэджэгу, тэри тэгущыIэ… ШъхьангъупчъэмкIэ «тIыкъ­-тIыкъ» макъэр къыщыIугъ. «Хэта ар?» — ыIозэ, Нандышъэ икIыгъ. Тэмэшъхьэ кIэлэ хъуп­хъэ дэдэу нанэхэр зикIэсэ дэдэ Альбек арыгъэ. Мэшэлахь, а кIэлэ нэпIопщ такъыр цIыкIущтыгъэр арыми пшIэжьынэп, ащ зызэрэрищыгъэр; зэрэ­цIыфышIу дэдэр гъуащэрэп —нэгуф зэIухыгъ, нитIум гушIор ачIафэрэп, къысэкIолIагъ. Асхьади ыIэти, дидзыягъ, щиз мо сабыим хигъэхъуагъ. ЕтIанэ, «о узэрэкIэлэ дэгъу дэдэр, нанэр шIудэдэ зэрэплъэгъурэр сэшIэти, Асхьад, уинанэрэ орырэ зыгорэ къышъуфэсхьыгъ», — еIо. Щагум зэрекIхэу, тхы­лъыпIэ коробкэшхом зыгорэ зэрэщыпэтIэраорэм гу лъызы­тэгъэ шъэожъые цIыкIур къызэкIэуцуагъ, садэжькIэ къэплъэ, сэри зыщыщыр сшIэгорэп, Нан­дышъи къэкIэлэжьыгъэу тазыфагу дэт: Альбек, мэшэлахь, лIы хъугъэ, мыгъэ еджапIэр къеухы; ищыгъ, пкъышIо, хьажъущыр хъу цIыкIу нанэм къыфихьыгъ.

Хьажъущыр шъхьэшхо пшъэпытэ цIыкIум ышъхьэ Асхьад зэрилъэгъоу, Асхьад гушIозэ ечъэлIагъ, чэтыуи, хьи афэлIэ, икIасэх. ЫнэтIэ шъыпкъэм жъогъо цIыкIум фэдэу тхыпхъэ фыжьыбзэ иI, ылъэкъо цIыкIухэр джыри ыдз-ымыдзыпэх, хьа­жъущыр ушъэгъэ дах! Асхьад убэлахьымэ джы къыкIэ­рыщыжь! Зэпебэухьэ, Iэ щефэ, Нандышъэ елъэIу щэ тIэкIу къыритынышъ, Рекс — джары цIэу фиусыгъэр, ригъэшъонэу. Имашинэ цIыкIоу ыIэ чIимы­тIупщырэри джэхэшъо алрэгъум зэрэтелъ, шIоIофыжьэп. Хьа­жъущырыр фэлъэгъукIырэп. Альбек къытэкIолIэжьи, дэ­кIы­жьынэу ежьагъ, зэкIэми — Нандышъи, сэри, шъэожъыери ты­лъэкIуатэ. «А си Альбек, Тхьэм насыпышIо, еджэгъэшхо уешI!» — реIо, Асхьад ыцэ цIыкIухэр къыIупсэу гушIозэ, хегъахъо. «Инышхо охъу!»

— Мыдэ мыщ къысиIуагъэр, — ыIуи, тэмэшъхьэ кIэлэ анахь цIыфышIур джыри къебэугъ.

Тхьэм тижъи, тикIи, тицIыкIухэри зэфэшIунхэу, зэрэлъы­тэнхэу, псауныгъэ дахэ яIэнэу ешI! Угу хэзгъэхъощтыри, угу хэзгъэкIыщтыри къэпшIэщтэп, гулъытэ-гукIэгъур зыхэлъым цIыф хэкIыщт.

Мамырыкъо Нуриет.