Советскэ Союзым дипломированнэ студентхэр нэмыкI къалэхэм, чылэ­хэм, къутырхэм агъакIощтыгъэх. Ахэм сэри сащыщ хъугъэ. Тхьау­мафэ хъумэ сянэ-сятэхэм адэжь сыкъэкIожьыщтыгъ, сиIофшIапIэ сы­тефэжьэу сыкIожьыщтыгъэ. Мы зигугъу къэсшIыщт къэбарыр зыхъугъэр 1965-рэ илъэсыр ары.

Краснодар кооперативнэ бэдзэрым дэжь автобусхэр щыIукIыщтыгъэх. Кассэм секIуа­лIи билетыр къызыIисэхым, ав­­тобусым сежьэнэу вокзалым сычIэхьагъ. ЦIыфыр чIизыгъ, чIыпIэ горэм зыфэсплъыхьэзэ илъэс 14 — 15 фэдиз зыныбжь пшъэшъэжъыеу сабый пIэтехъом кIоцIылъэу зыIыгъыр садэжь къыIухьагъ. «СыолъэIу, сабыир сфэубыт, скIоцI лъэшэу мэузы, шIэхэу сыкъэкIо­жьыщт», — еIошъ, сабыир сы­бгъэгу къыреIулIы, мэлъаIо. «Ав­­тобусыр джыдэдэм къэкIощт, сэщ нэмыкI горэм ет», — есэIожьы.

Зэпимыгъэоу мэлъаIо. «Автобусым сыкъыщинэ хъущтэп, чыжьэу сэкIожьы» — есIуагъ. КIэлэцIыкIур къыIыс­хыгъ. Пшъэшъэжъыер чъэмрэ кIомрэ зэхэтэу сылъыплъэзэ вокзалым чIэкIыгъ. КIалэ горэ къэтэджи сигъэтIысыгъ, бзылъфыгъэм къыгъэуцугъэ Iалъмэкъыр садэжь къылъигъэкIотагъ. Сыхьатым сеплъы, къэнагъэр макIэ, пшъэшъэжъыер къэкIо­жьырэп. Автобусэу сыздэкIо­жьыщтыр къызэрэIухьагъэр ра­­диом къыIуагъ, псынкIэу, сы­­гумэкIэу сыкъэтэджыгъ. ЦIыфэу щысымэ гу лъатагъ, кIалэу сыз­гъэтIысыгъэм къысеIо: «Кассэм чIахьи радиом къегъаIу».

Кассэм сычIахьи сялъэIугъ, радиом мызэу-мытIоу къы­ра­гъэIуагъ, ау пшъэшъэжъыер къэ­кIожьырэп. Вокзалым чIэсымэ сялъэIугъ сабыир сIахынэу. Автобусым сызэрэдэкIожьын фаер ясIуагъ. Зэпыу имыIэу радиом къеIо. Контролерым дэжь сыIухьи селъэIугъ авто­бусыр тIэкIурэ къысигъэжэнэу. Пшъэшъэжъыер къэмыкIожьы зэхъум, автобусыр IукIыгъ. Сы­хьатитIу фэдиз тешIагъэу са­быир къэущыгъ, мэгъы, еспэсыщтыр сшIэрэп. Кассэм сы­чIахьи пшъашъэмэ ясIуагъ: «Мэ­гъы, сыда есшIэщтыр?» Контролер бзылъфыгъэм столым тыригъэгъуалъхьи къыIуагъ: «ЦIынэн фае, шхэнэуи фаещтын».

ЧыхIэныр зэкIоцIихыгъ, кIэлэцIыкIум ылъэкъуитIумэ азыфагу ышхыщтыр зэрыт бутылкэр дэтыгъ. Ыбгъэ дэжь тхьапэ фыжь дэлъыгъ. Кассэм Iус бзылъфыгъэхэр кIэлэцIыкIум дэжь къекIугъэх. ТхылъыпIэр къызыдахым тетхагъ: «Саше 3 месяца. Прости». Бзылъфыгъэ­хэу къыIухьагъэхэр зэплъыжьыгъэх.

«Девушка, этого ребеночка тебе подарили», — къыса­Iуагъ. Сабыир агъэшхагъ, зэ­блахъугъ, къызэкIоцIапхи къысатыжьыгъ. Радиом зэпимы­гъэоу къеIо.

Сыгъызэ вокзалым сыкъычIэхьажьыгъ, цIыфхэу чIэ­схэр къысэкIолIагъэх, кIэлэ­цIыкIур чъыежьыгъэ. Пчыхьэм къэкIорэ автобусым ситIысхьи сыкIожьыгъ. Чылэм тызынэсы­жьым, студентэу автобусым къикIыжьыгъэм кIэлэцIыкIури Iалъмэкъхэри фэтэрэу сызэ­ры­сым къысфихьыжьыгъэх. Бзылъфыгъэу зиунэ сызэрысыгъэри ипшъашъэу Мыекъуапэ къикIыгъэри къыспэгъокIыгъэх. Сызыфэгъырэр амышIэу къысэ­плъых, сызагъэIасэм, къысэхъу­лIагъэр къафэсIотагъ. ТIуми анэпсыхэр афэIыгъыщтыгъэп. Бзылъфыгъэр тэджи, кIалэм ышхыщтыр ышIыгъ. Дэгъоу ыгъа­шхи, ыгъэпскIи гогъолъхьагъ.

Пчэдыжьым апэрэ автобусэу къакIорэм ыпхъурэ сэрырэ тызэдэкIонышъ, милицием кIалэр тхьынэу итхъухьагъ. Вокзалым тыкъызыIохьэм пшъэшъэжъыер къызэрэIумыхьажьыгъэр къытаIуагъ. Милицием къысэхъулIагъэр ясIуагъ. Кассэм къакIохи яупчIыгъэх, нэужым сымэджэщым милициер тигъусэу тагъэ­хьыгъэ.

Протоколэу атхыгъэхэм кIэлэцIыкIум ыбгъэ дэлъыгъэ запискэри халъхьагъ, сэри стхы­гъэ: «Ины ухъумэ садэжь къа­кIо», сиадреси кIэстхагъ. Больницэм тыкъызычIэкIыжьым, са­быим сыгу фэгъоу, сыгъыгъ. Тхьамафэ тешIи тадэжь сызэ­кIом, къысэхъулIагъэр къафэс­Iотагъ. Сянэ къысиIуагъ: «Та­дэжь къэпхьын фэягъ, шына­хьыкIэ пфэхъуныгъи».

Сянэжъ ар ыдагъэп: «Пшъэшъэжъыем нэмыкI чылэм Iоф щешIэ, цIыфымэ сыдэущтэу къагурыбгъэ­Iощта, ышIагъэр тэрэз». Гъэзе­тэу «Комсомольскэ правдэм» къысэхъулIагъэр стхыгъэ зыгорэкIэ кIэлэцIыкIум янэ еджэмэ кIэгъожьынышъ, къаIихы­жьынэу сыщыгугъэу. Гъэзетыр зыдэсхьи сымэджэщым сы­кIуагъ сабыир чIихыжьыгъэмэ зэзгъэшIэнэу, лъэшэу сыгу егъущтыгъэ. Ар приютым ахьыгъэу къыса­Iуагъ. Бэдэдэрэ сыгу имыкIэу сыхэтыгъ.

Ар зыхъугъэр илъэс 32-рэ хъугъэ. Унагъо сихьагъ, кIалэхэр сиIэхэ хъугъэ. Бжыхьэпэ IофшIэнхэр дгъэцакIэхэу хатэм тыдэтэу такси машинэ гъожь горэ тикъэлапчъэ дэжь къы­щыуцугъ. Сишъхьэгъусэ ышъхьэ ыIэти зэплъэм: «ХьакIэхэр къыт­­фэкIох, — уянэш Мэдинэ нэбгыритIу игъусэу къыдахьэ», — къыIуагъ. ХьакIэмэ тапэгъо­кIыгъ.

Сянэшым сэлам къыти­хыгъ, хьакIэхэр къызэрэтфищагъэхэр къыIуагъ. ДзэкIолI шъуа­шэ зыщыгъ кIалэм сянэшыр еплъи Iапэ къысфигъэлъэгъуагъ: «Вот это она». КIалэр гушIозэ садэжь къыIухьагъ. Пытэу сыкъиубытыгъ, сынэгушъхьэ къе­бэугъ. Нэужым къысеIо: «Ора сянэр?» Сишъхьэгъусэрэ сэррэ тызэплъыгъ. «Сэ кIалэхэр сиIэх, ау ощ фэдэ сиIэп», — есIуагъ. Сишъхьэгъусэ унэм къыригъэ­блэгъагъэх. Сянэшэу Мэдинэ таксиир къызэрэпаплъэрэр, Iо­фышIэ зэрэкIожьын фаер, къызэремыблэгъэщтыр къыIуи ежьэ­жьыгъ. Унэм тихьи, столым тыкIэрытIысхьагъэу тызэрэ­гъэгущыIэзэ, кIалэр къэтэджи, дипломатыр къызэIуихи, тхьапэу къыдихыгъэмэ запискэр къахихыгъ — «Саше 3 месяца. Прости». тетхагъэу. Сыгу къэ­кIыжьыгъ, сэкуо, сэгъы, кIалэр сыубытыгъэ. Сикуо макъэ сигуа­щэ къызэхихи къихьагъ. «Сы­да къэхъугъэр, нысэ?» Сэ сэгъы, сыкъэгущыIэн слъэкIырэп. Къы­сэхъулIагъэр къафэсIотагъ. Сы­зэрэхьатыжьми, сынэпсыхэр къечъэххэзэ, кIалэм сынэ тесымыхэу, сыгукIэ зэсэIожьы: «Мыщ ынэхэр синэIуасэх. Тыдэ щыслъэгъугъэха?» Iанэу къа­шIыгъэм езгъэблэгъагъэх. Тызэшхэхэ нэужым пшъэшъэжъые дахэу игъусэр къысэупчIыгъ:

«А пшъэшъэжъыем ынэгу къэ­пшIэжьына?» — «КъэсшIэ­жьыщт!» — ясIуагъ. Тхьэпэ фыжьырэ карандашырэ дипломатым къы­дихыгъ. КъызэрэсIуатэрэм фэ­дэу сурэтыр къешIы. Нэхэр хьа­зыр зэхъухэм, кIалэмрэ янэ­рэ янэхэр зэрэзэфэдэхэр къэнэфагъ. СурэтшIыныр зеухыхэм, сабыир къысэзыты­гъэгъэ пшъэшъэжъыер сапа­шъхьэ къиуцуагъ. Бэрэ тыгущыIэу тыщысыгъ. Нэужым чэщым щымыIэнхэу къызаIом, аэропортым етщэлIэжьыгъэх.

Илъэсищ фэдиз тешIагъэу телеграммэ къысIукIагъ: «Краснодар сыкъэкIо, ресторанэу «Кавказым» сыхьатыр 12-м уишъхьэгъусэ уигъусэу шъукъэ­кIонэу сышъолъэIу. Саша». ЗыфиIорэ сыхьатым чIыпIэм текIолIагъ. Сашэ гушIоу къытпэгъокIыгъ, столым тыригъэ­блэгъагъ, бэ темышIэу рестораным къычIэхьэгъэ бзылъфыгъэм пэгъокIыгъ. Столым къызыIуещэм, нэIуасэ тыфишIыгъ. Нэужым къыIуагъ: «Это моя биологическая мама, а это мама, которая всю жизнь любила и ждала». Сашэ къыIотагъ приютым зыратым лъэ­къуацIэу Бездомный Александр Александрович зэрэфашIыгъэр, летчикэу зэре­джагъэр, Iоф зыщишIэрэр. Янэ къэгущыIи: «Сэ унагъо сихьагъ, сишъхьэгъусэ нэмыкI лъэпкъ щыщ, ащ иунашъокIэ тыщыI. ПшъэшъитIу сиI. Сашэ зэрэсиIэр ышIэрэп, ышIэ­нэуи сыфаеп». Сашэ ынэгу къызэхъокIыгъ, плъыжьы къэ­хъугъ. Бэрэ щымы­сэу бзылъфыгъэр къэтэджыгъ кIожьынэу. Ащ шIухьафтынэу Сашэ къыфихьыгъэр къызыфещэим, мыд­рэм къыIихыгъэп, пчъэм нигъэ­сыжьыгъ, нэужым шъхьаныгъуп­чъэм кIэрыуцуи, рестораным чIэкIыжьыгъэ бзы­лъфыгъэм лъыплъэу щытыгъ. Сыкъэтэджи, кIалэм секIуалIи, ыIэ сыубытыгъэ. ИкIожьыгъо къэсыфэ тызэ­хэсыгъ, вокзалым нэдгъэсыжьи дгъэкIожьыгъ.

Хьахъурэтэ Светлан. къ. Нэтыхъуай.