Адыгеим щыпсэухэу лъытэныгъэ зыфэсшIыхэрэр, сихэдзакIохэр!

ИлъэситфыкIэ узэкIэIэбэ­жьымэ цыхьэшхо къысфэшъу­шIыгъ — республикэм ифе­дэхэр, Адыгеим щыпсэурэ нэбгырэ пэпчъ ифедэхэр Къэралыгъо Думэм къыщысыухъу­мэнхэмкIэ, пхырызгъэкIынхэмкIэ амал къысэшъутыгъ. А илъэсхэм къакIоцI Адыгеим ипащэхэм гъусэныгъэ пытэ ренэу адысиIагъ, Iофыгъо къин зэфэшъхьафхэр зэхэсфыгъэх, цIыфхэм ягумэкIыгъохэри сыгу­кIэ спэблагъэ хъугъэх. Респуб­ликэм ипащэхэр сигъусэхэу, партиеу «Единэ Россиер» IэпыIэгъу къытфэхъу­зэ, респуб­ликэм исоциальнэ-эко­номикэ хэхъоныгъэкIэ, ащ щыпсэухэрэм яIофыгъо зэфэшъхьафхэр зэшIохыгъэнхэмкIэ бэ дгъэцэкIэн тлъэкIыгъэр.

Федеральнэ лъэгапIэм тетэу — Урысые Федерацием и Правительствэ, иминистерствэхэм ыкIи иведомствэхэм тырягъусэу Адыгеим исоциальнэ-экономикэ хэхъоныгъэ илъэныкъо шъхьа­Iэхэм апэIухьанэу федеральнэ бюджетым мылъку къыхэгъэкIыгъэным иIоф ренэу ыуж титыгъ.

Илъэси 5-м Iофхэу зэдызэшIотхыгъэхэм яшIуагъэкIэ федеральнэ бюджетым къыхэкIырэ ахъщэр фэди 2,5-м ехъукIэ нахьыбэ хъугъэ. 2016-рэ илъэсым ар сомэ миллиарди 6,5-рэ хъущтыгъэмэ, 2021-рэ илъэсым сомэ миллиард 16,4-м нэсыгъ, пстэумкIи сомэ миллиард 68-рэ хъугъэ. Мыщ хэхьэ пандемием илъэхъан 2020-рэ илъэсым Iэпы­Iэгъу тедзэу къатыгъэ сомэ миллиарди 6,7-р. Инфраструктурнэ ыкIи социальнэ псэуалъэ­хэм яшIынрэ язэтегъэпсыхьанрэ федеральнэ мылъкоу апэIу­хьэрэр фэди 9-кIэ нахьыбэ хъугъэ. 2016-рэ илъэсым ар зэрэхъущтыгъэр сомэ миллион 582,3-рэ, 2021-рэ илъэсым —сомэ миллиарди 5,1-рэм нэ­сыгъ, зэхэубытагъэу сомэ миллиард 20,2-рэ хъугъэ. Ащ нэмыкIэу УФ-м и Правительствэ Адыгеим социальнэ-экономикэ хэхъоныгъэу ышIыщтымкIэ хэушъхьафыкIыгъэ программэ, нэмыкI шъолъыр заулэхэм афэдэу, ыштагъ. 2020-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу а программэр гъэцэкIэгъэ хъуным пае Адыгеим илъэс къэс сомэ миллиард къыфыхагъэкIы.

Ащ фэдэ федеральнэ IэпыIэгъушхом ишIуагъэкIэ ашIыгъэх ыкIи джыри ашIых еджапIэхэр, кIэлэцIыкIу IыгъыпIэхэр, поликлиникэхэр ыкIи сымэджэщхэр, гъогухэр, культурэмкIэ ыкIи спортымкIэ псэуалъэхэр, укъэб­залъэхэр, псырыкIуапIэхэр ыкIи нэмыкI псэуалъэхэу социальнэ мэхьанэ зиIэхэр.

Илъэситфым къыкIоцI тиреспубликэ щыпсэухэрэм апае бэ зэшIосхын слъэкIыгъэр, бэ къыз­дэхъугъэр.

ЗэшIохыгъэ хъугъэр

Адыгеим ипащэхэмрэ партиеу «Единэ Россиемрэ» тызэгъу­сэу федеральнэ мылъкум игъэ­федэнкIэ Iофэу зэдэтшIагъэм ишIуагъэкIэ илъэси 5-м къы­кIоцI социальнэ мэхьанэ зиIэ, инфраструктурнэ ыкIи нэмыкI псэуа­лъэхэу республикэм исхэм ящыкIагъэхэр гъэпсыгъэ хъу­гъэх.

Поликлиникэхэмрэ сымэджэщхэмрэ

Медицинэ фэIо-фашIэхэр къызфэгъэфедэгъэнхэр, псауны­гъэм икъэухъумэн нахьышIоу зэхэщэгъэныр – а Iофыгъохэр ары 2016-рэ илъэсым щыIэгъэ хэдзынхэм ялъэхъан респуб­ликэм исхэм нахьыбэу къаIэтыгъэхэр. Адыгеим ипащэхэр тигъусэхэу федеральнэ IэпыIэгъум епхыгъэ IофшIэнэу дгъэцэкIагъэм ишIуагъэкIэ мэхьанэшхо зиIэ Iофыгъохэр зэшIохыгъэ хъугъэх. Пстэуми апэу зигугъу къэсшIыщтхэр федеральнэ IэпыIэгъур анахь лъэшэу зыщытищыкIэгъэгъэ псэуалъэхэр ары.

— Къоджабэмэ фельдшер-мамыку пунктхэр (ФАП-хэр) лъэшэу ящыкIэгъагъэх. ТкIуачIэ зэхэлъэу Iофым тызэрекIолIагъэм ишIуагъэкIэ Iофыгъом изэшIохын псынкIэу лъыкIуатэу ригъэжьагъ. Илъэсищым къыкIоцI, 2018 – 2020-рэ илъэсхэм, федеральнэ мылъкум щыщэу сомэ миллиони 100 фэдиз къытIэкIэхьагъ. АщкIэ ФАП 28-рэ дгъэпсыгъэ — Тэхъутэмыкъое, Мыекъопэ, Теуцожь, Джэджэ, Шэуджэн, Кощхьэблэ районхэм ахэр къарытэджагъэх.

— 2018-рэ илъэсым Адыгэ республикэ клиническэ сымэ­джэщым ихирургическэ унэ къыпашIыхьагъ диагностическэ гупчэр. 2017-рэ илъэсым федеральнэ бюджетым щыщэу сомэ миллион 200 фэдиз дгъэфедагъэ, 2018-рэ илъэсым — сомэ миллион 235,93-рэ.

— А илъэс дэдэм Тэхъутэмыкъое районым ит гупчэ сымэджэщым IэзэпIэ корпусэу нэбгырэ 50 зычIэфэщтымрэ поликлиникэу нэбгырэ 200 фэдиз зэолIэшъущтымрэ щаухы­гъэх. Федеральнэ мылъкоу сомэ миллиони 135,7-рэ ахэм апэIухьагъ.

— Джащ фэдэу 2018-рэ илъэ­сым Адэмые дэт психоневрологическэ унэ-интернатым икIэлэцIыкIу отделениеу мылъку зэрэщымыIэм къыхэкIэу илъэсипшI фэдизрэ аухын амылъэкIэу щытыгъэр аухыгъ. Федеральнэ бюджетым сомэ миллион 35,5-рэ къыхэдгъэкIи, пIэлъэ кIэкIым къыкIоцI ащ епхыгъэ IофшIэнхэр ухыгъэ хъугъэх.

— 2020-рэ илъэсым Мыекъо­пэ къэлэ клиническэ сымэджэщым кIэлэцIыкIухэр къызщыхъу­хэрэ ятфэнэрэ къатыр къытырашIыхьагъ нэбгырэ пчъагъэу чIафэрэр нахьыбэ шIыгъэным пае. Федеральнэ бюджетым щыщэу сомэ миллиони 135,75-рэ ащ пэIухьагъ.

— Мы илъэсым, федеральнэ IэпыIэгъум ыуж тызэритыгъэм ишIуагъэкIэ, Джэджэ район гупчэ сымэджэщым икорпус шъхьаIэ агъэпсыгъ. Федеральнэ бюджетым щыщэу сомэ миллиони 110-рэ фэдиз ащ пэIухьагъ.

Мыекъопэ къэлэ кIэлэцIыкIу поликлиникэм пае ищыкIэгъэ мебелыр ыкIи оборудованиер зэрыт унэ хьазыр тщэфыгъэ, ащ нэбгырэ 1100-мэ яфэIо-фашIэхэр зы мафэм щагъэцэкIэшъущтых. Сабыйхэр зэрыс унэгъо ныбжьыкIэхэу а чIыпIэм щыпсэухэрэр бэрэ ежэгъагъэх псэуалъэм. ЫпэкIэ а поликлиникэм цIыфхэр зыщыпсэурэ унэм иапэрэ къат ыубытыщтыгъэ, джырэ уахътэм диштэрэ оборудованиекIэ зэтегъэпсыхьэгъэ унэу къатыбэ хъурэр ащ еубыты. Федеральнэ бюджетым щыщэу сомэ миллиони 180-рэ ащ пэIухьагъ, респуб­ликэм исоциальнэ-экономикэ хэхъоныгъэкIэ хэушъхьафыкIыгъэ программэм тегъэпсыхьагъэу а IэпыIэгъур республикэм къыратыгъ.

Илъэситфым къыкIоцI псауныгъэм икъэухъумэнкIэ рес­публикэм къыIэкIэхьэгъэ федеральнэ IэпыIэгъур фэди 6-кIэ нахьыбэ хъугъэ. 2016-рэ илъэсым ар зэрэхъущтыгъэр сомэ миллиони 131,1-рэ, 2021-рэм — сомэ миллион 776,5-м нэсыгъ. ПстэумкIи илъэситфым а IэпыIэгъур сомэ миллиарди 3,8-рэ хъугъэ. Ащ щыщэу сомэ миллиард 1,5-р лъэпкъ проектэу «Псауныгъэр къэухъумэгъэныр» зыфиIорэм къыдилъытэрэ Iофтхьабзэхэм апэIухьагъ. 2020-рэ илъэсым пандемием илъэхъан медик­хэм, социальнэ IофышIэхэм, пIэкIорхэм язэтегъэпсыхьан, COVID-19-р къызэутэлIагъэхэм зэряIэзэщтхэ уцхэм якъэщэфын пэIухьанэу сомэ миллиард фэдиз хъурэ ахъщэ тедзэр Адыгеим къыфыхагъэкIы­гъагъ.

ЕджапIэхэмрэ кIэлэцIыкIу IыгъыпIэхэмрэ

2016-рэ илъэсым щыIэгъэ хэдзынхэм ялъэхъан Адыгеим щыпсэухэрэм бэрэ къаIэты­гъагъ еджапIэхэмрэ кIэлэцIыкIу Iыгъы­пIэхэмрэ чIыпIэу яIэр зэримыкъурэм иIоф. Респуб­ликэм ипащэхэм джыдэдэм лъэшэу анаIэ зытырагъэтыхэрэм ащыщ чIыпIакIэхэр гъэпсыгъэнхэр. Лъэпкъ проектхэу «Гъэсэныгъэм­рэ» «Демографиемрэ» адиштэу федеральнэ IэпыIэгъу­шхо къытфыхагъэкIынэу хъугъэ. Щысэ заулэ къэсхьын.

— 2018-рэ илъэсым Тэхъутэмыкъое районым ит къуаджэу АдыгеякIэм нэбгырэ 990-м те­гъэпсыхьэгъэ еджэпIакIэ къыщы­зэIуахыгъ. Дэгъоу зэтегъэпсы­хьэгъэ, джырэ уахътэм диштэрэ еджапIэм лабораториехэр, мастерскойхэр, программнэ комплексхэр, тхылъеджапIэ, спортзалхэр хэтых. Федеральнэ бюджетым щыщэу сомэ миллион 332,5-рэ ащ пэIухьагъ.

— 2019-рэ илъэсым федеральнэ мылъкум ишIуагъэкIэ Тэхъутэмыкъое районым ит псэупIэу Инэм нэбгырэ 1100-рэ зычIэфэщт еджапIэу N 2-р щагъэпсыгъ. Ар джырэ уахътэм диштэу дэгъу дэдэу зэтегъэ­псыхьагъ. Джы кIэлэеджакIохэр зы сменэу еджэх.

— 2020-рэ илъэсым псэупIэу Ханскэм нэбгырэ 250-м телъы­тэгъэ еджапIэу щашIыгъэр джырэ ухътэм диштэрэ оборудованиемкIэ зэтегъэпсыхьагъ. Федеральнэ бюджетым 2019 — 2020-рэ илъэсхэм ащ пае сомэ миллион 270-рэ къыхагъэкIыгъагъ.

— 2020-рэ илъэсым Мые­къуапэ иурамэу Кобл Якъубэ ыцIэ зыхьырэм нэбгырэ 250-м тегъэпсыхьэгъэ кIэлэцIыкIу IыгъыпIэу ясельнэ куп зыхэтыр щагъэпсыгъ. Непэрэ мафэм диштэу ари дэгъоу зэтегъэ­псыхьагъ. 2019 — 2020-рэ илъэсхэм федеральнэ бюджетым щыщэу сомэ миллиони 170-рэ фэдиз ащ пэIухьагъ.

Гъэсэныгъэм ылъэныкъокIэ республикэм а илъэситфым къыкIоцI федеральнэ IэпыIэгъоу къыIэкIэхьагъэр фэдэ 25-кIэ нахьыбэ хъугъэ. 2016-рэ илъэсым — сомэ миллион 44,8-рэ хъущтыгъэмэ, 2021-рэ илъэсым сомэ миллиард 1,14-м нэсыгъ. ПстэумкIи зэрэхъугъэр сомэ миллиарди 5,3-рэ.

КультурэмкIэ псэуалъэхэр

Адыгэ Республикэм ипащэхэм лъэшэу анаIэ зытырагъэтыхэрэм ащыщых культурэ кIэныр ыкIи обществэм итворческэ амалхэр къэухъумэгъэнхэмрэ ахэм хэ­хъо­ныгъэ ягъэшIыгъэнымрэ. Культурэм иунэхэр, тхылъеджапIэхэр, нэмыкI псэуалъэхэр шIыгъэнхэмкIэ ыкIи зэтегъэ­псыхьэгъэнхэмкIэ республикэм Iофышхо щызэшIуахы. Мы илъэсым хэгъэгум и Президентэу Владимир Путиным Федеральнэ ЗэIукIэм фигъэхьыгъэ Джэпсалъэм къыщыхигъэщыгъ культурэм иунэхэу, тхылъеджапIэхэу, музейхэу хэгъэгум итхэм япчъагъэ нахьыбэ шIыгъэн зэрэфаер. Илъэси 5-у тешIагъэм республикэм ипащэхэмрэ партиеу «Единэ Россиемрэ» яIэпыIэгъу хэлъэу лъэпкъ проектэу «Культурэм» тегъэпсыхьагъэу а Iофым федеральнэ мылъкоу ищыкIагъэр пэIудгъэхьагъ.

2018-рэ илъэсым Адыгэ Рес­публикэм илъэпкъ архив зыщаIыгъ унэу Мыекъуапэ щагъэ­псыщтыгъэр аухыгъ. Респуб­ликэмкIэ а проектым мэхьанэшхо иIэу щытыгъ. 1975-рэ илъэсым ашIыгъэгъэ унэр архивхэм яIыгъынкIэ шапхъэхэм адиштэжьыщтыгъэп. Джырэ оборудованием ахэр фэныкъуа­гъэх. УнакIэр щыIэ зэхъум, республикэм шэпхъэ инхэм адиштэрэ архив къулыкъу иIэ хъугъэ. Документхэм яIыгъынкIэ, ахэм Iоф адэшIэгъэнымкIэ, ящыкIэгъэ пчъагъэхэр атегъэуцогъэнхэмкIэ Iофыгъоу зыгъэгумэкIыщтыгъэхэр зэкIэ зэшIохыгъэ хъугъэх. А проектым пае 2017 — 2018-рэ илъэсхэм федеральнэ бюджетым сомэ миллиони 130-м ехъу къыхагъэкIыгъ.

— 2019 – 2020-рэ илъэсхэм муниципальнэ модельнэ тхылъеджэпIи 8 къызэIуахыгъ. Сомэ миллион 50-м ехъу федеральнэ мылъкоу ахэм апэIухьагъ.

— 2020 – рэ илъэсым Кощхьэблэ районым ит къудажэу Фэдз культурэм и Унэу чылэ­дэсхэр бэшIагъэу зажэщтыгъэ­хэр щагъэпсыгъ. Нэбгырэ 3000 фэдиз зыщыпсэурэ къуаджэм кIэлэцIыкIу, орэдыIо, драматическэ, нэмыкI кружокхэр бэу щызэхащэщтыгъэх, фольклор- этнографическэ купэу «Дэхэнэфым» 2019-рэ илъэсым «народнэ» цIэр къыфагъэшъошэгъагъ. Культурэм и Унэ къоджэдэсхэм лъэшэу ящыкIэгъагъ. Респуб­ликэм ипащэхэр тигъусэхэу а Унэм ишIын сомэ миллион 13 пэIудгъэхьагъ.

Адыгеим культурэм ылъэныкъокIэ щызэшIуахыгъэ Iоф­тхьабзэхэм илъэси 5-м къыкIоцI федеральнэ бюджетым имылъку щыщэу апэIудгъэхьагъэр фэдэ 18-кIэ нахьыбэ хъугъэ. 2016-рэ илъэсым —сомэ миллион 23,1-рэ, 2021-рэ илъэсым — сомэ миллион 413,2-рэ, зэкIэмкIи сомэ миллиард фэдиз. Ащ щыщэу сомэ миллиони 150,1-р 2020-рэ илъэсым искусствэхэмкIэ кIэлэцIыкIу еджапIэхэм язэтегъэпсыхьан пэIудгъэхьагъ.

Гъогухэр

Гъогухэм язытет нахьышIу шIыгъэным иIоф республикэм исхэр зэкIэ егъэгумэкIых. Урысые Федерацием и Президент Федеральнэ ЗэIукIэм фигъэхьыгъэ Джэпсалъэм джырэ уахътэм диштэрэ гъогу дэгъухэр шIыгъэн­хэмкIэ пшъэрылъхэу къыщигъэу­цухэрэр гъэцэкIэгъэнхэмкIэ ыкIи 2030-рэ илъэсым нэс УФ-м хэхъоныгъэу ышIыщтымкIэ лъэпкъ гухэлъхэм афэгъэхьыгъэ Указэу къыдигъэкIыгъэр пхырыщыгъэнымкIэ Iофыгъоу къэуцухэрэр зэшIохыгъэнхэм мэхьанэшхо зэриIэр зэкIэми къагурэIо. Адыгеим ипащэхэм гъогу­хэм яшIын мэхьанэшхо раты, лъэпкъ проектэу «Щынэгъончъэу щыт автомобиль гъогу дэгъухэр» зыфиIорэм тегъэ­псыхьагъэу инфраструтурнэ проектхэр агъэцакIэх. Респуб­ликэм ипащэхэмрэ партиеу «Единэ Россиемрэ» тигъусэхэу илъэси 5-м къыкIоцI федеральнэ къэкIуапIэхэр къызыфэдгъэфедэхэзэ, проект ин заулэ дгъэцэкIагъ.

— 2017 – 2020-рэ илъэсхэм Краснодаррэ Армавиррэ алъэныкъокIэ къикIыхэу Мыекъуапэ къекIурэ гъогухэр агъэпсыгъэх, автомобиль гъогоу Р – 217 «Кавказ» зыфиIорэм изэтегъэ­псыхьан къыдыхэлъытагъэу зэхэкIыпIэ ин заулэ ашIыгъ. А гъогур Владикавказ, Грознэм, Махачкала апхырэкIышъ, Азербайджанскэ Республикэм игъунапкъэ нэсы. Федеральнэ бюджетым щыщэу респуб­ликэмкIэ мэхьанэшхо зиIэ а проектхэм сомэ миллиарди 6-м ехъу апэIуагъэхьагъ. Мые­къуапэ къыщызыухьэрэ гъогумкIэ проектым а гъогухэр зэкIэ къыхеубытэх ыкIи къалэм игъо­гухэм атет транспортыр нахь макIэ шIыгъэнымкIэ, гъогухэр нахь щынэгъончъэнхэмкIэ, тыкъэзыуцухьэрэ дунаир нахь къэбзэнымкIэ ишIуагъэ къэ­кIощт.

— Гъогухэр нахь щынэгъончъэу щытынхэмкIэ, автомобиль гъогоу А – 159-м изы Iахьхэм ащыщэу Мыекъуапэ икIэу Кавказ къэралыгъо биосфернэ заповедникым екIурэм икъэгъэ­нэфынкIэ проектым игъэцэкIэн епхыгъэ Iофтхьабзэхэу 2018 – 2020-рэ илъэсхэм къакIоцI зэшIуахыгъэхэм федеральнэ мылъкум щыщэу 2018-рэ илъэ­сым къыщыублагъэу 2020-рэ илъэсым нэс сомэ миллион 400-м ехъу дгъэфедагъ.

— 2018-рэ илъэсым автомобиль гъогоу «Бжъэдыгъухьабл — Адыгэкъал» зыфиIорэр федеральнэ гъогоу ядгъэшIыжьын тлъэкIыгъ. Ащ амал къытыгъ республикэм ибюджет щыщ сомэ миллион 200 фэдиз цIыфхэм ясоциальнэ фэныкъоныгъэхэм ыкIи экономикэм ихэхъоныгъэ апэIугъэхьэгъэнэу.

Илъэситфым къыкIоцI респуб­ликэм игъогу хъызмэт ахъщэу пэIухьагъэр фэди 10-м ехъукIэ нахьыбэ хъугъэ. 2016-рэ илъэсым ар зэрэхъущтыгъэр сомэ миллион 282,3-мэ, 2021-рэ илъэсым — сомэ миллиарди 2,83-м нэсыгъ. ПстэумкIи сомэ миллиарди 7,6-рэ хъугъэ.

Псэу зашъохэрэр, укъэбзалъэхэр ыкIи псы хъызмэтыр

Республикэм ипащэхэм анахьэу анаIэ зытырагъэты­хэрэм ащыщых Адыгеим щыпсэухэрэм псы къабзэ аIэкIэгъэ­хьэгъэныр, псыIыгъыпIэхэм яинженер псэуа­лъэхэр гъэкIэ­жьыгъэнхэр, укъэбзалъэхэр зыпкъ игъэуцожьыгъэн­хэр. Федеральнэ IэпыIэгъушхомрэ лъэпкъ проектэу «Экологиер» зыфиIорэмрэ яшIуагъэкIэ илъэ­си 5-м къы­кIоцI Iофыгъуабэ зэшIотхын тлъэкIыгъ.

— 2020-рэ илъэсым республикэмкIэ анахь мэхьанэшхо зиIэ ыкIи анахь инэу щыт проектыр — километри 120-рэ зикIыхьэгъэ псырыкIуапIэм ишIын ухыгъэ хъугъэ. Къушъхьэ­лъэ псыкъэкIуапIэхэм ар къащежьэшъ, Мыекъуапэрэ Мые­къопэ районым ипсэупIэхэмрэ анэсы. 1982-рэ илъэсым ашIыгъэгъэ псырыкIуапIэу жъы хъу­гъагъэм ыпкъ къикIэу авариехэр хъущтыгъэх, псым икъэкIони зэпыущтыгъэ. Къушъхьэлъэ псы къабзэр зыпкъ итэу цIыфхэм аIэкIэхьанымкIэ джы амал дэгъоу щыIэ хъугъэ. Чэщ-зымафэм псы кубометрэ мини 100 аIэкIахьэщтыгъэмэ, джы ар псы кубометрэ мини 140-м нэсыщт. Федеральнэ бюджетым щыщэу, тэ тишIуагъэкIэ, сомэ миллион 996,5-рэ — 2018-рэ илъэсым, сомэ миллиард 1,04-рэ — 2019-рэ илъэсым, сомэ миллиард 1,08-рэ — 2020-рэ илъэсым ащ пэIудгъэхьагъ.

— Псыкъиуным пэшIуекIогъэ­ным фэшI 2017-рэ илъэсым Кощхьэблэ районым пхырыкIырэ псыхъоу Фэдз идамбэ зэтырагъэпсыхьагъ. Ащ пэIухьэгъэ сомэ миллион 60 фэдизыр федеральнэ бюджетым къы­тIупщыгъ.

Мы илъэс дэдэм Шапсыгъэ псыубытыпIэм игъэцэкIэжьын иапэрэ едзыгъо аухыгъ. Федеральнэ бюджетым къыхэхыгъэ сомэ миллион 400 фэдиз ащ пэIуагъэхьагъ.

— 2018-рэ илъэсым Тэхъутэмыкъое районым ит Афипскэ лэжьыгъэхэм псыр аIэкIэзыгъэ­хьэрэ системэм ипсэолъэ шъхьа­Iэ агъэцэкIэжьыгъ. Федеральнэ бюджетым къытIупщыгъэ сомэ миллион 85-м кIахьэу ащ тефагъ. Мы проектымрэ Шапсыгъэ псыубытыпIэм игъэкIэ­жьынрэ яшIуагъэкIэ пынджыр зыщырапхъырэм ыубытырэ чIыпIэм процент 20 хагъэ­хъон алъэкIыгъ.

Республикэм иэлектроэнергетическэ комплекс хэхъоныгъэ ышIыныр

Илъэс 15 — 20-кIэ ыпэ итэу республикэм социальнэ-экономикэ хэхъоныгъэ ышIын амал иIэнымкIэ мы лъэныкъом мэхьанэшхо иI. Адыгеим электроэнергиеу ыгъэфедэрэм хэхъо, ащ дакIоу промышленнэ паркхэр къызэIуахынхэу агъэнафэ, псэупIэхэр ашIых, зекIон кластер зыщагъэпсырэ республикэм икъушъхьэ лъэныкъо хэхъоныгъэ ешIы. А пстэуми электроэнергиер ящыкIагъ. Адыгеим ипащэхэр тигъусэу аужырэ илъэ­ситIум мы лъэныкъомкIэ Iоф­шIэнышхо зэшIотхыгъ.

2019-рэ илъэсым Cанкт-Петербург щыкIогъэ дунэе экономическэ форумым къыдыхэлъы­тагъэу УФ-м и Правительствэ ыкIи ПАО-у «Россети» зыфиIорэм ялIыкIохэм пэшIоры­гъэшъ зэдэгущыIэгъухэр адытиIагъэх. Республикэм иэнергетическэ хъызмэт гъэкIэжьыгъэным ыкIи иэлектросетевой комплекс хэхъоныгъэ ышIыным фытегъэпсыхьэгъэ зэзэгъыныгъэ адэтшIыгъ. Вольт инхэр зэрыкIохэрэ псэуалъэхэр шъолъы­рым щытшIынхэу ПАО-у «Россети» тезэгъыгъ, ащ сомэ миллиарди 5 тефэ. Джащ фэдэу энергетическэ инфраструктурэм зиушъомбгъуным, Мыекъуапэ, Адыгэкъалэ, Мые­къопэ ыкIи Тэхъутэмыкъое районхэм арыт подстанции 9-мэ гъэцэкIэжьынхэр ятшIылIэнхэу зэдэтштагъ. Концепциеу «Цифровая трансформация 2030» зыфиIорэм къытыхэрэ амалхэр джы республикэм къызфигъэфедэнхэ ылъэкIыщт.

ЦIыфхэм Iэпы­Iэгъу тафэхъугъ

Мы аужырэ илъэситфым хэдзакIохэм бэрэ саIукIагъ, ахэм къатыхэрэ упчIэхэм джэуап­хэр ястыжьыгъэх, ягумэкIыгъохэр зэхэфыгъэнхэм сынаIэ тетыгъ. Зыкъысфэзгъэзагъэхэр анахьэу зыгъэгумэкIыщтыгъэхэр социальнэ Iофы­гъохэр ыкIи щыIэкIэ-псэукIэр нахьышIу шIыгъэныр арых. Адыгеим ихэбзэ къулыкъухэм зэпхыныгъэ адытиIэу цIыфхэм ягумэкIыгъохэр дэдгъэзыжьыгъэх, непэрэ мафэм ехъулIэу тынаIэ зытет лъэныкъохэри щыIэх.

ЦIыфхэм псэупIэ амалхэу яIэхэр нахьышIу шIыгъэнхэм тишъыпкъэу тыпылъыгъ, ахэм ащыщых сабыибэ зэрысхэ унагъохэри. ЧIыпIэхэм язэтегъэ­псыхьан, пенсиехэм якъэлъытэн, хэбзэIахьхэм, IофшIэпIэ чIыпIэхэр ягъэгъотыгъэнхэм, медицинэ уплъэкIунхэм, нэмыкI Iофыгъохэм тынаIэ атедгъэтыгъ.

Джащ фэдэу учреждение зэфэшъхьафхэм яколлективхэм зыкъысфагъазэу къыхэкIыгъ. ГумэкIыгъуабэхэр дэдгъэзыжьыгъэх. Адыгеим и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат иIэпыIэгъукIэ Мыекъуапэ дэт еджапIэу «Лицей N 35-м» шхэпIэ ыкIи спортзал псэуалъэхэр къыпашIыхьажьыгъэх. Гимназиеу N 22-м мультимедийнэ оборудование зэригъэгъотынымкIэ, гурыт еджапIэу N 10-м иIофшIэн зэрифэшъуа­шэу зэхищэн амал иIэнымкIэ тишIуагъэ ядгъэкIыгъ. Пандемием илъэхъан республикэм имедицинэ учреждениехэм IэпыIэгъу тафэхъугъ.

ТапэкIэ тшIэщтыр

Шъолъырым хэхъоныгъэ ышIы­ным фытегъэпсыхьагъэхэ гухэлъышIухэр щыIэх. Адыгеим ипащэхэр тигъусэхэу, цIыфхэм щыкIагъэхэу яIэхэр къыдэтлъытэхэзэ, мы IофшIэныр дгъэпсыщт. 2021 — 2023-рэ илъэсхэм республикэм щытшIыщтхэ ыкIи щыдгъэцэкIэжьыщтхэ псэуалъэхэм федеральнэ бюджетым къыхэхыгъэ IэпыIэгъу агъотыщт. 2022— 2024-рэ илъэс­хэм ателъытэгъэ бюджетым ипроект фэгъэхьыгъэ IофшIэным илъэхъан гухэлъэу тиIэхэр щыIэныгъэм щыпхырыщыгъэнхэм, республикэм къыIэкIэхьэрэ ахъщэр нахьыбэ шIыгъэным тыпылъыщт.

Псауныгъэр къэухъумэгъэныр

Мы илъэсым мобильнэ медицинэ чIыпIи 6 дгъэпсыщт — ащ апэIухьащт сомэ миллион 40-р федеральнэ бюджетым къетIупщы. Джащ фэдэу лъэпкъ проектэу «Псауныгъэр къэухъу­мэгъэным» къыдыхэлъы­тэгъэ федеральнэ проектэу «Адэбз узхэм апэшIуекIогъэныр» зыфиIорэм ишIуагъэкIэ Кощхьэблэ район сымэджэщым епхыгъэ гупчакIэ мы илъэсым къызэIуахыщт.

Псауныгъэр къэухъумэгъэным ипервичнэ звено игъэкIэжьын фытегъэпсыхьэгъэ программэм республикэр чанэу хэлажьэ. Программэм Iофтхьэбзэ зэфэшъхьафыбэ къыдыхэлъытагъ – поликлиникэхэм ыкIи фельдшер-мамыку IэзапIэхэм яшIын, Iоф зышIэхэрэ медицинэ учреждениехэм ягъэцэкIэжьын ыкIи ягъэкIэжьын, нэмыкIхэри. Мы программэр республикэм зэрифэшъуашэу щыгъэцэкIэгъэным фэшI 2021 — 2023-рэ илъэсхэм мылъкушхо къыIэ­кIэхьанэу къыдэтхыгъ, илъэс къэс сомэ миллион 254,2-рэ.

КIэлэцIыкIу Iы­гъыпIакIэхэр тшIыщтых

Мы илъэсым ясельнэ купхэр къыздыхэлъытэгъэ кIэлэцIыкIу IыгъыпIи 4 кIэу тшIыщт, ахэм чIыпIэ 240-рэ зырыз яIэщт. Красногвардейскэ районым икъуаджэу Хьатикъуае, селохэу Садовэм ыкIи Белэм ахэр къа­дэуцощтых, зыр Шэуджэн рай­оным икъутырэу Тихоновым щагъэпсыщт.

Гъэсэныгъэм иучреждениехэм яшIынкIэ федеральнэ гупчэр IэпыIэгъу къытфэхъу, сомэ миллион 200,1-рэ бюджетым къыхигъэкIыгъ.

ЕджапIэхэм яшIын лъыдгъэкIотэщт

Мы илъэсым Iоныгъом и 1-м ехъулIэу Мыекъуапэ еджэпIакIэ къыщызэIуахыщт, ар кIэлэеджэкIо 1100-мэ ателъытагъ. Мы аужырэ илъэситIум федеральнэ бюджетым сомэ миллион 650-рэ фэдиз къытIупщыгъ. Къи­хьащт илъэсым ыкIэм Мыекъуа­пэ ирайон цIыкIоу «Восходым» джыри зы еджэпIакIэ къыщызэIутхынэу тэгъэнафэ.

Культурэм ипсэуалъэхэр

Мы илъэсым АР-м и Лъэпкъ музей ипсэуалъэ игъэцэкIэжьын аухынэу ары. Тарихъ ыкIи культурэ бай зиIэ тиреспубликэкIэ мы икIэн къэухъумэгъэным мэхьанэшхо иI. Объектым изэтегъэпсыхьан тефэщт мылъкур федеральнэ гупчэм къытIупщыгъ, блэкIыгъэ илъэсми, мыгъи сомэ миллиони 122,7-рэ зырыз.

ИскусствэхэмкIэ еджапIэу N 1-м иконцертнэ зал мы илъэ­сым гъэцэкIэжьынхэр щыкIощтых.

Тэхъутэмыкъое районым ипоселкэу Прикубанскэм ыкIи Кощхьэблэ районым ит селоу Вольнэм культурэм и Унэхэу адэтхэм 2023-рэ илъэсым ехъу­лIэу игъэкIотыгъэ гъэцэкIэжьынхэр ащаухынхэу агъэнафэ. Къуа­джэу Псэйтыку культурэм иучреждениякIэ щашIынэу ары. Мы гухэлъхэм язэшIохын 2021-рэ илъэсым сомэ миллион 6,4-рэ, 2022 — 2023-рэ илъэс­хэм сомэ миллиони 5,7-рэ зырыз апэIуагъэхьащт, мылъкур федеральнэ бюджетым къыхэхыгъ.

Спорт псэуалъэ­хэр

Мы илъэсым къуаджэу Улапэ физкультурнэ-псауныгъэр зыщагъэпытэрэ комплекс щашIыщт, федеральнэ IэпыIэгъур сомэ миллион 20 мэхъу.

Ащ нэмыкIэу селоу Красногвардейскэм ыкIи поселкэу Каменномостскэм спорткомплексхэр къадэуцощтых, ахэм яшIын пэIухьащт сомэ миллиони 113-рэ мы илъэсым къа­тIупщыгъ. Къалэхэм ыкIи къо­джэ псэупIэхэм спорт псэолъа­кIэхэр ащагъэпсыщтых.

IофшIэныр лъыдгъэ­кIотэщт

Лъэпкъ проектэу «Щынэгъончъэ ыкIи шэпхъэшIухэм адиштэрэ автомобиль гъогухэр» ыкIи къэ­ралыгъо программэу «Транспорт системэм хэхъоныгъэ ышIыныр» зыфиIохэрэм ягъэцэкIэн къадыхэ­лъытагъэу гъогухэм яшIын ыкIи язэтегъэпсыхьан шъолъырым щылъагъэкIотэщт.

2022-рэ илъэсым ехъулIэу автомобиль гъогоу «Инэм – БжыхьэкъоякIэр» зыфиIорэм дэжь транспорт зэхэкIыпIэм ишIын щаухыщт. Федеральнэ бюджетым 2020-рэ илъэсым сомэ миллиони 100, 2021-м — сомэ миллиард 1,1-рэ, 2022-рэ илъэсым сомэ миллион 400 къетIупщы.

Мыекъуапэ къэзыухьэрэ гъогум ишIыни лъагъэкIотэщт. Республикэм ипащэхэм ыкIи партиеу «Единэ Россием» яIэпы­IэгъукIэ мы проектым игъэцэкIэн ахъщэшхо пэIутэгъахьэ. 2020-рэ илъэсым сомэ миллиард 1,4-рэ, мы илъэсым сомэ миллиарди 2 фэдиз. Къихьащт илъэсым а пчъагъэр сомэ миллиард 1,6-рэ, 2023-м – миллиард 1,4-рэ мэхъу.

Автомобиль гъогоу «Краснодар – Верхнебаканский» зыфиIорэм ишIын ыкIи игъэцэкIэжьын фытегъэпсыхьэгъэ проект IофшIэнхэр мы илъэсым аухыщтых. Ащ пэIухьащт сомэ миллиони 100-м ехъу феде­ральнэ бюджетым къытIупщыгъ.

Джащ фэдэу шъолъыр мэхьанэ зиIэхэ гъогухэм ащыщхэм ягъэ­цэкIэжьын лъыдгъэкIотэщт.

Къоджэ чIыпIэхэм хэхъоныгъэ ашIыныр

Мы къэралыгъо программэм къыдыхэлъытагъэу 2021-рэ илъэ­сым ыкIи къихьащтым республикэм сомэ миллион 857,5-рэ къыIукIэщт. Мылъкур псэолъэ 15-м ехъумэ яшIын ыкIи ягъэцэкIэжьын пэIудгъэ­хьащт.

КIэлэцIыкIу IыгъыпIи 3 тшIыщт. Джэджэ районым истаницэу Келермесскэм щагъэпсыщтым чIыпIи 120-рэ, Мыекъопэ районым ит къутырэу Краснэ Улькэм чIыпIи 150-рэ яIэщт, станицэу Джаджэм щашIыщтыр нэбгырэ 240-мэ ателъытэгъэщт. Красногвардейскэ районым иселоу Новосевастопольскэм дэт гурыт еджапIэу N 13-м псэолъакIэ къыпашIыхьащт, ар еджапIэм чIэмыхьагъэхэм ателъытэгъэщт. Къуаджэу Хьалъэкъуае ыкIи къутырэу Псэкъупсэ спорткомплексхэр ащашIыщтых.

2023-рэ илъэсым нэс Адыгэкъалэ дэт псыр зыщаугъоирэ псэуалъэхэр агъэцэ­кIэжьыщтых, артезианскэ псыр къычIэщыгъэным фэIорышIэщт башнэу «Рожновского» зыфи­Iорэр къуа­джэу Улапэ щагъэуцущт. Мы проектхэм ягъэцэкIэн пэ­Iухьанэу мыгъэ сомэ миллион 34,4-рэ, 2022-рэ илъэсым сомэ миллиони 182,3-рэ федеральнэ бюджетым къе­тIупщы.

МыекъуапэкIэ псыр зыукъэбзырэ псэуалъэхэм ягъэцэкIэжьын епхыгъэ IофшIэныр 2021-рэ илъэсым тыухынэу тэгъэнафэ. АдыгеимкIэ мэхьанэшхо зиIэ мы проектым изэшIохын 2019-рэ илъэсым сомэ миллион 367,2-рэ, 2020-м – сомэ миллион 382,2-рэ пэIудгъэхьагъ, илъэсэу тызыхэтым сомэ миллион 397,9-рэ къыдыхэлъытагъ.

Краснодар псыубытыпIэм ипсэуалъэхэм ятехническэ зытет нахьышIу шIыгъэным пае мы илъэсым телъытагъэу федеральнэ бюджетым къыхэхыгъэ сомэ миллион 323,5-рэ республикэм къыIэкIэхьагъ.

Лъытэныгъэшхо зыфэсшIырэ сихэдзакIохэр!

Тапэ илъ илъэситфым респуб­ликэм хэхъоныгъэ ышIынымкIэ ыкIи цIыфхэм ящыIэкIэ- псэукIэ нахьышIу шIыгъэнымкIэ пшъэ­рылъыбэ къытпыщылъ. Федеральнэ бюджетыкIэм УФ-м и Къэралыгъо Думэ илъэс къэс Iоф дишIэщт, арышъ, тэркIэ мэхьанэшхо зиIэ псэолъа­кIэхэм финанс IэпыIэгъу ядгъэгъотыным, ащ дакIоу едгъэжьэгъэ е тыухыжьын фаехэ проектхэм тынаIэ атедгъэтыным тыпылъын фае. КъызэтынэкIыгъэ илъэситфым фэдэу, Iо­фы­гъоу къэу­цухэрэр зэшIохыгъэнхэм фэшI республикэм ипащэхэр тигъусэхэу УФ-м финансхэмкIэ и Министерствэ, УФ-м и Правительствэ зэпхыныгъэ адытиIэу Iоф зэдэтшIэщт. Партиеу «Единэ Россиери» IэпыIэгъу къытфэхъущт. Рес­публикэр къэзгъэлъэгъонэу джыри цыхьэ къысфэшъушIы­мэ, зэгурыIоныгъэ зыхэлъ Iоф­шIэныр тапэкIи лъызгъэкIо­тэщт, гухэлъэу щыIэхэр зэкIэ шIокI имыIэу щыIэныгъэм щыпхырыщыгъэнхэм сыпылъыщт.