МэщфэшIу Хьазрэт гъэзетхэм, тхылъхэм яджэу, телевизорым еплъы зыхъукIэ, бэрэ ыгу къэкIыжьыщтыгъ IофшIэныр пстэумэ апшъэу, ар щыIэныгъэ лъапсэу ятэу Мыхьа­мэт зэ­ри­Iощтыгъэр.

ИзэхэшIыкI икъу дэдэу джыри къэмыкIуагъэу зыщэтми тым игущыIэмэ яшъыпкъагъэ еджэнджэшыщтыгъэп. Сыда зыпIокIэ, ар щыгъозагъ ятэ гъэшIэ гъогушхоу къызэпичыгъэм къиныр щынахьыбагъэми, сыдигъо­кIи лэжьэкIо хьалэлэу къызэ­рэнэжьыщтыгъэм. Ары илъфыгъэхэми Iофыр шIу аригъэлъэгъуным ишъыпкъэу зыкIыпы­лъыгъэри.

Колхозыр къуаджэм зыщы­зэхащэм, зиунагъокIэ апэ хэ­хьагъэмэ Хьазрэт ятэ-янэхэр ащы­щыгъэх. А лъэхъаныр псын­кIагъэп. Ау неущырэ мафэм щыIэкIэшIур къызэрафихьыщтым игугъапIэ хэтхэу къатефэрэр ашIэным пылъыгъэх. КIуачIэ къязытыщтыгъэри арыгъэ. Ащ пае бгъэшIэгъонэу щытыгъэп Мыхьамэт ибын IофшIэныр шIу ылъэгъоу зэрэщытыгъэр, ишъаоу Хьазрэт илъэсибл еджапIэр къызеухым IофшIэныр зэрэригъэжьагъэр. Илъэс 14 нахь зымыныбжь кIалэмкIэ колхоз IофшIэныр IэшIэхэу щымытыгъэ­ми, нахьыжъхэм адыригъэштэным пылъыгъ. Ау зэгорэм гъэзетхэм ахэплъыхьэу щысызэ ащ къыпэшIофагъ комсомольцэ кIэ­лакIэхэр Ростовскэ хэкум ит шахтэм рагъэблагъэхэу итыгъэ мэкъэгъэIур.

Бащэрэ Хьазрэт егупшыса­гъэп. Ящэнэрэ мафэм иIалъмэкъ шIохэлъагъэу нахь зы­щырящыкIагъэу ылъытэщтыгъэм зыригъэхьыгъ. ЗэрэныбжьыкIэ дэдагъэм емылъытыгъэу бэкIэ ежь нахьыжъхэм ахэтэу ащ илъэс пчъагъэрэ забойщикэу ­Iоф ышIагъ. Шъыпкъэ, ежь игъу­сэу шахтэм кIогъэ пстэуми сэнэхьат къиныр икъу фэдизэу аIэ къырагъэхьаныр къадэхъугъэп. Ащыщхэм чIычIэгъ IофшIэн хьы­лъэр афэмыукIочIэу къыздикIыгъэхэм агъэзэжьынэу хъугъагъэ. Ау Хьазрэт нахь теубытагъэрэ щэIагъэрэ хэлъэу къычIэкIыгъ. Ащ ишIуагъэкIэ зыхэкIыгъэхэри къыгъэукIытэжьыгъэхэп. Ар къау­шыхьатэу Щытхъу тхылъэу ма­кIэп къыздихьыжьыгъэри.

Илъэсыбэ тешIэжьыгъ ащ къы­зигъэзэжьыгъэм ыуж. Ау бэ­рэ ыгу къэкIыжьыщтыгъ къыз­щыхъугъэ чIыпIэм нахь дахэ тыди щымыIэу, ащ кIэрычыгъэу илъэс пчъагъэрэ зэрэпсэугъэм чIэнагъэ горэ ригъэшIыгъэм фэдэу ылъэгъурэ пстэури зэ­рэ­шIодэхагъэр. Джары «зысэгъэ­псэфы» ыIоу бэрэ щымысэу, Октябрьскэ районым (джы Тэ­хъутэмыкъое районыр) итыгъэ совхозэу N 15-м иящэнэрэ отделение гъукIэу зырагъэблагъэм зыпари химыIухьэу зыкIэ­кIогъагъэри. КъыхэкIыгъ ащы­гъум «Зыуж уихьагъэр лIыжъ сэнэхьат, о ар къыопэсыгъэп» къезыIони.

— ЗэкIэмэ аIорэм тетэу сэнэхьат къыхэпхын зыхъукIэ, енэ­гуягъо бащэ зэблэпхъун фаеу къикIынкIэ. Сэ къыхэсхыгъэ сэнэхьатым сырыраз, — джары къеушъыихэрэм джэуапэу Хьазрэт аритыжьыгъэр.

Хьазрэт а лъэхъаным къыгурыIуагъэу щытыгъ сыдрэ Iофи уимыгъащтэмэ зэрэзэшIопхыщтыр. Мэкъумэщ Iэмэ-псымэу отделением иIагъэмэ ащыщ къэ­къутэмэ, гъукIэ закъоу мыщ щылажьэрэр ягугъапIэу къыра­хьылIэщтыгъ. Ащ дакIоу, лэ­жьа­кIохэу зиунагъокIэ зыгорэхэр зищыкIагъэхэу къеуалIэхэрэри ымыгъэразэхэу хъугъэп. Тхьаумафи мэфэкI мафи Iоф ышIэн фаеу хъоу къыхэкIыщтыгъ, ау тхьаусыхэу зыкIи зэхахыгъэп. ИлъэсиплI ныIэп гъукIэ сэнэхьатым зэрэрылэжьагъэр, ау а уахътэм къыкIоцI зэригъэрэзагъэхэр, илэжьэкIагъэр непи агу къэкIыжьы.

Нэужым совхозым механи­заторхэр ищыкIагъэхэ зэхъум пащэхэр елъэIугъэх трактористэу зигъэсэнэу. Ащи лэжьэкIо хьалэ­лым зыпари пиIухьагъэп. Механизаторхэм якурсхэм ащеджи, тракторым тетIысхьи, апэрэ мафэм къыщегъэжьагъэу ыгу етыгъэу къытефэрэр ышIэу ыублагъ, щытхъур зыщыфаIорэ илъэсхэри къызэкIэлъыкIуагъэх. Ежь зыщылэжьэрэ отделением имызакъоу, зэрэсовхозэу илэжьэкIо анахь чанкIэ алъытэщтыгъ. Къогъанэ имыIэу пшъэрылъэу фашIырэр ренэу ыгъэцакIэщтыгъ, ицIыфыгъэкIи итеубытагъэкIи уигъэукIы­тэ­жьы­нэу щытыгъэп. ИлъэсипшIэ Хьаз­рэт отделением щылэжьагъэу натрыфлэжь звено зэхащэ зэ­хъум, ащ пащэ фашIыщтыр къы­хахы зэхъум, апэу ежьыр ары зыцIэ къыраIуагъэр, ащ цыхьэ фашIи нэбгырипшI зыхэт звенор ыIэ ралъхьэгъагъ. Зэришэнэу, Хьазрэт ипшъэрылъ зэрифэ­шъуашэу зэшIохыгъэным пае апэрэ мафэхэм къащегъэжьа­гъэу къыдэлэжьэрэ механизаторхэр упчIэжьэгъу ышIыхэзэ, амал гъэнэфагъэхэр зехьэгъэнхэм ыуж ехьэ. Ащ шIуагъэу хэлъым бэрэ зэригъажэхэрэп. Илъэс зытIукIэ звено зэгуры­Iожьым районымкIэ анахь гъэ­хъагъэхэр гъэ къэс ешIых, а лъэхъанми партием хэхьэ. Бэрэ къыхэкIыщтыгъ нэмыкI колхозхэм, совхозхэм ялIыкIохэр ыдэжь къакIохэу, иIофшIакIэ зыфагъэнэIуасэу. Джаущтэу лэжьэкIо сэнэхьатыр ыгъэлъапIэу илъэсыбэрэ Iоф ышIагъ.

Уахътэ тешIэмэ гъучIыри мэ­пшъышъ, мэкъутэ е къэуфэ. ЦIыфым жъыгъо лъэхъаныр зэ­горэм къыпэгъокIы. Хьазрэти ыныбжь хэкIуати, ипсауныгъэ нахь къыкIичэу зырегъажьэм, зигъэпсэфынэу тIысыжьын ылъэ­кIыщтыгъ. Ау ежь щысын ыдагъэп, илъэс пчъагъэрэ зэры­лэ­жьэгъэ гъукIэ сэнэхьатыр ыгу зэрэпэблэгъагъэм ишIуагъэкIэ 1986-рэ илъэсым къыщегъэ­жьа­гъэу ащкIэ Iоф ышIагъ. Хьазрэт къыIэкIэкIырэ гъучIыр гъэлэжьи, къэзышIыгъэр заводми е гъукIэ къызэрыкIоми пшIэнэп, «ГъучIым псэ къыпегъакIэ» зыфаIорэм фэдагъ. Ащи дэгъоу къеушыхьаты сэнэхьатэу къыхихыгъэм фэшъыпкъэу, рыгушхоу илъэс пчъагъэм Iоф зэришIагъэр. IэшIэхэп ащ дакIоу илъэс щэкIырэ тракторым утесыныр. Ащ нахь псынкIэп илъэс тIокIырэ «щыды­бжьым уепщэу» машIом упэIуты­ныр. Яти ышнахьыжъи къакIугъэ гъогу лъагъор Хьазрэт хигъэ­кIокIагъэп, ар лъигъэкIотагъ щытхъу пылъэу. Ятэу Мыхьамэт ежь къыгъэшIагъэм гъукIэщтыгъэу ары къоджэдэсхэм къы­зэрашIэжьырэр. ИунагъокIэ кIыщ иIагъ. Ащ къыIэкIэмыкIыгъэ Iэмэ-псымэ зыIэкIэмыхьагъэ къуаджэм къыдэкIыгъэп. «ЫIапэ дышъэр пэзы» зыфа­Iорэм фэдагъ.

МэщфэшIу Хьазрэт Хьалъэ­къуае щыщ, ащ щапIугъ, ще­джагъ. Гурыт еджапIэр къызеухым, тIэкIу нахь зыкъызеIэтым, чылэм дэкIи, чIыпIабэхэм ащылэжьагъ. Апэ иунагъокIэ псэупIэу къыхихыгъэр къутырэу Чэтыукъу ары. Къутырым дэс унагъохэм агъэлъапIэу, алъытэу, шъхьэкIафэ фашIэу къыгъэшIагъэм къыхьыгъ. Унэгъо дахэ иI. Ишъхьэгъусэрэ ежьыррэ ялъфыгъэхэр цIыф дэгъухэу, IофышIэ чанхэу апIугъэх, зэкIэми сэнэ­хьат зэфэшъхьафхэр яIэхэу мэлажьэх, мэпсэух, бын-унэгъо дахэхэр яIэх. ЦIыф шIагъор непэ къытхэтыжьэп, Алахьым джэ­нэт лъапIэр къырет. Гъогу дахэ къыкIугъ, щыIэныгъэм лъэуж дахэ щыпхырищыгъ. Къылэжьыгъ лэжьэкIо шIагъом щыт­хъоу фаIорэр.

Хъодэ Сэфэр. IофшIэным иветеран. Хьалъэкъуай.

Сурэтым итхэр: МэщфэшIу Хьазрэтрэ ишъхьэгъусэу Мариетрэ.