Къэралыгъо фитыныгъэм икъэкIуапI
Адыгеим икъэралыгъо суверенитет загъэпсыгъэр тыгъуасэ илъэс 30 хъугъэ.
1991-рэ илъэсым имэкъуогъу мазэ и 28-м Адыгеим инароднэ депутатхэм яхэку Совет ия V-рэ IофшIэгъу зэхэсыгъо декларациеу «Советскэ Социалистическэ Республикэу Адыгеим и Къэралыгъо суверенитет ехьылIагъэр» щаштагъ.
Краснодар краим хахьэщтыгъэ шъолъырыр илъэс имыкъупэкIэ мыщ къыпэу республикэ хъуным фэгъэхьыгъэ унашъор народнэ депутатхэм яхэку Совет изимычэзыу зэхэсыгъо щаштэгъагъ — 1990-рэ илъэсым ичъэпыогъу мазэ и 5-м. Ащ ыуж УрысыякIэм республикэм чIыпIэу щиубытыщтым, ащ къэралыгъо гъэпсыкIэу иIэщтым афэгъэхьыгъэ тхылъыр щыIэн фэягъэ. Ащ фэдэ тхылъэу хъугъэ декларациер. Ар алъапсэу 1991-рэ илъэсым ибэдзэогъу мазэ и 3-м Урысыем ихэбзэгъэуцухэм закон аштагъ автономнэ хэкур республикэу РСФСР-м хахьэу шIыжьыгъэным фэгъэхьыгъэр. Ащ фитыныгъэ къытыгъ Адыгеим и Конституцие штэгъэнымкIэ, къэралыгъо къулыкъухэр зэхэщэгъэнхэмкIэ.
«Непэ теубытагъэ хэлъэу къэтIон тлъэкIыщт Урысые Федерацием исубъектхэм ащыщэу тишъолъыр хэхъоныгъэ ышIыным пае Адыгэ лъэпкъым тарихъ мэхьанэ зиIэ лъэбэкъоу ышIыгъэр зэрэтэрэзыгъэр. Мы илъэс пчъагъэхэм зэкIэлъыкIоу ыпэкIэ тылъэкIуатэ социальнэ, экономическэ хэхъоныгъэхэр тшIыхэзэ, лъэпкъхэм азыфагу зэгурыIоныгъэрэ зэдегъэштэныгъэрэ илъхэу, зэгъунэгъухэмкIэ тихабзэхэр зэдэдгъэпытэхэзэ, лъытэныгъэ зэфэтшIыжьзэ. ТапэкIи бэ зэшIотхынэу дгъэнафэрэр. Теубытагъэ хэлъэу къэсIон слъэкIыщт джыри ыпэкIэ тызэрэлъыкIотэщтыр, мамырныгъэрэ зэгурыIоныгъэрэ дгъэпытэхэзэ сыд фэдэ къиныгъуи къызэрэзэтынэкIыщтыр, лIэужхэм яфэшъошэ къэкIощт уахътэ зэряттыщтыр, Урысыем изы шъолъырэу щыIэкIэшIу зэрылъхэм ти Адыгей ащыщ зэрэтшIышъущтыр», — къыщиIуагъ Адыгэ Республикэм и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат игущыIэ.