Наркотикхэр хэбзэнчъэу къызэрэрагъэкIо­кIы­хэрэм епхыгъэ хъугъэ-шIагъэхэм апкъ къикIэу мы аужырэ илъэсхэм цIыфхэм ясоциальнэ, экономикэ Iофыгъохэр ыкIи яшIыкIэ-зекIуа­кIэхэр зэщыкъуагъэ зэрэхъугъэхэм щынагъо къеты, къэралыгъом ищынэгъончъагъэ къыкIы­регъэчы, цIыфэу наркотикхэм апыщагъэхэм, ахэм яIахьыл гупсэхэм ящыIэныгъэ зэще­гъа­къо. Наркотикыр зыгъэфедэхэрэм япсау­ны-гъэ ыкIи ящыIэныгъэ зэщыкъуагъэ зэрэхъурэр зэкIэми ашIэ, арэу щытми, ащ къымыгъэуцухэрэр щыIэх.

Наркотикхэр хэбзэнчъэу къызэрэрагъэкIокIыхэрэр цIыф­хэмкIэ, къэралыгъо хабзэмкIэ ыкIи ащ епхыгъэу Iоф зышIэхэрэ ведомствэхэмкIэ гумэкIыгъошхоу зэрэщытым фэгъэхьыгъэу бэмышIэу пресс-конфе­ренцие къытыгъ АР-м хэгъэгу кIоцI IофхэмкIэ и Министерствэ.

Iофтхьабзэм хэлэжьагъэх ми­нистерствэм ипресс-къулыкъу ипащэу Гъомлэшк Байзэтрэ наркотикхэр хэбзэнчъэу къызэрэрагъэкIокIыхэрэм лъыплъэ­гъэнымкIэ отделым ипащэу Нэфышъэ Рустамрэ.

Джащ фэдэу Iофтхьабзэм къырагъэблэгъагъэх АР-м гъэсэныгъэмрэ шIэныгъэмрэкIэ и Министерствэ иIофышIэу Нэ­гъырэкъо Алый, Мыекъопэ къэ­ралыгъо технологическэ университетым пIуныгъэ IофымкIэ проректорэу БрантI Мурат, Адыгэ кIэлэегъэджэ колледжым идиректорэу Къэгъэзэжь Мурат, Адыгэ ыкIи Мыекъопэ Епархием илIыкIо, нэмыкIхэри.

Гъомлэшк Байзэт Iофтхьабзэр къызэIуихызэ къызэриIуагъэмкIэ, наркотикхэм япхыгъэ гумэкIыгъор анахь Iофыгъо шъхьаIэу министерствэм ыпашъхьэ итхэм зэу ащыщ. Мыщ епхы­гъэхэ бзэджэшIагъэхэр ыкIи хэбзэукъоныгъэхэр профилактикэ шIыгъэнхэм ишIогъэшхо къызэрыкIорэр къыIуагъ.

Нэужым наркотикхэм япхыгъэ хъугъэ-шIагъэхэу тишъолъыр щызэрахьэхэрэм афэгъэхьыгъэу къэгущыIагъ Ар-м хэгъэгу кIоцI IофхэмкIэ и Министерствэ наркотикхэм хэбзэнчъэу ягъэзекIон лъыплъэрэ отделым ипащэу Нэфышъ Рустам. Ащ къызэри­IуагъэмкIэ, наркотик зыхэлъхэ пкъыгъохэр республикэм къизыхьэхэрэр къэубытыгъэнхэр, ахэр IузыгъэкIыхэрэм ыкIи ар ышъхьэкIэ зыгъэфедэхэрэм уголовнэ пшъэдэкIыжь ягъэхьыгъэныр, мы лъэныкъомкIэ бзэ­джашIэхэм якъыхэгъэщын фэгъэзагъэхэ подразделениехэм яIофшIэн мониторинг шIыгъэныр отделым ипшъэрылъ шъхьа­Iэхэм ащыщ. 2021-рэ илъэсым имэзи 5-у пыкIыгъэм наркотикхэм япхыгъэ бзэджэшIэгъи 135-рэ Адыгеим щызэрахьагъэу агъэунэфыгъ. Ахэм ащыщэу процент 86,8-р къычIагъэщыгъ.

— Мы илъэсыр къызихьагъэм къыщыублагъэу хэбзэнчъэу къырагъэкIокIыщтыгъэ нар­котик килограмм 12 къаIахыгъ, ащ щы­щэу килограмми 8-р синтетикэм хэшIыкIыгъ. Нар­котикым епхыгъэ бзэджэшIагъэ зезыхьэгъэ нэбгырэ 82-мэ уголовнэ пшъэдэкIыжь фыхахыгъ. Анахь гумэкIыгъо шъхьаIэу къэуцурэр къэбар зэ­лъыгъэIэс амалыкIэхэр къыз­фагъэфедэхэзэ бзэ­джэшIэ куп­хэр зэрэзэхащэхэрэр ыкIи ахэм наркотикхэр зэ­рэIуагъэ­кIыхэрэр ары, — къы­Iуагъ Нэфышъ Рустам.

Ащ къызэрэхигъэщыгъэмкIэ, Урысыем ишъолъырхэм афэдэу, тиреспублики синтетическэ наркотикхэу «спайс», «соль» зыфиIохэрэм апыщагъэхэм япчъагъэ бэ хъугъэ. Мы ма­фэ­хэм нахьыбэу агъэфедэхэрэр наркотик лъэпкъэу, синтетик зыхэлъ веществоу «соль» зыфиIорэр ары. ЫпэкIэ щыIэгъэ «спайс», «марихуан» зыфэ­пIощтхэр къыхигъэкIотыхи, ахэм ачIыпIэ ар ихьагъ. Ащ нэмыкIэу «героинри» анахь агъэфедэ­хэрэм ащыщ. Мы наркотикыр лъэпкъ пчъагъэ мэхъу. Китаим къыращырэр «полусинтетическэкIэ» макIо.

Министерствэм иIофышIэ къызэриIуагъэмкIэ, наркотикым пыщагъэхэм Iэтахъохэр мымакIэу ахэтых. Мы гумэкIыгъом къыпкъырыкIыхэзэ, кIэлэцIыкIухэр наркотикым щыу­хъумэгъэнхэм фэшI наркокъулыкъум иIофышIэхэр еджапIэхэм кIохэзэ Iофтхьэбзэ зэфэшъхьафхэр афызэхащэх, нар­котикыр щынагъоу зэрэщытыр, ащ къызыдихьынхэ ылъэкIыщтхэ тхьамыкIагъохэр къизыIо­тыкI­хэрэ къэгъэлъэгъонхэм ара­гъэ­плъых, къафаIуатэх.

БлэкIыгъэ илъэсым АР-м хэгъэгу кIоцI IофхэмкIэ и Министерствэ хэбзэухъумэкIо ыкIи хэбзэ гъэцэкIэкIо къулыкъухэр игъусэхэу наркоманием епхы- гъэ бзэджэшIагъэхэм ябэны­гъэнхэмкIэ оперативнэ-лъыхъун ыкIи пэшIорыгъэшъ Iофтхьабзэ­хэр зэрахьагъэх. Анахьэу анаIэ зытырагъэтыгъэр наркотикхэр къызщырагъэкIокIыхэрэ «каналхэр» зэфэшIыгъэнхэр ыкIи наркотик зыхэлъ пкъыгъохэр хэбзэнчъэу республикэм къызэрэрагъэкIокIыхэрэр нахь ма­кIэ шIыгъэныр ары.

ЦIыфхэр наркотикхэм апыщагъэхэ зэрэхъухэрэм нахьыбэрэмкIэ икъэкIуапIэхэр ми­грацием епхыгъэ Iофыгъохэр, зы­щагъэпщынэхэрэ учрежде­ниехэу тиреспубликэ итхэр, Интернетым исайтхэр къызыфагъэфедэхэзэ наркотикхэр хэбзэнчъэу зэрагъэфедэхэрэр, наркотик зыхэлъ уцхэр къызэ-рагъэкIыхэрэр арых. Наркотикхэм япхыгъэ бзэджэшIагъэ­хэр гъэунэфыгъуае хъугъэх. Сайт хэушъхьафыкIыгъэ Ин­тернетым къыщызэIуахы, ар къызыфагъэфедэзэ наркотикхэр зыфэдэхэр, ауасэ зыфэдизхэр щэфакIохэм къызIэкIагъахьэ. Зыщэхэрэмрэ зэзы­хьы­лIэхэмрэ ИнтернетымкIэ зэзэгъыныгъэ зэдашIышъ, тефэрэ ахъщэр карточкэм афырагъахьэ. Нэужым зыщагъэтIылъы­гъэр наркоманым къыфатхы. ЧIыпIэ гъэшIэгъонхэр къагъотых — къэхалъэхэр, хэкI итэкъу­пIэхэр, зыгъэпсэфыпIэ паркхэм адэтхэ чъыгхэм ачIэгъхэр. Тад­жикистан, Узбекистан героиныр къаращы. Ар лъапIэ ыкIи бэмэ афызэшIокIырэп. Адрэ синте­тикэ зыхэлъхэ наркотик лъэпкъхэр нахь къызIэкIэгъэхьэгъошIу, Урысыем ар бэу къыщырагъэкIокIы.

— Наркотикыр тиреспубликэ къырамыхьаным тиотделкIэ ти­пшъэрылъ шъхьаI, ащ тишъыпкъэу ыуж тит. Мыщ епхыгъэу къэбархэр къэтэугъоих, талъэплъэ, къэтэубытых. КъэIогъэн фае тиреспубликэкIэ наркотикхэр хэбзэнчъэу къызщырагъэкIокIыщтыгъэ анахь зэлъа­шIэрэ интернет-сайт инэу «Siti­klad» зыфиIорэр зэрэзэфэт­шIыгъэр, — къыIуагъ Р. Нэфы­шъым.

Хэбзэнчъэу наркотикыр къы­зэрэрагъэкIокIырэм игумэкIыгъохэм общественностым ынаIэ тырырагъэдзэным, цIыфым ипсау­ныгъэкIэ наркотикым иягъэу къакIорэр зэхягъэшIэ­гъэным ыкIи хэбзэухъумакIохэм цыхьэу афашIырэм зыкъегъэIэтыгъэным фэшI АР-м хэгъэгу кIоцI IофхэмкIэ и Министерствэ епхыгъэ наркокъу­лыкъум иотделрэ АР-м гъэ­сэныгъэмрэ шIэныгъэмрэкIэ и Министерствэрэ зэгъусэхэу нар­котикхэм апэшIуекIогъэнхэм епхыгъэ социальнэ рекламэмкIэ Урысые шъолъыр зэнэкъо­къоу «Тызэгъусэу щыIэныгъэр къэтэжъугъэухъум» зыфиIорэм хэлэжьагъэх. Джащ фэдэу Урысые Iофтхьабзэу «Хьадэгъур зыщащэрэр къысаIу» зыфиIорэр рагъэкIокIыгъ.

Iофтхьабзэм хэлэжьагъэхэм къызэрэхагъэщыгъэмкIэ, наркоманием ебэныгъэным иIофыгъо къэралыгъо мэхьанэ иIэу екIо­лIэнхэ фае. ШIуагъэ къытэу ащ пэуцужьыгъэным фэшI, мыщ епхыгъэу Iоф зышIэхэрэ ве­домствэхэр зэгъусэхэу, обществэр, ны-тыхэр къыхагъэла­жьэхэзэ, гумэкIыгъом идэгъэзыжьын икъоу зэрэпылъынхэ, ащ пае пэшIорыгъэшъ Iофтхьабзэхэр нахьыбэу зэхащэнхэ зэрэфаер къаIуагъ.

Джащ фэдэу наркоманиер уз хьылъэу зэрэщытыр, ащ ти­ныбжьыкIабэ зэрекIодылIэрэр къэгущыIагъэхэм къаIуагъ. Къыт­кIэхъухьэхэрэ лIэужхэр ащ щы­ухъумэгъэнхэ зэрэфаер кIа­гъэтхъызэ, цIыфым ипсауныгъэ къэухъумэгъэнымкIэ зэрар езы­хыщтхэ шIыкIэхэр щыгъэзыегъэнхэм фэшI бгъуитIуми Iофэу ашIэхэрэр къыраIотыкIыгъэх.

ЗэдэгущыIэгъу шIыкIэм тетэу зэIукIэгъур гъэшIэгъонэу кIуагъэ. Наркотикхэр хэбзэнчъэу зыгъэзекIохэрэм алъэныкъокIэ бзэджэшIагъэхэр ыкIи хэбзэу­къоныгъэхэр зезыхьагъэхэм пшъэдэкIыжьхэу арагъэхьыхэрэр зыфэдэхэм кIэупчIагъэх. АхэмкIэ игъэкIотыгъэ джэуапхэр зэ­хэщакIохэм къаратыжьыгъэх.

ПэшIорыгъэшъ IофшIэнхэр, анахьэу ныбжьыкIэхэм алъэныкъокIэ зэхэщэгъэнхэ зэрэфаер ыкIи ащ мэхьанэ ин зэриIэр къэгущыIагъэхэм къаIуагъ ыкIи мы Iофыгъор шIуагъэ къытэу щы­Iэныгъэм щыпхырыщыгъэнымкIэ гупшысэхэр къыраIо­тыкIыгъэх, тапэкIэ Iоф зыда­шIэщтхэ лъэныкъохэр къагъэ­нэфагъэх.

КIАРЭ Фатим.