Лъытэныгъэ зыфашIырэ лIакъоу Джэджэ­хьа­блэ дэсхэм ащыщхэу Теуцожьхэм алъапсэ Къэбэртае къыщежьэ. Кавказ заом илъэхъан щыIэкIэ нахьышIу лъыхъунхэм фэшI лIакъом щыщхэм ар къабгынэнэу хъугъэ.

Ахэр Гъобэкъуае къыщыу­цугъэх. Ау апэрэ лъэхъаным щыIэкIэ рэхьатэу къащыхъугъэр укъуагъэ хъугъэ — къапэгъу­нэгъу къутырым щыпсэурэ къэ­зэкъхэмрэ ежьхэмрэ зэутэкIхэу аублагъ. Къэзэкъхэм къуа­джэм машIо кIагъэнагъ ыкIи ащ щыщэу ТэтэрхьаблэкIэ за­джэ­щтыгъэхэр тестыкIыгъ. Зэшыхэу Теуцожь Таорэ Бабы­хъурэ а чIыпIэм щыпсэущтыгъэх, ау яIэр зэкIэ машIом ыхьы­гъэти, етIани ежьагъэх щы­­нэгъончъэ чIыпIэ лъыхъунхэу. Ахэр Джэджэхьаблэ джащ тетэу къыдэхьагъэх джаущтэу псэупIэкIи ар къыхахыгъ. ЩыIэныгъэр нахь зыпкъ зеуцожьым Бабыхъу Гъобэкъуае къыгъэзэ­жьыгъ, Тао Джэджэхьаблэ къы­дэнагъ.

Илъэсхэр зэкIэлъыкIуагъэх. Теуцожь Тао текIыгъэхэм зау­шъомбгъугъ. Ащ икъорэлъфэу Махьамодэ коллективизацием илъэхъан ибылымхэр, иIэмэ­-псымэхэр колхозым ритыхи, ащ пэщэныгъэ дызэрихьэу ыублагъ.

Лъэхъэнэ къинхэр къэсыгъэх. Зэрэкъэралыгъо фэдэу къоджэ щыIакIэми зызэблихъугъ, репрессиехэр къежьагъэх, аубы­тыхэрэр Сыбыр ращыщтыгъэх. Махьмудэ шъэфэу ахэм за­IуигъакIэти, лъэкъопылъхьэхэр, щы­гъын фабэхэр аритыщтыгъэх, «Къышъушъхьапэщт» ари­Iощтыгъ чэфынчъэу, ышъхьэ къыIэтын ымылъэкIэу.

Ащ лъэшэу ыгу къеощтыгъ хабзэм жъалымыгъэу зэри­хьэ­рэм икъызэтегъэуцон зыпари хишIыхьан зэримылъэкIырэр. Гукъэошхо щыхъущтыгъ къоджэ­­дэсхэм, инэIуасэхэм ащыщ лIа­гъэу къэбар къызыIукIэ. Илъэс жъалымхэр зэпачынхэшъ, ядэжьхэм къэкIожьынхэ зылъэкIыгъэр мэкIэ дэд.

ЩыIэныгъэр къэуцурэп, ыпэ­кIэ ар лъыкIотагъ. Мыхьамодэ къыщагъ, ишъхьэгъусэ Айщэтрэ ежьыррэ шъэуищ зэдагъотыгъ, апIугъ, рагъэджагъ. Хьисэрэ Мосэрэ автодорожнэ техникумыр къаухи, механик сэнэ­хьатыр зэрагъэгъотыгъ. Мосэ еджэ­ныр Краснодар дэт мэ­къумэщ институтым щылъигъэ­кIотагъ, исэнэхьат хэшIыкIышхо фыриIэ хъугъэ. Ыкъоу Рэджэб мэкъумэщ институтыр къызеухым ыуж Тэхъутэмыкъое районым итыгъэ совхозэу «Адыгей­скэм» агрономэу агъэкIуагъ. Тым ар ыгъэкIуатэзэ риIуагъ: «ЦIыфхэр гъэлъапIэх, шъхьэ­кIэфэныгъэ афэшI. Ахэм апа­шъхьи орыкIи шъыпкъагъэ зы­хэгъэлъ. ЦIыфыр бгъэпцIэн плъэкIыщт, ау Тхьэр пфэгъэпцIэщтэп!» Колхозэу «Зэкъошныгъэм» ипэщагъэу, чыжьэу плъэн зы­лъэкIыщтыгъэ, акъылышIощтыгъэ Александр Дробнэм спе­циалист ныбжьыкIэу Теуцожьым ищытхъу зэхихыгъэу щытыгъэти, къутырэу СадыкIэм икомплекснэ бригадэ ибригадирэу ригъэблэгъагъ ыкIи ащкIэ кIэгъожьыгъэп. Теуцожьым ащ пэщэныгъэ зыщызыдырихьэгъэ лъэхъаным лэжьыгъэу Iуахы­жьырэмкIэ районми хэкуми ащызэлъашIэ хъугъэ. Гъэхъагъэу ашIыгъэхэм апае «ЧIыгум илэжьынкIэ ыкIи былымхъу­нымкIэ культурэ лъагэхэм анэ­сыгъэ бригад» зыфиIорэ щытхъуцIэр къыфагъэшъошэгъагъ, зэIэпахырэ лэжьэкIо Быракъ Плъыжьыри къаратэу хъугъэ.

Мурадэу зыфигъэуцужьырэм арэущтэу лъыкIоным, ащ тетэу Iоф ышIэным Рэджэб фэзы­щагъэр янэ-ятэхэм ящыс, ятэу, зэуищымэ ахэлэжьэгъэ, Джэ­джэхьаблэ щалъытэрэ Мыхьамодэ ипсэукI ары. «Дивизие Iэл» зыфаIощтыгъэм кавалеристэу Мыхьамодэ хэтыгъ, граждан заом игъогухэри ыкIугъэх. ДзэкIолIыбэп зыщытхъужьын зылъэкIыщтыр шъыпкъагъэ хэлъэу къулыкъур зэрихьырэм фэшI Советскэ Союзым имаршалэу С. М. Буденнэм дзэ шъуашэ къыфигъэшъошагъэу. Рэджэб ятэ ащ лъэшэу ры­гу­шхощтыгъ. Хэгъэгу зэошхор къызежьэм Мыхьамодэ ыныбжь илъэс 50-м ехъугъэу ежь ишIоигъоныгъэкIэ фронтым Iухьагъ ящэнэрэ емынэм — фашизмэм ебэнынэу.

Ишъхьэгъусэ диштэщтыгъ Айщэти. Илъэс 28-рэ ар кол­хозым ичэмыщыгъ, пэрытны­гъэр сыдигъуи ыIыгъыгъ. Ащ иIофшIакIэ, игъэхъагъэхэр зэ­рэхэкоу ашIэщтыгъ, Адыгеим щыпсэухэрэм осэшхо фашIыщтыгъ. Ары народнэ депутатхэм я Адыгэ хэку Совет хадзынэу цыхьэ зыкIыфашIыгъэри.

Джащ фэдэу ахэм акъоу Рэджэби игъэхъагъэхэм гу къа­лъатагъ. 1997-рэ илъэсым ар поселкэу Инэм иадминистрацие ипащэу агъэнэфагъ, илъэсипшIым ехъурэ а IэнатIэр ыгъэ­цэкIагъ. Поселкэм иадминистрацие Iоф щишIэу, лIэуж зэфэшъхьафхэм бэрэ аIукIэу, хъугъэ-шIэгъабэмэ, Iофтхьэбзабэмэ ахэлажьэ къэс ащ ыгу къэкIыжьыщтыгъ ятэ игущыIэ-хэр ыкIи сыдигъуи зэфэным пылъыщтыгъ. ЩыIэныгъэм фыщытыкIэу фыриIэм, фэгумэкIыныгъэ зэрэхэлъым, гумыпсэфэу зэрэщытым яшIуагъэкIэ поселкэу нэбгырэ мин 20-м ехъу зыщыпсэурэм зэIугъэкIэгъуищымэ ядепутатэу ар ха­дзыгъ. Мы псэупIэм хэхьэрэ шъолъырым зэрэпсаоу экономическэ хахъо иIэным, зэхъо­кIыныгъэхэр фэхъунхэм Рэджэб ыкIуачIэу бэ хилъхьагъэр. Ащ пае ифэшъуашэу «Инэм къэлэ псэупIэм ицIыф гъэшIуагъ» зы­фиIорэ щытхъуцIэр къыфагъэшъошагъ. Ащ иIофшIэн къыхагъэщыгъ медальхэу «За доблестный труд» ыкIи «IофшIэным иветеран» зыфаIохэрэмкIэ, къэ­ралыгъом ишIэжь медальхэу Октябрьскэ революцием ия 100-рэ илъэс, И. Сталиныр къызыхъугъэр илъэси 140-рэ зэрэхъугъэм афэгъэхьыгъэхэмкIэ. Ахэм акIыгъоу щытхъу тхы­лъыб ведомствэ зэфэшъхьафхэм къыратыгъэр.

Ащ фэдэ щыIэныгъэ гъогу баеу къыкIугъэм дытет ишъхьэгъусэу Гощнагъо. 1970-рэ илъэ­сым нэпцэзэхэкIэ кIэлэ од нэ­ш­хом дипломым епхыгъэ практикэр ыкIущтыгъ. Гале (ары пшъэшъэжъыем зэреджэщты­гъэ­хэр) комсомолкэ чанэу, щхы­пэр ренэу Iулъэу, шъорыогу макIэр къекIоу зынэгушъхьэ тепхъэгъагъэм IэнэтIэ гъэнэ­фагъэ ыIыгъыгъ — поселкэм и Совет идзэ-учетнэ стол ипэ­щагъ. НыбжьыкIэхэм агухэр зэ­фэкIуагъэх, шъхьэгъусэ зэ­фэ­хъугъэх. Ащ илъэс 50-м ехъу тешIагъ. Ащ фэдизым Гощнагъо ишъхьэгъусэ игъэхъагъэхэм къащигъэкIагъэп. Илъэс пчъагъэу гуетыныгъэ хэлъэу Iоф зэришIагъэм пае Гощнагъо тын лъапIэхэр къыфагъэшъошагъэх, ахэм ащыщых УФ-м ухъумэнымкIэ и Министерствэ и Щытхъу тхылъ, районым июбилей епхыгъэу Рэзэныгъэ тхылъэу щыIэныгъэм гъэхъагъэу щишIыгъэхэр, ипшъэрылъхэр гуеты­ныгъэ хэлъэу зэригъэцэкIагъэ­хэр къызыщыхагъэщыгъэхэр.

Зэшъхьэгъусэхэм кIэлитIурэ зы пшъашъэрэ апIугъэх, шIэныгъэм уасэу иIэр къагурыIозэ рагъэджагъэх. Саидэрэ Аслъанрэ ятэ зыщеджэгъэ институтыр къаухыгъ, Рэмэзанэ — МкъТУ-р. ЗэкIэми щыIэныгъэм чIыпIэ дахэ щаубытыгъ, унагъохэр яIэх, ялъфыгъэхэми сабыйхэр къа­кIэ­хъухьажьыгъэх — Дана, Да­мир, Руслъан ыкIи цIэ гъэшIэгъон зы­фаусыгъэ Марсель. Ахэр ныжъымрэ тыжъымрэ ягушIуагъох.

Непэ къызнэсыгъэми ныжъ­тыжъхэр щыIэныгъэм щэгушIу­кIых, цIыфхэм дахэу апэгъокIых, сыд фэдэрэ купи хэхьанхэ, хэкIынхэ алъэкIыщт. Унэгъо Iужъу щапIугъэ Гощнагъо лъфыгъэхэр зэкIэ иIанэ Iусыхэ хъумэ лъэшэу игушIуагъу, зыгорэм IэпыIэгъу фэхъун ылъэкIымэ гухахъо хегъуатэ.

Теуцожь Рэджэбэ мы мазэм хигъэунэфыкIыгъ июбилей —ыныбжь илъэс 75-рэ хъугъэ. Ащ фэгъэхьыгъэу поселкэм иадминистрацие зэхэщэн IофхэмкIэ иотдел ипащэу МэщфэшIу Сулиет еIо:

— Рэджэб зысшIэрэр бэшIагъэ, колхоз-совхоз IофшIэнхэм ялъэхъан къыщыублагъ. ПсэупIэ администрациеми тыщызэдэлэжьагъэшъ, къэсIон слъэкIыщт «трудоголик» зыфаIохэрэм зэращыщыр, егъашIэм Адыгеим, Тэхъутэмыкъое районым, поселкэу Инэм зэрафэлэжьагъэр. IофшIэнэу зыфэгъэзагъэр шъып­къагъэ хэлъэу зэригъэцакIэрэм, ыгу зэрэзэIухыгъэм, Iофыгъоу къэуцухэрэм язэшIохынкIэ пытагъэу къызыхигъафэрэм афэшI поселкэу Инэм, ащ епхыгъэ чIыпIэхэм ащыпсэухэрэм ялъы­тэныгъэ къылэжьыгъ. ИлъэсипшI пчъагъэм цIыфхэм хьалэлэу зэрафэлэжьагъэм пае Рэджэб тызэрэфэразэр етэIо, имэфэкI­кIэ тыфэгушIо, псауныгъэ пытэ иIэу бэгъашIэ хъунэу тыфэлъаIо тшIоигъу.

Мы гущыIэхэм къадыригъэштагъ хэгъэгу кIоцI IофхэмкIэ район гъэIорышIапIэм ветеранхэм я Советэу щызэхэщагъэм итхьаматэу, уголовнэ лъыхъоным ыкIи криминальнэ милици­ем япэщагъэу, отставкэм щыIэ подполковникэу, Рэджэб районым загъэкIогъагъэм къыщыублагъэу зышIэрэ Еутых Щамсудини.

— Теуцожь Рэджэб поселкэм иадминистрацие иIофышIэу зы­щэтым лъэшэу тигуапэу Iоф зэ­дэтшIагъ. ПсэупIэм хэбзэу­къоныгъэ щызэрамыхьаным, бзэджэшIагъэхэр къыхэгъэщыгъэнхэм, цIыфхэм ярэхьатныгъэ зыукъохэрэм, ныбжьыкIэ­хэм, зыныбжь имыкъугъэхэм Iоф адэшIэгъэным — джащ фэдэ лъэныкъохэмкIэ тызэрихьылIэщтыгъ. Чэщ кIахэ охъуфэ ахэм тапылъэу хъущтыгъ. Пшъыр зы­­фэдэр ышIэщтыгъэп. Нахьыбэрэ Iоф зызэдэтэшIэм нэмыкI лъэныкъокIи ар сшIагъэ — унагъомкIэ зыфэдэ къэмыхъугъэ цIыф. Пхъэшагъэ хэлъ, ау зафэ, къумалыгъэ къыбдызэри­хьащтэп. Хэукъуагъэм сыдигъуи IэпыIэгъу фэхъуным фэхьазыр. Сыгу къыздеIэу сыфэгушIо Рэ­джэб имэфэ дахэкIэ. Псауныгъэ пытэ Тхьэм къыует, тиныбджэгъу лъапI!

Мы юбилеим нахь лъэшэу ыгъэгушIохэрэр зэшъхьэгъусэхэм ялъфыгъэхэр ары.

— Янэ-ятэхэу щыIэныгъэ къязытыгъэхэр зэкIэми агъэ­лъапIэх, ау тэтыехэм афэдэхэр гъотыгъуаех, — еIо апхъоу Саидэ, — ахэм яшIуагъэкIэ цIыфыгъэ шэпхъэ дахэхэм —нахьыжъхэм шъхьэкIафэ афэ­пшIыныр, уигупсэхэр шIу плъэгъунхэр, гукIэгъу цIыфхэм афыуи­Iэныр тхэлъыхэ хъугъэх, тымыукIытэу, щыIэныгъэм гухахъо хэдгъуатэу тыпсэун амал ахэм къытатыгъ. Лъэшэу тафэраз тянэрэ тятэрэ. Ахэр шIу тэлъэгъух, тарэгушхо, тищы­сэтехыпIэх. Джыри бэрэ та­шъхьагъ итынхэу, насып кIыхьэ хъунхэу тафэлъаIо. Тэ сыди-­ гъуи тырягъусэщт, таготыщт!

Джащ тетэу мэпсэу, июбилей къекIолIагъ ти Адыгееу тихэ­гъэгу цIыкIу ицIыф шIагъохэм ащыщэу Теуцожь Рэджэб.

АкIэгъу Разиет. Тэхъутэмыкъуай.