COVID-19-м пэшIуекIорэ апэрэ вакцинэу «Гам-Ковид-Вак» зыфиIо­рэм, «Спутник V» нахьыбэу зэрэтшIэрэр, мэзэ заулэ хъугъэу ихэлъ­хьан епхыгъэ Iофтхьабзэр игъорыгъозэ макIо. Ащ нэмыкIэу джыри вакцинитIу Урысыем къыщыдагъэ­кIыгъ ыкIи ахэр Адыгеим къэсыгъэх.

Вакцинациер зэрыкIо­рэм изы­тет, вакцинэхэр зэрэзэте­кIыхэрэм, ахэм шIуагъэу апы­лъым, зыхэзылъхьэхэ хъущтхэм, нэмыкIхэми къатедгъэгущыIагъ Адыгэ Республикэм псауныгъэр къэухъумэгъэнымкIэ и Министерствэ иштат хэмыт врач-эпидемиолог шъхьаIэу Шъэожъ Альбинэ.

— Вакцинацием епхыгъэ Iофтхьабзэр республикэм зыщыкIорэм охътэ гъэнэфагъэ тешIагъ. Мы уахътэм ехъулIэу сыда Iофым изытетыр? Вакцинэхэр икъоу тишъолъыр къэсыгъэха?

— Апэу къасIомэ сшIоигъор, Урысыем къыщыдагъэкIырэ вакцинэ лъэпкъи 3-р Адыгеим къэсыгъэх, ау япчъагъэхэр зэ­фэшъхьафых. ПстэумкIи вакцинэ хэлъхьагъу мин 32-м ехъу ти­шъолъыр къыIэкIэхьагъ. «Спутник V» зыфиIорэр нэбгырэ мин 27-м ехъурэмэ ахалъхьагъ, «Эпи­ВакКорона» зыфиIорэр — нэбгырэ 300-мэ, «КовиВак» зыфиIорэр — жъоныгъуакIэм и 24-м къэсыгъэ къодый.

«ЭпиВакКорона» зыфиIорэ лъэпкъым фэдэ хэлъхьагъу 810-рэ, «КовиВакым» фэдэу хэлъхьагъу 780-рэ республикэм къыIэкIэхьагъ. Мы лъэпкъитIур шIоигъоныгъэ зиIэ пстэуми непэ зыхарагъэлъхьан алъэкIыщтэп. Анахь щынагъо зышъхьарыт купхэм къахиубытэхэрэм ыкIи терапевтым ипсауныгъэкIэ цIыфым нахь къекIунэу ылъытэрэм апэу ахалъхьащтых.

Вакцинациер зыпкъ итэу Адыгеим щэкIо, ау ащ къикIырэп ащ зыщытыдзыенэу. Гъэмэфэ зыгъэпсэфыгъохэр къэсых, чIыпIэ зэфэшъхьафхэм къарыкIырэ цIыфхэр зэIукIэхэу фежьэщтых, арышъ, нахь чанэу вакци­нацием тыхэлэжьэн фае. Сыма­джэхэм япчъагъэ нахь макIэ хъу­гъэми, узыр джыри щыI, къытпыхьаным ищынагъуи къыт­шъхьарыт. Тыщызыухъумэщт закъоу непэкIэ щыIэр вакцинэр ары.

— Альбина, вакцинэхэм нахь игъэкIотыгъэу къате­гущыIэба. Сыда ахэр зэрэзэтекIыхэрэр?

— ХэзгъэунэфыкIымэ сшIоигъу, зыхалъхьэ хъущтхэр е мыхъущтхэр нэбгырэ пэпчъ ежь ипсауныгъэ елъытыгъ ыкIи а унашъор терапевтым ешIы. Ау зэфэдэр — зыныбжь илъэс 18-м къыщегъэжьагъэу гъунапкъэ имы­Iэу вакцинищыр тIо едзыгъоу, тхьамэфищ азыфагоу, ахалъхьэ. Специалистхэм зэра­лъытэрэмкIэ, вакцинэхэр узым пэуцух, иммунитетыр агъэпытэ, ау пкъынэ-лынэм зэрэхэлъыхэрэ уахътэр зэфэшъхьаф. Анахь макIэр «КовиВак» зыфиIорэр ары, мэзи 6-м къыщегъэжьа­гъэу зы илъэсым нэс. Мы вакцинэ­хэм иммунитетыр коронавирусым пэуцужьынымкIэ агъэпытэ, охътэ кIэкIым къаугупшысыгъэ­хэми, ищыкIэгъэ уплъэкIунхэр акIугъэх.

ЗыхэшIыкIыгъэхэм уарыгущыIэмэ, Гам-Ковид-Вак («Спутник V») зыфиIорэр генно-инженернэ векторнэу щыт — цIыфым иаденовирус псаухэм къахахыгъэ штаммитIумэ ахашIыкIыгъ.

Процент 91,4-м нэсэу узым пэуцужьы. ЗэрагъэнафэрэмкIэ, пкъынэ-лынэм илъэситIум кIа­хьэу хэлъынэу ары (мэзи 9-м зэрэхэлъырэр агъэунэфыгъах). «ЭпиВакКорона» зыфиIорэр искусственнэ пептидхэм ахашIыкIыгъ (синтетическэ вакцинэкIэ макIо). Илъэсым къыщымыкIэу пкъынэ-лынэм хэ­лъыщт. Процен­ти 100-м кIахьэу шIуагъэ къехьы.

«КовиВак» зыфиIорэр Чумаковым ыцIэ зыхьырэ институтым къыгъэхьазырыгъ. Ыпэрэ лIэшIэ­гъухэм агъэфедэрэ къы-зэ­рыкIо шIыкIэм тетэу ашIыгъ — коронавирус «укIыгъэм» хашIыкIыгъ. Процент 85-м кIахьэу узым пэуцужьы.

— Мэхьанэ зиIэхэм ащыщ вакцинэр зыхалъхьэрэ ужым нэмыкI уз гуадзэхэр къыхэкIыхэмэ. «Спутник V» зыфиIорэр мэзэ заулэм аушэтыгъ ыкIи гумэкIыгъо къыхэкIыгъэп. Мыдрэ вакцинэхэм сыда къяпIо­лIэн плъэкIыщтыр?

— Вакцинищми зэфэд къара­IуалIэрэр. Ученэхэм ашIыгъэхэ клиническэ ушэтынхэм къызэрагъэлъэгъуагъэмкIэ, зыхалъхьэ­гъэ чIыпIэр тIэкIу мэузы, апкъы­шъол градус 37 — 38-м нэсэу мэплъы, шъхьэр, Iэпкъ-лъэпкъхэр, чыир макIэу мэузых, ащыщ­хэм гузэIыхьэ яIэу къыхэ-кIыгъ. Адыгеим прививкэр зыхалъхьагъэхэми джа плъышъо­хэр арых къыхагъэщыгъэхэр.

— Вакцинэр зыхарагъэлъхьаным сыдэущтэу зыфагъэхьазырыщта? COVID-19-р къызэузыгъэ­хэм сыда ашIэн фаер?

— Мы прививкэм ихэлъхьан­­кIэ бгъэцэкIэн фэе шап­хъэхэр щыIэх. АпэрэмкIэ, цIыфым ипсау­ныгъэ изытет ежь зэрэ­зэхи­шIэ­рэм елъытыгъэу зе­кIон фае. Гу­щыIэм пае, пэтхъу­-Iут­хъур къыт­хахьэмэ, шъхьэр, чыир узы­­­хэу къежьэ. Ащ фэдэу зы­хъурэм зыпIажэнэу щыт. ЯтIо­нэ­рэмкIэ, врач къызэбгъэплъы­нышъ, ищыкIэгъэ уплъэ­­кIунхэр къызыпфа­шIыхэкIэ при­вивкэм ишIын ыуж уихьэ хъущт. Къыды­хэплъытэн фае — коронавирусыр къызэузырэ цIыфым уIукIагъэу щытмэ, тхьа­мэфитIо уежэщт.

COVID-19-р къызэузыгъэхэм шIэхэу вакцинэр зыхалъхьэ хъущтэп. Пкъынэ-лынэр бэрэ зыпкъ еуцожьы. ЦIыфым хэлъ антителахэр зыфэдизыр уплъэ­кIунхэмкIэ зэригъэшIэнхэу щыт. Ахэр икъоу цIыфым имыIэхэмэ, икIэрыкIэу къэсымэджэжьын ылъэкIыщт.

— Сыд фэдэ купым хахьэ­хэрэр ара вакцинэр зыхамылъхьэ хъущтхэр?

— Бзылъфыгъэу сабый ежэ­хэрэм е къыфэхъугъахэу зыгъа­шхэхэрэм, зыныбжь имыкъу­гъэхэм, илъэс 18 мыхъугъэхэм вакцинэр зыхалъхьэ хъущтэп. Медицинэ шэпхъэ гъэнэфагъэ­хэм ащыщ хэужъыныхьэгъэ уз­хэр зиIэхэу ахэр къызщы­бырсырырэм, зэпахрэ узхэмкIэ сымаджэхэм, аллергие зи­Iэхэм прививкэр арагъэшIы зэрэмы­хъущтыр. Джащ фэдэу COVID-м пэшIуекIорэ вакцинэр къызыпхалъхьэрэм ыуж мэфищым къы­кIоцI шъон пытэ бгъэфедэ хъущтэп.

— Альбина, Лъэпкъ мэфэпчъым къыщыдыхэлъы­тэгъэ прививкэхэм мыдрэ­хэр сыдэущтэу адебгъэштэщтха?

— НэмыкI прививкэ, гущыIэм пае, пэтхъу-Iутхъум пэшIуе­кIо­рэр къыпфашIыгъэми, мыр къызэрэпхалъхьащтым иягъэ екIыщтэп. Ау ащ ыуж мэфэ 30 тебгъэшIэн фае.

— «Коллективнэ иммунитетым» сыда имэхьанэр? Ащ республикэр нэсыным пае процент тхьапша ­вакцинэр зыхалъхьанэу щытыр?

— Узым пэуцужьырэ антителахэр зыхэлъхэ цIыф зэхэтхэр — сымэджагъэхэр е прививкэр зыфашIыгъэхэр — зэ­репхых. «Коллективнэ иммунитетым» ишапхъэ тынэсыным фэшI рес­публикэм щыпсэухэрэм япроцент 60-м вакцинациер акIун фае. Мы уахътэм ехъу­лIэу про­центи 10-мэ вакцинэр ахалъхьагъ.

— Альбина, цIыфхэр зы­гъэгумэкIыхэу къызкIэуп­чIэхэрэм ащыщ коронавирусым ыпкъ къикIыкIэ зидунай зыхъожьыхэрэм япчъагъэ къызэрэхэхъуа­гъэр. Сыда ащ иушъхьагъур?

— ЦIыфым узыр хьылъэу къызыфакIокIэ лIэныгъэр къы­хэкIы. Сыд фэдэрэ зэпахырэ узи уахътэ тешIэ къэс хэлъ штаммхэр зэхъокIых, кIэу къе­жьэх. ЩыIагъэхэр зы цIыфым къыпыкIыхэмэ, адрэм пыхьэхэзэ дгъэфедэхэрэ Iэзэгъу шIыкIэхэм ясэх. Джахэм лIэныгъэр къыздахьы.

Сымаджэхэм къахахъорэ пчъагъэр зыпкъ ит нахь мы­шIэми, тызфэсакъыжьын фае. Джыри зэ къэсэIожьы, коро­навирус узым пэуцужьырэ за­къор вакцинэр ары.

— Коронавирусым иящэ­нэрэ едзыгъо бжыхьэм къе­жьэщтэу зэраIорэм о сыдэущтэу уеплъыра?

— Ащ епхыгъэ къэбар игъэ­кIотыгъэу сшIэрэп. Уахътэм къы­гъэлъэгъощт. Ау хэзгъэунэфыкIымэ сшIоигъу, узым зызэрэщытыухъумэщт амалхэр зэкIэ къэралыгъо пащэхэм зэрагъэфедэхэрэр. Къэралыгъо гъунапкъэхэр зэфэшIыгъэх, вакцинэхэр икъоу шъолъырхэм аIэкIагъахьэх.

Iэшъынэ Сусан.