Мэкъуогъум и 1-р — кIэлэцIыкIухэм якъэухъумэн и Дунэе маф

Сабыигъор орэнасыпышIу!

Урысыем ыкIи ащ исубъектхэм зэфэдэу сабыигъор тхъэгъоным ыкIи насыпышIоным тегъэпсыхьэгъэ къэралыгъо программэ зэфэшъхьафыбэ ащэлажьэ.

ХэпшIыкIэу мы аужырэ илъэ­си 10-м унагъом ищыIакIэ на­хьышIу шIыгъэным лъэшэу хабзэм ынаIэ тет, «сабыим дэрмэныр къыдэкIо» зэраIорэр гум къыгъэкIэу, апэрэ ыкIи ятIонэрэ, ящэнэрэ сабыир къызыфэхъу­хэрэм ахъщэ тынхэр аратых. УнэгъуакIэхэм унэ IофымкIи нахь афэсакъхэ, мылъкукIэ IэпыIэгъу арагъэгъоты хъугъэ. Ежь унагъоми ипшъэрылъ ин зыдишIэжьэу, сабыим ипIун ишъыпкъэ рехьылIэ; ныжъ-тыжъхэри, ныбжьыкIэхэм янэ-ятэхэри, амал-лъэкIэу яIэм елъытыгъэу, ялъфыгъэхэм адэIэпыIэх. Сабыим, щэч хэлъэп, унагъом гушIогъуабэ къырелъхьэ.

Мазэ, мэзитIу, мэзищ мэхъу, «ыгъы-сагъхэр» къыIутэкъоу, щхырыIу цIыкIум зэкIэ лъэшэу фэщагъэ мэхъух; нэрэ-Iэрэм тIысэу ыкIи макIэу зыкъиIэтэу регъажьэ, мэпшы, мэуцу, хэ­кIукIы…

Апэрэ лъэбэкъур сабыим едзы, ар ны-тыхэмкIи, зэкIэ зие­хэмкIи мэфэкI шъыпкъ, арыба адыгэхэм кIоныр езыгъэ­жьэгъэ цIыкIум, лъэпытэ-лъэмафэ хъунэу аIозэ, лъэтегъэуцор зыкIыфашIыщтыгъэр. ЗэкIэ унагъом исхэр сабыим ягуапэу, ыгъатхъэу къыдекIокIых, джарэу сабыир хэткIи — жъыхэмкIи кIэхэмкIи гудэчъыгъо шъыпкъ. КIуагъэ аIозэ, «мам», «пап», «нанэ», «татэ» гущыIэхэм ямызакъоу, дунаир къыIушIыкIэу, Iоные-шIэные мэхъу, анахьэу зы илъэсым къыщегъэжьагъэу 3-м нэс кIэлэцIыкIухэр зыгъэшIэгъон дэдэхэр.

Сабыигъор насыпышIоным пае бэ къэралыгъом Iофыгъоу зэшIуихырэр: кIэлэцIыкIу Iыгъы­пIэ дахэхэр фэныкъуагъэ горэ ямыIэу, зэкIэупкIэгъэ-кIэракIэ­хэу къэлэ шъхьаIэу Мыекъуапэ имызакъоу, район гупчэхэми, станицэхэми, къуаджэхэми бэу къадэтэджагъэх. КIэлэцIыкIу IыгъыпIэм кIорэ сабыйхэм шIыкIэ-IокIэ дахэхэм, IупкIэ къеджэным, лъытакIэм, сурэтшIыным, нэмыкI лъэныкъохэм зафагъасэ, еджапIэм кIонхэм тырагъэ­псы­хьэх. Непэ Мыекъуапэ унэ зэ­тетхэм апашъхьэ кIэлэцIыкIу джэ­гупIэ зэтегъэпсыхьагъэхэр ащашIыгъэх. Ахэм хъэренхэр, нэмыкI джэгупIабэр адэт, сабыйхэри, ны-тыхэри, нанэ-татэхэри лъэшэу мы зэхъокIыныгъэхэм агъэразэх.

КIэлэцIыкIухэм якъэухъумэн и Дунэе мафэ тиреспублики, хабзэ зэрэхъугъэу, дахэу щагъэ­мэфэкIы: В. И. Лениным и Гупчэ, Мыекъопэ къэлэ паркым мы мафэм сабый щхы мэкъэ чэфыр, орэдыр ащэжъынчы, кIэлэцIыкIухэм ясэнаущыгъи мы мэфэкIым къызэIуехы. Анахь уасэ зиIэр тичIыопс къэбзэ дахэ, хэгъэгушхом, ти Адыгей орэд-пщынэ макъэр, джэгу жъо­тыр, щхы-гушIо макъэр зэращы­Iущтыр ары. Тидунэе дахэ ма­мырынэу, нэфынэнэу, сабыи­гъор насыпышIонэу тэлъаIо!

Тызэгъусэу тыжъугъэджэгу

Мэхъош Руслъан

Лъабытый, лъабытый, Шъэо цIыкIур, зыгъэхъый. Лъабы, лъабы, лъабытый, Лъэкъо цIыкIухэр умгъэпIый. Уемыплъых чIым, ыпэ плъэ. Плъэгу зынэсрэр зэкIэ уий, Iэбы-лъэбкIэ къызщыцохъу, Аферэм, гъырэп. Укъэхъу! О укъэхъумэ лIы ухъун, Хэгъэгубэр къэпкIухьан. Iэхэр тамэу зэгощэй, Лъэкъо цIыкIухэр кIэмыщэй. КъэIэт лъакъор, къызэкIэщ, КIуатэ, кIуатэ, уемызэщ! ЧIыгум пытэу о теуцу, Сыпшъыгъ пIокIэ умыуцу. ЧIыр къэмыщтэу укъэмыщт — УиIэтыщт чIым, ущымыщт. Ощ нахь дэгъуи ыIэтыгъ, Нахь онтэгъуи ыщэчыгъ. Пшъэрылъыбэ чIым щыуиI: Игъо уифэн фай, дэгуI. Тый, тый, лъабытый, Дахэу кIорэр хэты ий? — Къытфэхъунэу тисабый, Нарты шъаоу Батырбый.

Тигъэмаф

АдыгеимкIэ тигъэмафэ гохь дэд: тыгъэр лъагэу къыдэкIуае, къэплъы; дунаир къэфабэ, псыхъор узыфикъудыеу къаргъо, фабэ, тхъагъо.

Гъэмафэр пхъэшъхьэ-мышъхьэ­хэмкIэ бай: пстэуми апэу цумпэр, черешнер, абрикос пасэр, пхъэгулъы­шхо плъыжьэу псыр зыкIизыр къызэлъэхъух. Ахэр кIэлэцIыкIухэм яш­хыныгъо шъыпкъэх, якIас. Мэкъуо­гъум ыкIэм губгъо ыкIи хэтэ лэжьыгъэ шIагъэхэри дахэу къызэлъэхъух.

Тиреспубликэ гъэмафэр щыфаб, щыстыр, гурытымкIэ мэфи 140-рэ фэдиз екъудыи. Ощххэр бэрэ щы­Iэхэрэп. Мэкъуогъум тыгъэпс мафэ­хэр къебэкIых, фабэ.

Анахь мэзэ фабэр бэдзэогъур ары. Ар гъэмафэм ишIугъуапI. Фабэр градус 30-м шъхьадэкIышъ, 40-м нэсын елъэкIы. Губгъохэм лэжьыгъэр, анахьэу коцыр, ащыIуахыжьы. Чъыгхатэхэм яшIугъу: абрикосыр, къыцэр, мыIэрысэр, чэрэзыр, къыпцIэр, малинэр къызэлъэхъух. Къэгъагъэхэри мы мазэм мэбагъох, бзыу­хэми яшъыпкъ, ящырхэм лъэшэу анаIэ атет, мэIэчъэ-лъачъэх; пчэ­дыжьыпэ, пчыхьэшъхьапэхэм бзыу орэдыр ахэм кIырагъэщы.

ШышъхьэIур — зэкIэ гум шIоигъор зыщыI, Iанэхэм гъомылапхъэхэр атиз: хъырбыдзыр, нашэр, семчыкыр, натрыфыр; хэтэрыкIхэр — помидор-нэшэбэгухэр, къэбыжъыер, бжьыныр, къужъхэр къызэлъэхъух. Гъэмафэм ибаигъэ, дэрмэныр зэригъусэр гущыIэжъхэм ащыкIэ­гъэтхъыгъ. «Гъэмэфэ мафэм илъэсыр егъашхэ», «ЦIыфхэр гъэмафэм егъэ­гушIох, бжьэхэр — къэгъагъэ­хэм», «Гъэмафэм кIымафэр егъа­шхэ», «Гъэмэфэ тыгъэм узыгъуибл егъэхъужьы», нэмыкIхэри. Тигуапэу, «къеблагъ, гъэмафэр!» тэIо.

Бэрэтэрэ Хьамид

Зы лъытакI

КIэлэцIыкIухэр, зы лъытакIэ ШъозгъэшIэныр сыгу къихьагъ: МышкIу, мышкIу, мышкIу закIэу IэхъомбипшIым телъытагъ. МышкIу, мышкIу — къэсэлъытэ, Зы хэсэхышъ, цызэм пай.

Мыдрэ мышкIур кIышъо пытэшъ, ЗгъэтIысхьани — зы чъыгай! МышкIу, мышкIу, мышкIур хъоеу Мэзы чIэгъым щысэшып.

МышкIу, мышкIу — къэсэлъытэ, МышкIу закIэу дышъэ бжыб.

МышкIу пчъагъэ згъэтIысхьагъи, КъысфэкIыгъэр мэзыжъый, МышкIу, мышкIу, мышкIур хъоеу Мэзы чIэгъым щысэшып. МышкIу, мышкIу, мышкIу закIэу IэхъомбипшIым телъытагъ.

НэкIубгъор зыгъэхьазырыгъэр Мамырыкъо Нуриет.