ШIэныгъэ къэкIуапIэмэ зыкIэ ащыщ гуманитар ушэтынхэмкIэ Адыгэ республикэ институтым «ШIэныгъэгъуаз» зыфиIорэ научнэ журна­лэу 2011-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу къыди­гъэ­кIырэр.

Мыщ филологием, филосо­фием, социологием, тарихъым, этнологием, экономикэм афэгъэхьыгъэ тхыгъэ гъэшIэгъонхэр къыдахьэх. Журналым ия 26-рэ номер мы мэфэхэм къыдэкIыгъ. КъыкIэлъыкIощт номерыр шIэныгъэлэжьхэм агъэхьазыры.

Статьяхэр авторхэм адыга­бзэкIи урысыбзэкIи къатхынхэ алъэкIыщт. Статья пэпчъ анахь гущыIэ шъхьаIэхэу тхыгъэм щы­гъэфедагъэхэр, авторыр зэрыгъозэгъэ литературэр урысы­бзэкIи инджылызыбзэкIи къэ­тыгъэх. Журналым къыдэхьэгъэ статьяхэм ашъхьи, яинагъи, къа­тхыхьэхэрэри, Iофыгъоу къа­Iэтыхэрэри, гухэлъэу яIэри зы — шIэныгъэр нахь куоу къэ­гъэлъэгъогъэныр ыкIи ахэм яджэхэрэм яакъыл-зэхашIэ нахь зегъэушъомбгъугъэныр ары.

Апэрэ разделэу «ШIэныгъэгъуазэр» къызэIузыхырэр бзэшIэныгъэм фэгъэхьыгъэ Iофыгъохэр арых. Мы разделым бзэ зэфэшъхьафхэм (анахь игъэ­кIотыгъэу адыгабзэм) язытет, зэшIохыгъэ­хэмрэ зэшIохыгъэн фаехэмрэ ыкIи нэмыкI научнэ Iофыгъохэм афэгъэхьыгъэ статьяхэр бзи­тIукIэ журналым иномер пэпчъ къыхеутых. Ащ фэдэх адыга­бзэкIэ тхыгъэхэу «Iэшъынэм ипроизведениехэм зэдэгущыIэгъоу ахэтхэм ягъэпсыкI» (Биданэкъо Марзият, N 5), «Адыгэ алфавитымрэ тхыбзэмрэ къакIугъэ гъогур» (Бырсыр Батырбый, N 11), «Непэрэ адыгэ тхыбзэм изытет» (ЛIыIужъу Адам, N 16), «Уахътэмрэ адыгабзэм изэгъэ­шIэнрэ» (Гъыщ Нухь, N 15), «Адыгэ лъэкъуацIэхэм ятарихъ щыщ сатырхэр» (Цуекъо Алый, N 2), «Iэшъынэ Хьазрэт итхыгъэхэм фразеологизмэхэм чIы­пIэу щаубытрэр» (Тыгъужъ Гощ­сым, N 9) ыкIи нэмыкIхэр.

Бзэм изытет, ащ хэхъоныгъэ егъэшIыгъэным пае зэшIохыгъэн фэе Iофыгъохэр «ШIэныгъэгъуазэм» къыдэхьэгъэ статьяхэм куоу къагъэлъагъо. Ахэм ащыщых «Спорные вопросы адыгского языкознания» (Берсиров Б. М., N 1), «Перспективы адыгейской эколингвистики» (Тов Н. А., N 2), «Повторы в сказках и загадках» (Атажахова С. Т., N 4), «Использование термина «черкес» в Турции (Джанклыч (Еутых) А., N 23) ыкIи нэмыкIхэр.

Iофыгъохэм афэгъэхьыгъэ тхыгъэхэу «ШIэныгъэгъуазэм» къыхиутыхэрэр студентхэм, шIэ­ныгъэлэжьхэм, кIэлэегъаджэхэм, зэкIэ бзэм пыщагъэхэм къашъхьэпэн къытшIошIы.

«ШIэныгъэгъуазэм» адыга­бзэм е нэмыкIыбзэхэм афэгъэ­хьыгъэ тхыгъэхэр къатхых Мэщ­фэшIу Нэдждэт («Адыга­бзэмэ язытетрэ якъэухъумэнрэ яхьылIагъ», N 2, «Адыгабзэм имэкъэзещэ зэхэлъхэр», N 18, къ. Мыекъуапэ), Авидзба А. В. («Локальные превербы в западнокавказских языках», N 7, Абхъазыр), БыкIуу Хъанджэрый (Адыгабзэм теуха гупcысэхэр», N 9, къ. Налщык), Алтын Фехли («Язык и этнос, адыгейский язык на этнической территории и в диаспоре», N 10, Тыркуер), Тихонова А. П. («Общее в корнеслове хаттских теонимов и абхазско-адыгских лексемах», N 18, къ. Мыекъуапэ), нэмыкIхэр.

Журналым чIыпIэ гъэнэфагъэ щаубыты фольклорым иIофыгъохэм. Институтым иIофы­шIэхэу фольклорым дэлажьэхэу Цуекъо Нэфсэт, Нэхэе Саидэ, Къуекъо Асфар ыкIи нэмыкIхэм ятхыгъэхэр журналым бэрэ къыдахьэх. Ащ фэдэу IорIуатэм иIофыгъо зэфэшъхьафэм афэгъэхьыгъэхэу къыхаутыгъэхэм ащыщых Бжьэмыхъу Саныет «Фэрзэпэ заор» адыгэ IорIуатэм къызэригъэлъагъорэр» (N 2), Нэхэе Саид «Джырэ щыIакIэм ифэмэ-бжьымэхэу орэд къэIоным къытрихьагъэхэм ащыщхэр» (N 4), Шъхьаплъэкъо ГъучIыпс «Зы гъыбзэ итхыд» (N 5), Цуе­къо Нэфсэт «Адыгэ IорIотэ шIэ­­ныгъэм изы нэкIубгъу» (N 5), Къуекъо Асфар «Хъырцыжъ Алэр феодальнэ эпосым зэрэ­хэтыр» (N 8), Басангова Т. Г. «О феномене сказительства в фольклоре калмыков» (N 14) ыкIи нэмыкIхэр.

Институтым литературэмкIэ иотдел ипащэу ЩэшIэ Щамсэт адыгэ литературэм изытет, ащ иIофыгъохэм, титхакIохэм атхы­гъэхэр лъэхъэнэ-лъэхъанэу гъэунэфыгъэнхэм афэгъэзагъэу матхэ. Филологие шIэныгъэхэмкIэ докторэу Мамый Руслъан тиадыгэ литературэ итхэкIо нахьыжъхэу КIэрэщэ Тембот, Еутых Аскэр, МэщбэшIэ Исхьакъ, нэмыкIхэм афэгъэхьыгъэ статья гъэшIэгъонхэмкIэ журналыр къегъэбаи.

Мы отделым Iоф щызышIэрэ пэпчъ адыгэ тхакIохэм ятворчествэ зэхафызэ, къэIокIэ шъхьа­фэу тхакIо пэпчъ ыгъэфедэрэм, тхыгъэм игъэпсыкIэ ыкIи нэмыкI лъэныкъохэм къатегущыIэ Шъхьэлэхъо Дарико А. С. Пушкиным, М. Ю. Лермон­товым, Цуекъо Юныс ыкIи нэмыкIхэм афэгъэхьыгъэу, Шэу­джэн Тэмарэ — Лъэустэн Юсыф, ЩэшIэ Казбек, Бэгъ Нурбый ыкIи нэмыкIхэм яхьы­лIагъэхэу къэтхэх. ШIэныгъэлэжьэу ЖакIэмыкъо Заримэ, Жэнэ Къырымызэ, Iэшъынэ Хьазрэт, Пэнэшъу Хьазрэт ыкIи нэмыкIхэм ятворчествэ къытегу­щыIэ. Агъырджанэкъо Сим­хъан­рэ ШэкIо Мирэрэ адыгэ просве­тительхэм нахь афэгъэзагъэх.

НэмыкI научнэ IофшIапIэхэм къаратхыкIырэ литературнэ статьяхэри мы журналым къыхеутых. Ащ фэдэу къэтхэх Адыгэ къэралыгъо универси­тетымкIэ (Жъэжъые Р., Хьа­мырзэкъо Н., Кубэщыч С., К. Ан­кундиновыр), МКъТУ-мкIэ (ХъокIо Фатим), БэкIуу Хъанджэрый (Налщык), Адыгэ кIэлэегъэджэ колледжым иIофы­шIэхэр ыкIи нэмыкIхэр.

«ШIэныгъэгъуазэм» къыхеутых тарихъым, этнологием, культурологием, философием, социологием ыкIи экономикэм яхьылIагъэхэу осэ дэгъу къызэратыгъэ статьяхэр. «ШIэныгъэгъуазэм» иномери 6-мэ Iофыгъо зэфэшъхьафхэм афэгъэхьыгъэ статья 500 фэдиз ти­шIэныгъэлэжьхэм къатхыгъэу къыхиутыгъ.

Гуманитар ушэтынхэмкIэ Адыгэ республикэ институтым тарихъымкIэ иотдел илэжьакIо­хэми алъэкI къагъанэрэп, мы­пшъыжьхэу тхыгъэ гъэшIэгъонхэр журналым къыIэкIагъахьэх. Ахэм ащыщых тарихъ шIэны­гъэхэмкIэ докторхэу Ацумыжъ Казбек, Пэнэшъу Аскэр, Хъоткъо Самир, Мэкъулэ Джэбраил; шIэныгъэ зэфэшъхьафхэмкIэ кандидатхэу ЛэупэкIэ Нурбый, ЕмтIылъ Разиет, нэмыкIхэр.

«ШIэныгъэгъуазэм» этнологием ыкIи культурологием афэгъэхьыгъэ тхыгъэ гъэшIэгъонхэр къыфагъэхьазырых Тхьа­гъэпсэу Галинэ, Г. Б. Луганскаям, Гъубжьэкъо Марат, Н. Н. Денисовам, Кобл Сэламэт ыкIи нэмыкIхэм.

Философиемрэ социологием­рэкIэ отделым иIофышIэхэу Хьа­нэхъу Руслъан, ГъукIэлI Зух­ра, И. О. Кускаров, Хьагъур Айтэч, К. М. Гожев, Делэкъэрэ Къадырбэч, АфэшIыжь Мурат, Де­лэкъо Людмилэ статья гъэшIэгъонхэр журналым къыфатхых.

ТитхакIохэм ящыIэныгъэ ыкIи ятворческэ гъогу къэзыIотэрэ тхыгъэхэр журналым къыхеутых. ТхылъыкIэхэм уасэ къязытырэ рецензиехэри журналым еджэхэрэм агъотыщтых.

Тиреспубликэ ыкIи нэмыкI чIыпIэхэм яшIэныгъэлэжь цIэ­рыIохэм ялIыгъэ зекIуакIэхэм афэгъэхьыгъэу журналым къыхиутыгъэр макIэп. Ахэр Аулъэ Пщымафэ, Мэрэтыкъо Мыхъута­рэ, Бэрон Исмахьилэ, Мэщ­бэшIэ Исхьакъ, Бэгъ Нурбый, Бахъукъо Ерэджыбэ, Бырсыр Батырбый, Шъхьэлэхъо Абу, Наурзэ Ибра­хьимэ, Бэрсэй Умарэ, ЗекIогъу Уцужьыкъо ыкIи нэмыкIыбэхэм афэгъэхьыгъэх.

Тиреспубликэ имызакъоу, къалэхэу Москва, Налщык, Ставрополь, Краснодар ыкIи нэмыкIхэм, Абхъазым, Грузием, Дагъыстан, Азербайджан, Тыркуем ыкIи нэмыкI хэгъэгу­хэм къаратхыкIыгъэ статьяхэри журналым къыхеутых.

Журналыр нахьышIу шIыгъэным, ар игъом къыдэгъэкIы­гъэным цIыф макIэп хэлажьэрэр. Ахэр тхыгъэхэм яавторхэр, рецензентхэр, редколле­гием хэтхэр, хэутыным, редактировать шIыгъэным, зэдзэкIыным апылъхэу (ЩэшIэ Аслъан, Ахэджэго Белл, Iэшъынэ Марин).

Журналым итираж бэп, ар Интернетми къехьэ, тиинститут ибиблиотеки чIэлъ, республикэм ыкIи къалэу Мыекъуапэ ибиблотекэхэми фаем къащигъо-­ тыщт. Шъыпкъэ, дэгъугъэ апшъэрэ, профессиональнэ ыкIи общеобразовательнэ еджапIэхэм «Шъэныгъэгъуазэр» къыратхыкIынэу Iофыр гъэпсыгъагъэмэ.

Цуекъо Алый. «ШIэныгъэгъуазэм» пшъэ­дэкIыжь зыхьырэ ире­дактор.