ЖъоныгъуакIэм икуупI

ТичIыопс иуахътэ пэпчъ гум къинэжьэу ­гъэпсыгъэ. КIымафэр щымыIэгъахэм фэдэу гъэтхэ ныбжьыкIэ кIэракIэм тщигъэ­гъупшагъ.

ТыдэкIи уц къэтэбэ шхъонтIабзэмкIэ чIыгур зэлъыпкIагъ: къоджэ кIоцIи, урам шъхьаIи, гъогужъые псыгъо цIыкIуи шхъонтIабзэу тхыхьагъэхэу къэлъагъох. Псыхъоу чылэм пхырычъырэми игушIуагъо ыбгъэ дэмы­фэжьэу, Iэжь-лъэжь псын­кIэу, пшъэшъэ къэшъуакIор гум къыгъэкIэу, зигъэщы­мэ, зиIэтымэ, кIэгушIукIызэ, ыпэ ренэу регъэхъу.

ЖъоныгъуакIэр — Iоф­шIэгъубэ уахът. Лэжьа­кIохэм уцуи тIыси яIэп, мажъох, мапхъэх, емы­зэ­щыжь IофшIакIох. Бысым­гуащэхэм унэгъо хъыз­мэ­тыр зэрахьэ: чэми, мэ­ли, чэти, тхьачэти хъуп­хъэхэм яхъоих. Унагъом дэрмэныр къизылъхьэрэ кIэ­лэцIыкIухэри, Iэтахъохэри, нахь цIыкIухэри къо­джэкум къыщэлъагъох. Мыщ дэжьым ублэпIэ еджапIэри, гурыт еджа­пIэри щызэпэIутых, зэрэхабзэу, гъэсэныгъэ-пIу­ныгъэ дэгъукIэ къыткIэ­хъухьэхэрэм ятэх.

КъызэраIорэмкIэ, мы мазэм гуфит-шъхьафи­тыгъэр къебэкIы — макIэу гужъуагъэхэми, пкIы­шъхьэ-мышъхьэ чъыгхэр етIупщыгъэу щэкъэгъагъэх.

Ау жъоныгъуакIэр мэзэ къызэрыкIоп, къызэрэфэбагъэм елъытыгъэу, ощх­хэр къебэкIых, шынэгъа­кIэр ренэу кIэлъ, зэ тыгъэм гур пигъэзэу фабэ, зэ ащ зегъэбылъыжьы.

ЖъоныгъуакIэр къоджэ ыкIи къэлэ гурыт еджапIэхэм аужырэ одыджыныр — илъэс еджэгъур зэраухыгъэм имэкъэгъэIоу къащытео, ар хэтрэ еджакIокIи мэфэкI лъапI. Гъэтхэ мафэхэр, мазэхэр! Ахэр ятеплъэкIи, яшIыкIэкIи гъэшIэгъон за­кIэх, кIэракIэх, нэфынэх.

Усэхэр

КIэлэцIыкIухэр! Мы усэ дахэхэр шъощ пае усакIоу ЛIыхэсэ Мухьдин ытхыгъэх. ­Шъуядж, езбырэу зэ­жъугъашIэх.

ЛIыхэсэ Мухьдин

Сабый

Нэфэу, нэфэу Нэфынабз! Бзыужъыем Фэдэкъабз. Ныбэ цIыкIур Шъхьэнтэжъый. Нэ хъураер — Пырэжъый. Шъхьацыр данэу Зэхэтакъу. Ипщэрыгъэ ЫмыгъакIу! Дэхэ гыныр Кунэ-куI. Мэшэ цIыкIухэр ЗиIэр ыI!

Ыни мэщхы, Ыпи мэщхы! Фае хъумэ Къырегъэщхы!

Зыгъэгусал

КIэлэцIыкIухэр, шъошIа, шъущыгъуаза зы­гъэгусалэм къикIырэм? Ащыгъум шъукъэдаIу.

Унагъохэр щыIэх ясабыйхэм янэгуекIхэу, зэкIэ ежь кIэлэцIыкIухэм ашIоигъоу, ажэ къыдэ­зырэр афэпшIэн фаеу алъытэу.

ГущыIэм пае, Дамир чъые зыхъукIэ инани, итати, ышыпхъу цIыкIуитIуи жьы къащэрэп, джа­рэу фэсакъых. Шъыпкъэ ятэрэ янэрэ ащ дыра­гъаштэрэп, ау ахэр на­хьыбэмкIэ IофышIэ щы­Iэхэшъ, унэм къыдинэ­хэ­рэр ары зызыщыIэн фаеу хъухэрэр. Пчэдыжьым къы­зэрэущыжьэу инанэ шхыныгъуабэ къыфештэ: щэлэмэ фаб, къалмыкъ щай, щатэ. Ау ежь пстэури ыгу римыхьэу Iанэр зэIешIэ, псынкIэу къэтэ­джыжьы. Ышыпхъу цIы­кIуитIу Дамир шIу дэдэ алъэгъу, зыгорэ зэримы­шхыгъэр агу къео. Инанэ гумэкIэу шъэожъыем екIуа­лIэ, зыгорэкIэ сымаджэмэ еIошъ, ышъхьэ теIабэ, ыIэхэр еIотых. «ТхьэмкIэ шыкур!» ащ фэдэ Iоф иIэп.

Шхэным изакъоп, еджэныри икIэсэшхоп, фэмы­шIэнкIэ арэп, зигъэу­лэу­жьынэу фаеп. Инанэ унэм къикIи, дэшхо-дэ­жъые упкIэпкIыгъэр, шоколад гъэпкIэгъэ цIыкIур икIэджыбэ къырилъхьа­гъэх. Дамир «сэ сшIагъэба нахьышIур къызэрэсажэрэр!» ыIоу, гу­шIопсэу инанэ къыжэ­хаплъи, зигъэлIэу щагум зыдыри­гъэхыгъ.

Джэнэтрэ Русетэрэ илъэ­си 9-м итых, IорышIэ хъуп­хъэ дэдэу гъэсагъэх. Дамир фэдэу загъашIорэп, нэнэ-татэхэм Iэпы­Iэгъу афэхъух, яурокхэр дэ­гъоу ашIыжьых.

Ятэ хъурэр къыгу­ры­Iуагъ, илъэс 12-м ит Дамир шъхьэфэIуш-тхьа­гъэпцI, ышыпхъу цIы­кIуитIу адэгощэни ымыIоу, а зэкIэ ежь зэтыре­къузэ, еджэнми егугъурэп.

Тымрэ нымрэ кIалэм гу къызлъырамыгъатэу изекIокIэ-шIыкIэ лъыплъэ­хэу аублагъ. Пчэдыжьы­шхэри ыгу рихьырэп, щэ­джэгъуашхэми IупшIэ фешIы, ар къэс нанэмрэ татэмрэ зытыраушъун­кIэжьы, мыдрэ сабыитIури ямыIофыжьэу. Дамир ятэу Аслъанчэрые янэ-ятэхэм ялъэIугъ ащ ыIорэр зэкIэ фамышIэнэу, шIу алъэгъоу аIозэ, амыгъэкIодынэу. Нанэмрэ та­тэмрэ бжъэдыгъу хьа­кIакIо зэкIохэм тырагъафи, тымрэ нымрэ ялъфыгъэхэм нахь зафагъэзагъ. Пчэдыжьышхэр — кIэнкIэ жъапхъэр, щхыур къыIузгъэкIотыгъэ Дамир, хэти нэмыкI шхын къыриты­гъэпти, ышъо пызыжьы­гъэу хэтыгъ, ау икIэрыкIэу зэрэкIэгъожьыгъэр къаригъэшIэнэу фэягъэп, мэлакIэ малIэми ыгу пызэу, зищыIэщтыгъ. Щэджэгъуашхэри, пчыхьэшъхьа­шхэри ыгу рихьыгъэхэп… Джащыгъум, кIэлэ «утэшъуагъэм» ыныбэ хьа­лыгъу бзыгъэшхорэ къое цIынэрэ зэтелъэу тырилъхьи тыр яхьэу Мышъыд къеджи, тырыригъэшхыкIыгъ. Дамир зэрэмыгу­гъагъэу зэкIэ къызэрэчIэ­кIыгъэм ыгъэщтэжьыгъэу, хьэшхори къечъалIи, ыныбэ зэрэщышхагъэм къыгъэцыхагъэу гъын-псэныгъ. Ау зыгъэгусалэм ыныбэ хьэр щышхэмэ, а шэн Iаер хенэжьы ха­бзэти, ащ фэдэу ныбжьи зигъэпсыжьыгъэп.

Аужыпкъэм, нахь зи­гъэлIэу, зыфэсакъыжьэу, еджэнми нахь хэгъэна­гъэу, нанэ-татэми ашIолIыкIэу, ышыпхъу цIыкIуитIуи нахь ядэхашIэ хъугъэ.

Дзэукъожь Нуриет.