ЦIыфхэм агу къэкIыжьы
Анахь лъыгъэчъэшхо Хэгъэгу зэошхор заухыгъэр бэшIагъэ нахь мышIэми, ащ тхьамыкIагъоу къыздихьыгъэр цIыфхэм непэ къызнэсыгъэми ащыгъупшэрэп.
Ащ дакIоу жъоныгъуакIэм и 9-м 1945-рэ илъэсым ТекIоныгъэшхоу къыдахыгъэм тицIыфхэр рэгушхох, ар тимэфэкI шъхьаIэхэм ащыщ.
А мафэм, 1945-рэ илъэсым, лъыгъэчъэ заор аухи, Германиер капитуляцием кIэтхагъ. Заом тицIыфышъхьэ миллион пчъагъэ хэкIодагъ ыкIи фыкъуагъэхэр хахыгъэх. Унагъо пэпчъ заом итыркъо тырищагъ. Бэмэ ятэхэр, ашхэр, акъохэр, джащ фэдэу яIахьыл гупсэхэр зэо мэшIуаем щыфэхыгъэх. Ахэм лIыхъужъыныгъэу зэрахьагъэр ныбжьи тщыгъупшэщтэп.
ОшIэ-дэмышIэу Германиер Советскэ Союзым къытебани, заор къызырешIылIэм, аныбжь емылъытыгъэу яшIоигъоныгъэкIэ тицIыфхэр заом имашIо агъэкIосэнэу фронтым Iухьагъэх. Апсэ емыблэжьхэу ахэм яхэгъэгу къаухъумэзэ бэхэр хэкIодагъэх. Псаоу къэзыгъэзэжьыгъэхэм тыркъоу атещагъэ хъугъэхэр егъашIэми хэкIокIэщтэп. ЩыIэкIэшIу тиIэным, мамырныгъэр ташъхьагъ итэу тыпсауным ахэр фэбэнагъэх.
1941-рэ илъэсым мэкъуогъум и 22-м къежьэгъэ заор мэфэ 1418-рэ кIуагъэ. 1945-рэ илъэсым жъоныгъуакIэм и 9-м Советскэ Союзым идзэкIолIхэм ТекIоныгъэ къызыдахыгъэр мафэкIышхоу хэтэгъэунэфыкIы. Гукъау нахь мышIэми, заом хэлэжьэгъэхэ ветеранхэу псаоу къытфэнагъэр мэкIэ дэд. Заом итыркъохэр ателъхэу тидзэкIолIхэм къагъэзэжьыгъэми, тикъэралыгъо иэкономикэ изэтегъэуцожьын, мамыр щыIакIэм тыкъыфэкIоным ахэм яIахьышхо хашIыхьагъ.
НэIуасэ шъуфэсшIы сшIоигъу адыгэ унагъо щапIугъэ цIыф шIагъоу, тиунагъокIэ тиныбджэгъоу НамытIэкъо Кемаль Къадырбэч ыкъом. Тазыфагу ныбжьышхо илъыгъ нахь мышIэми, ар зыпарэкIи пэрыохъу къытфэхъугъэп. Кемаль зышIэщтыгъэхэм игугъу дахэ нэмыкIыкIэ ашIырэп, гукIэгъуныгъэшхо хэлъыгъ, зищыкIагъэхэм ренэу иIэпыIэгъу аригъэкIыщтыгъ. Мы цIыф шIагъом укъытегущыIэн хъумэ чэщ-зымафэри икъущтэп. Хэгъэгу зэошхом илъэхъан НамытIэкъо Кемаль щыIэныгъэ гъогу къинэу къыкIугъэм шъущызгъэгъуазэ сшIоигъу.
1923-рэ илъэсым шышъхьэIум и 10-м Кемаль къуаджэу Пэнэжьыкъуае къыщыхъугъ. Ятэу Къадыррэ янэу Хьацуррэ сабый 12 зэдагъотыгъ — пшъэшъи 8-рэ кIэлиплIырэ.
1940-рэ илъэсым Кемаль Пэнэжьыкъое гурыт еджапIэм ия 10-рэ класс тфы закIэкIэ къыухыгъ. А илъэс дэдэм Ростов икъэралыгъо университет ифизикэ-хьисап факультет чIэхьагъ. Ау, заор къызежьэм, еджэныр щигъэзыенэу хъугъагъэ. А лъэхъэнэ къиным ежь Кемаль ышъхьэкIэ военкоматым зыфигъази, дзэм заригъэщагъ. Ащыгъум ипсауныгъэ изытет елъытыгъэу медицинэ комиссиер ыкIугъагъэп. Арыти, 1941-рэ илъэсым Гъобэкъуае дэт еджапIэм физикэмрэ хьисапымрэкIэ якIэлэегъаджэу агъакIо.
1942-рэ илъэсым Краснодар краир ыкIи Адыгеир нэмыц техакIохэм къызадзыхьэм, фашистхэм жъалымагъэу зэрахьагъэр Кемаль ынэ пэкIэкIыгъ. Ащыгъум исэнэхьат шхончымкIэ ыхъожьынэу ыгу къихьагъ. 1943-рэ илъэсым Дзэ Плъыжьым идзэкIолIхэр нэмыц техакIохэм пхъашэу апэуцужьхи, Краснодар краир шъхьафит зашIыжьым, Кемаль дзэм хэхьагъ. Темыр-Кавказ шъолъырым ия 35-рэ шхончэо полк хэтыгъ, нэужым Тбилис дэжь щызэхащэгъэ я 1884-рэ зенитнэ-артиллерийскэ полкым агъэкIуагъ. 1943-рэ илъэсым бжыхьэм къалэу Днепропетровск, Запорожьер ыкIи хыгъэхъунэу Хортица шъхьафит зышIыжьыгъэхэм ахэтэу къулыкъур ыхьыгъ. ЖъоныгъуакIэм, 1944-рэ илъэсым НамытIэкъо Кемаль уIэгъэ ин телъэу госпиталым чIэлъыгъ. Зэхъужьым, 1944-рэ илъэсым бэдзэогъум зыхэтыгъэ полкым ыгъэзэжьыгъ ыкIи ящэнэрэ, нэужым яплIэнэрэ Украинскэ фронтым Iутэу Хэгъэгу зэошхор аухыфэ къулыкъур ыхьыгъ.
НамытIэкъо Кемаль Къадыр ыкъом лIыблэнагъэ къызыхигъафэзэ нэмыц техакIохэм зэрапэуцужьыгъэм, къулыкъур щытхъу хэлъэу зэрихьыгъэм афэшI бгъэхалъхьэхэр мымакIэу къыфагъэшъошагъэх.
Кемаль щыIэныгъэм лъэуж дахэ щыпхырищызэ игъашIэ кIыхьэ хъугъэ, непэ цIыфхэм ар шIукIэ агу къэкIыжьы.
2014-рэ илъэсым, чъэпыогъум и 2-м ыныбжь илъэс 91-м итэу Украинэм ащ идунай щихъожьыгъ ыкIи ихьадэ Харьков щагъэтIылъыжьыгъ.
Кемаль IофшIэным ылъэныкъокIэ гъэхъагъэу иIэхэм, кIэлэегъаджэу, шIэныгъэлэжьэу зэрэщытыгъэм фэгъэхьыгъэ тхыгъэ тапэкIэ къыхэтыутыщт.
Пэнэшъу Алый Юсыф ыкъу. Сурэтым джабгъумкIэ щысыр НамытIэкъо Кемаль.