Адыгэ Республикэм и Къэралыгъо Совет — Хасэм изэхэсыгъоу тыгъуасэ щыIагъэм Адыгеим и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат депутатхэм апашъхьэ 2020-рэ илъэсым республикэм ими­нистрэхэм я Кабинет Iофэу ышIагъэм изэфэхьысыжьхэр къыщишIыгъэх, пшъэрылъыкIэхэр къыгъэнэфагъэх.

Зэхэсыгъом хэлэжьа­гъэх АР-м и Къэралыгъо Совет — Хасэм идепутатхэр, министрэхэм я Кабинет хэтхэр, федеральнэ ыкIи республикэ хэбзэ къулыкъухэм, муниципалитетхэм япащэхэр, общественнэ организациехэм ялIыкIохэр, нэмыкIхэри. Iоф­тхьабзэр зэрищагъ АР-м и Парламент и Тхьаматэу Владимир Нарожнэм.

Зэфэхьысыжьхэр ашIын­хэм ыпэ мы аужырэ илъэсхэм шъолъырым социальнэ-экономикэ хэ­хъоныгъэу ышIыгъэхэм афэгъэхьыгъэ фильмэм къэзэрэугъоигъэхэр еп­лъы­гъэх.

УФ-м и Президентэу Владимир Путиным и Джэпсалъэ къыщигъэнэфэгъэ пшъэрылъхэм ягъэцэкIэн анахь шъхьаIэу зэрэщытыр АР-м и ЛIышъхьэ пэублэм къыщыхигъэ­щыгъ. Анахьэу ахэр зыфэгъэхьыгъэхэр пандемием епхыгъэ гумэкIыгъохэр арых. Коронавирусым пэшIуекIогъэным зиIа­хьышIу хэзылъхьэхэрэм зэрафэразэр КъумпIыл Мурат къыхигъэщыгъ.

— Пандемием ыпкъ къикIыкIэ охътэ кIэкIым къыкIоцI тищыIэныгъэ зэ­хъокIыныгъэшхохэр фэхъугъэх. Тызэкъомытыгъэмэ гумэкIыгъом нахь зи­ушъомбгъущтыгъэ, ащ тыпэшIуе­кIон тлъэкIыщтыгъэп. Партиеу «Единэ Россиер» кIэщакIо зыфэхъугъэ Iоф— тхьабзэу «Тызэ­гъус» зыфиIорэм респуб­ликэм щы­псэурэ нэбгырэ мин пчъагъэ хэлэжьагъ.

Адыгеим исхэм зыкIыныгъэ ахэлъэу, къыдготхэу тызэрэзэдэлэжьа­гъэм ишIуагъэкIэ мэхьанэшхо зиIэ Iофтхьабзэхэр редгъэкIокIыгъэх, — къыхигъэщыгъ респуб­ликэм ипащэ.

Адыгеим и ЛIышъхьэ къызэриIуагъэмкIэ, къэралыгъом и Президент къыгъэнэфэгъэ лъэпкъ пшъэрылъхэр гъэцэкIэгъэнхэм, къэгъэлъэгъон гъэнэфагъэхэм акIэхьэгъэным мэхьанэшхо зэриIэр пандемием къыгъэлъэгъуагъ. Анахь Iофыгъо шъхьаIэхэм ащыщых цIыфхэр къэухъумэгъэнхэр, ахэм ягъашIэ хэгъэхъогъэныр, сабыеу къэхъу­хэрэм япчъагъэ нахьыбэ хъуныр. Джащ фэдэу псауныгъэр къэухъумэгъэным исистемэ хэхъоныгъэ ышIыным, цIыфхэм ящыIэкIэ-псэукIэ зыкъегъэIэтыгъэным, гъот макIэ зиIэ унагъо­хэм IэпыIэгъу афэхъугъэным мэхьанэшхо яI. Пшъэрылъ шъхьа­Iэу республикэм ипащэ зигугъу къышIыгъэхэм ащыщ мы илъэсым щыIэщт хэдзынхэм языфэгъэхьазырын.

Псауныгъэм икъэухъумэн

Коронавирусым къыздихьыгъэ гумэкIыгъохэм ядэгъэзыжьын анахьэу зыпшъэ дэфагъэр медицинэм иIофышIэхэр ары. Пандемиер къызежьагъэм щыублагъэу псауныгъэр къэухъу­мэгъэным икъулыкъушIэ 1916-мэ ковидыр къяузыгъ. ГухэкI нахь мышIэми, ахэм ащыщэу нэбгырэ 15-мэ ядунай ахъо­жьыгъ. БлэкIыгъэ илъэсым коронавирусым ылъэныкъокIэ пэшIорыгъэшъ Iофтхьабзэхэр зэхэщэгъэнхэм ыкIи цIыфхэм IэпыIэгъу афэхъуным сомэ миллиард 1,2-рэ пэIуагъэхьагъ. Непэрэ мафэм ехъулIэу мы узым пэшIуекIорэ вакцинэр шъолъырым щыпсэухэрэм ахалъхьэ. ЦIыфхэм вакцинациер акIуным мэхьанэшхо зэриIэр республикэм ипащэ къыхигъэщыгъ.

Лъэпкъ проектым, къэралыгъо программэхэм къадыхэлъытагъэу псауныгъэр къэухъумэгъэ­ным иучреждениехэм аIутхэм IофшIэнымкIэ амалэу яIэхэр нахьышIу шIыгъэным, ахэм яIэпэIэсэныгъэ хагъэхъон алъэ­кIыным республикэм мэхьанэшхо щыраты. Программэу «Зем­ский доктор» зыфиIорэм ишIуагъэкIэ врач 28-мэ ыкIи фельдшер 23-мэ IофшIэпIэ чIыпIэхэр арагъэгъотыгъэх.

Псауныгъэр къэухъумэгъэным зэкIэмкIи сомэ миллиарди 9 пэIуагъэхьагъ. Районхэм фельдшер-мамыку IэзэпIэ 22-рэ аща­шIыгъ, сымэджэщхэм гъэцэкIэ­жьынхэр ащыкIуагъэх, ящыкIэгъэ оборудованиер арагъэгъотыгъ.

Гъэсэныгъэр

Гъэсэныгъэм хэхъоныгъэхэр ышIынхэм республикэм мэхьанэшхо щыраты. БлэкIыгъэ илъэсым миллиардитфырэ ныкъорэ мыщ пэIуагъэхьагъ, ащ щыщэу миллиардрэ миллиони­шъэрэ лъэпкъ проектхэу «Гъэсэныгъ» ыкIи «Демография» зыфиIохэрэм къыдыхэлъытагъэх.

2020-рэ илъэсым кIэлэцIыкIу IыгъыпIитф къызэIуахыгъ: Мые­къуапэ тIу, Энем, Адыгэкъалэ ыкIи Пэнэжьыкъуае. Илъэси 3-м нэмысыгъэхэр зычIэсыщтхэ купхэр ахэм ахэтых. Ащ нэмыкIэу, Тэхъутэмыкъое районым ит поселкэу Новэм дэт кIэлэцIыкIу IыгъыпIэм нэбгыри 120-рэ чIэфэнэу псэуалъэ къыпашIыхьажьыгъ. ЧIыпIэ 60-р илъэси 3-м нэмысыгъэхэм апай.

Мы илъэсым ыкIэм нэс рес­публикэм джыри кIэлэцIыкIу IыгъыпIиплIымэ яшIын щаухыщт. Къэралыгъо программэу «Комплексное развитие сельских территорий» зыфиIорэм къыдыхэлъытагъэу Мыекъопэ райо­ным ит къутырэу Краснэ Улькэм, псэупIэхэу Джаджэмрэ Келермесскэмрэ нэбгыри 120-рэ зырыз зычIэфэщт кIэлэцIыкIу IыгъыпIэхэр ащащIыщтых.

Джащ фэдэу гурыт еджапIэхэм япчъагъэ хэгъэхъогъэныр республикэм щылъагъэкIуатэ. ЕджапIэхэм ятIонэрэ сменэ ямыIэжьыныр пшъэрылъ шъхьа­Iэхэм ащыщ.

УФ-м и Президент иунашъо­кIэ блэкIыгъэ илъэсым къыщегъэжьагъэу ублэпIэ классхэм арыс кIэлэеджакIохэм ыпкIэ хэмылъэу шхыныгъо стырхэр аIэкIагъахьэ. Iоныгъом и 1-м къыщегъэжьагъэу нэбгырэ 24500-рэ агъашхэ, ащ пэIу­хьащт сомэ миллиони 105-рэ рес­публикэм къытIупщыгъ.

Къэралыгъо программэхэм яшIуагъэкIэ блэкIыгъэ илъэсым автобус 20 къащэфыгъ, зэкIэмкIи кIэлэцIыкIухэр рызэращэнхэу автобус 81-рэ яI.

Гъэсэныгъэм ылъэныкъокIэ хэхъоныгъэхэр зэрэщыIэхэр республикэм ипащэ къыхигъэщыгъ. КIэлэеджакIохэм гъэсэныгъэ тедзэ зэрагъэгъотыным фытегъэпсыхьэгъэ кIэлэцIыкIу технопаркэу «Кванториумым» чанэу Iоф ешIэ. Сэнаущыгъэ зыхэлъ кIэлэцIыкIухэр къыхэгъэ­щыгъэнхэм ыкIи ахэм IэпыIэгъу афэхъугъэным шъолъырым мэхьанэшхо щыраты. Ащ фэIорышIэрэ гупчэу «Полярис-Ады­гея» зыфиIорэм Iоф ешIэ. Адыгеим иволонтерхэм ягупчэ къызэрэзэIуахыгъэми мэхьанэшхо иIэу щыт.

Культурэр

Пандемием ыпкъ къикIыкIэ блэкIыгъэ илъэсым культурэм епхыгъэ Iофтхьабзэхэр икъу фэдизэу зэхащэнхэ алъэкIыгъэп. Арэу щытми, онлайн-технологиехэр къызфагъэфедэхэзэ учреждениехэм яIофшIэн лъа­гъэкIотагъ.

2020-рэ илъэсым культурэм хэхъоныгъэ ышIыным сомэ миллиардрэ миллион 800-рэ республикэм щыпэIуагъэхьагъ.

Учреждениехэм яматериальнэ-техническэ зытет нахьышIу шIыгъэнымкIэ, инфраструктурэр зэтегъэпсыхьэгъэнымкIэ шъо­лъырым Iофышхо щагъэцэкIагъ. Лъэпкъ проектым иамалкIэ республикэм культурэм и Уни 3 кIэу щашIыгъ, 13-мэ игъэкIотыгъэ гъэцэкIэ­жьын­хэр ара­шIылIагъэх, джащ фэдэу исскуствэхэмкIэ кIэлэцIыкIу еджэпIитIу зэтырагъэ­псыхьэжьыгъ. Мы илъэсыми IофшIэныр лъагъэкIуатэ.

Инвестициехэр

Экономикэм къыхалъхьэрэ инвестициехэр нахьыбэ шIыгъэ­ныр пшъэрылъ шъхьаIэу щыт. Сомэ миллиард 36-рэ зытефэрэ проект 25-рэ непэ республикэм IэкIэлъ.

Бюджетыр

Социальнэ пшъэрылъхэр зэшIохыгъэнхэр сыдигъуи анахь шъхьаIэу щыт. АщкIэ респуб­ликэм къытефэрэр зэкIэ ыгъэцэкIагъ. БлэкIыгъэ илъэсым Адыгеим изэхэубытэгъэ бюджет ихахъохэр сомэ миллиард 35,3-рэ хъугъэ, къыпэрэ илъэсым егъэпшагъэмэ, процент 25-кIэ ар нахьыб, хъарджхэр сомэ миллиард 36-м нэсыгъ. Респуб­ликэ бюджетым ихахъохэр сомэ миллиард 31,2-рэ мэхъу, хъардж­хэр сомэ миллиард 31,9-м ехъугъ.

Гъогу хъызмэтыр

Шъолъырым игъогухэм язытет нахьышIу шIыгъэным респуб­ликэм щыпылъых. БлэкIыгъэ илъэсым АР-м и Гъогу фонд сомэ миллиарди 6,1-м нэсыгъ. А мылъкумкIэ республикэ ыкIи муниципальнэ мэхьанэ зиIэ гъогухэр ашIыгъэх ыкIи агъэцэкIэжьыгъэх.

Лъэпкъ проектэу «Щынэгъончъэ ыкIи шэпхъэшIухэм адиштэрэ гъогухэр» зыфиIорэм къыды­хэлъытагъэу гъэрекIо агъэнэфэгъэ объект 49-р зэтырагъэ­псыхьагъ, сомэ миллион 485,5-рэ ахэм апэIуагъэхьагъ. Мы лъэпкъ проектым игъэцэкIэн дэгъоу зэрэщызэхищагъэм фэшI УФ-м и Правительствэ и Дип­лом республикэм къыфигъэшъо­шагъ.

Мэкъумэщ хъызмэтыр

БлэкIыгъэ илъэсым респуб­ликэм лэжьыгъэ бэгъуагъэ къы­ща­хьыжьыгъ, зэкIэмкIи а пчъа­гъэр тонн мин 735,4-рэ мэхъу. Мэкъумэщ хъызмэтым IэпыIэгъу фэхъугъэным фытегъэпсыхьэгъэ къэралыгъо программэм къыдыхэлъытагъэу мыщ Iоф щызышIэхэрэм 2020-рэ илъэсым IэпыIэгъоу сомэ миллион 595-рэ атырагощагъ. УФ-м и Правительствэ и Тхьаматэу Михаил Мишустиныр Адыгеим къызэкIом ыуж унашъоу ышIыгъэм диштэу республикэм финанс IэпыIэгъу тедзэ къыратыгъ, ар сомэ миллиардныкъо мэхъу. А мылъкур Джэджэ районым исоциальнэ инфраструктурэ нахьышIу шIыгъэным пэIуагъэхьащт.

ЗекIоныр

2020-рэ илъэсым Адыгеим ичIыпIэ дахэхэм, икъушъхьэхэм нэбгырэ мин 460-мэ защагъэ­псэфыгъ. ЦIыфхэм фэIо-фашIэу афагъэцэкIагъэм сомэ миллион 500 тефагъ. Джырэ уахътэм зекIоным ипсэуалъэхэм, гъогу­хэм язэтегъэпсыхьан шъолъырым щылъагъэкIуатэ.

А 1 — 2-рэ нэкIубгъохэр зыгъэхьазырыгъэр Делэкъо Анет.