Псэм тарихъыр къеухъумэ

Къашъо зимыIэ лъэпкъ дунаим щыпсэурэп. Лъэпкъ пэпчъ икъашъо шIодах, егъэлъапIэ.

Адыгэхэр зэбгырадзыгъэхэу дунаим щэпсэухэми, зы бзэ яI. Къашъом, орэдым, лъэпкъ шэн-хабзэхэм зэфащэхэзэ, язэфыщытыкIэхэр агъэпытэх.

Мэлылъфэгъу мазэм «Зы бзэ, зы хабзэ, зы лъэпкъ» зыфиIорэ пчыхьэзэхахьэу Мыекъуапэ щыкIуагъэр дунэе искусствэм итарихъ шIукIэ къыхэнэжьыщт. Къэбэртэе-Бэлъкъарым, Адыгэ Республикэм якъэралыгъо академическэ къэшъокIо ансамблэхэу «Кабардинкэмрэ» «Налмэсымрэ» зэгъусэхэу искусствэ лъагэм диштэрэ концертыр къатыгъ.

Искусствэм гъунапкъэ иIэп

«Кабардинкэм» ихудожественнэ пащэу, Адыгэ Респуб­ликэм, Абхъазым, Ингушетием, Темыр Осетием, Къэбэртэе-Бэлъкъарым язаслуженнэ артистэу Iэтэбый Игорь зэкъош ансамблэхэм япчыхьэзэхахьэ дунэе мэфэкIэу ылъытагъ.

— Тикъашъуи, тиорэди, ти­шъуа­ши зэфэдэх. Тызэпэчыжьэу тэпсэуми, зэлъыIэсыкIэ амалхэр дгъэфедэхэзэ, лъэпкъ искусствэм зетэгъэушъомбгъу. «Налмэсым» имэфэкI мафэ игъэкIотыгъэу дгъэмэфэкIыщт. Искусствэм гъунапкъэ имыIэу зылъы­тэхэрэм адесэгъаштэ, — къытиIуагъ И. Iэтэбыим.

Къашъом зеIэты

Пчыхьэзэхахьэм лъэпкъ къа­шъоу щытлъэгъугъэхэр бэ мэхъух. Анахь дахэр къыхэтхынэу гупшысэ тшIырэп. Къашъо пэпчъ купкI хэхыгъэ иI. Дунаим ихэхыгъэ концерт къэгъэлъэгъуапIэхэр тикъашъохэм къагъэдэхэщт. Артистхэм яшъуашэхэр лъэпкъ шIэжьым къыпкъырэкIых, уяп­лъынкIэ хъопсагъох.

«Налмэсым» къашъоу «Адыгэ уджхэр» узыIэпищэу къешIы. Артистхэм жьы акIэт, псынкIэу пчэгум щызэблэкIых, къашъом ишапхъэхэр къаухъумэх, занкIэу купхэр зэхэтхэу мэуджых, къа­шъом зырагъэIэты.

«Кабардинкэри» пчэгум щэ­уджы. ЗэхэщакIохэм яшIушIа­гъэу тэлъытэ къашъор къэзышIырэ ансамблэм, артистхэм ацIэхэр къызэрэхамыгъэщырэр. Зы лъэпкъэу зэрэщытхэр къашъом ыбзэкIэ къаIуатэ.

Кавказ щыпсэурэ лъэпкъхэм язэхэт къашъо, лъэпкъ шэн-хабзэхэм яхьылIагъэхэр, жъы мыхъурэ ижъырэ къашъоу «ЗэфакIор», фэшъхьафхэри «Кабардинкэмрэ» «Налмэсымрэ» къашIыхэзэ, адыгэмэ тарихъ гъогоу къакIугъэр театрализованнэ пычыгъом хэгъэщагъэу къагъэлъагъо.

ШIэжьым илъагъу

ЛIыгъэ зыхэлъыр къиным пэшIуекIозэ лъапсэу иIэр егъэпытэ. Адыгэхэм зэо-банэхэр зэпачыгъэх, бзэр, шэн-хабзэр къаухъумагъэх. «Налмэсыр» зызэхащагъэр илъэс 85-рэ, къэралыгъо гъэпсыкIэ иIэу Адыгеир зыпсэурэр илъэси 100 зэрэхъурэм афэгъэхьыгъэ зэ­къош пчыхьэзэхахьэу тыкъызытегущыIэрэм урысхэр, урымхэр, къэндзалхэр, ермэлхэр, адыгэхэр, фэшъхьаф лъэпкъхэр щызэIукIагъэх. Къашъом зэфищагъэхэм Тыр­куем, Сирием, фэшъхьафхэм къарыкIыгъэхэр щытлъэгъугъэх.

УзыIэпащэ

— «Налмэсыр» лъэшэу сыгу рехьы, «Кабардинкэми» сигуапэу сеплъыгъ, — къытиIуагъ Краснодар краим къикIыгъэ пшъэшъэ ныбжьыкIэу Юлия Имамеевам. — Мыекъуапэ сыщеджагъ, ансамблэу «Нартым» сыкъыщы­шъоу къыхэкIыгъ. Зэхахьэм мэфэкIышхом фэдэу сеплъы.

Адыгэ Республикэм изаслуженнэ тренерхэу Хъот Юныс, Бастэ Сэлымэ яныбджэгъухэр ансамблэхэм къащэшъох. Концертыр зэхэзыщагъэхэм афэразэх. Краснодар, Налщык, нэмыкI къалэхэм ащ фэдэ концертхэр къащагъэлъагъо ашIоигъу.

Лъэпкъхэр зэфэзыщэрэ зэ­къош пчыхьэзэхахьэм Пшызэ и Къэралыгъо академическэ къэ­зэкъ хор хэтхэр ягуапэу еплъы­гъэх, Iэгу афытеуагъэх.

«Налмэсым» ихудожественнэ пащэу, Урысыем, Пшызэ, Абхъазым язаслуженнэ артистэу, АР-м инароднэ артистэу Хъо­джэе Аслъан республикэм икъэралыгъо бзитIукIэ къыщыгущыIагъ. Лъэпкъхэр зэфэзыщэрэ къашъом псэ къыпызыгъэ­кIэрэ артистхэм «шъопсэу» ариIожьыгъ. Залым чIэсхэм закъыфигъази «Шъощ пае тэ тыкъэшъо», — къыIуагъ.

— Залым сычIэсэу сыгукIэ сырэхьатырэп, сэри сыкъэшъо­нэу сыфай, — игупшысэхэм тащигъэгъозагъ «Налмэсым» илъэсыбэрэ щыуджыгъэу, Адыгэ Республикэм инароднэ артисткэу НэмытIэкъо Римэ.

Адыгэ джэгу

Концертыр къашъоу «Удж-хъу­раемкIэ» ансамблэхэм аухыгъ, ащ ыуж адыгэ джэгу «Налмэсым» и Унэ щызэхащагъ.

Нэр пIэпахэу, гур зыфащэу, зыр зым нахь дэхэжьэу ансамблэхэм япшъашъэхэр джэгум къыщэшъох. ХьатиякIоу, Адыгэ Республикэм инароднэ артистэу Шагудж Батурай къэшъуакIохэр пчэгум къырегъэблагъэх.

«Кабардинкэм» икъэшъуакIо­хэу ХьаIупэ Наирэ гущыIэгъу тыфэхъугъ. ЗэлъашIэрэ композиторэу, Адыгеим иныбджэгъу­шIоу Хьаупэ Джэбраилэ пшъа­шъэм ятэжъ. Наирэ игъусэхэ Хъурсинэ Дианэ, Къэтанчый Каринэ, нэмыкIхэм къытаIуагъ пчыхьэзэхахьэр мэфэкIышхом фэдэу зэрэкIуагъэр, лъэпкъ зэхахьэхэм нахьыбэрэ ахэлажьэхэ зэрашIоигъор.

«Налмэсым» иартисткэ цIэ­рыIохэу Хьакъуй Анжеликэ, Бэрзэдж Дианэ, нэмыкIхэри «Кабардинкэм» икъэшъуакIохэм акIэупчIагъэх, зэхэтхэу нэпэеплъ сурэтхэр атырахыгъэх.

Къашъор лъэпкъым ыпс, итарихъ, инеущырэ маф. Къа­шъом и Дунэе мафэ «Налмэсым» иконцерт Мыекъуапэ къыщитыщт. Лъэпкъ искусствэр лъызыгъэкIуатэхэрэм шIоу щыIэр къадэхъунэу афэтэIо.

ЕмтIылъ Нурбый.