Гвардием имладшэ лейтенантэу Брыцу Хьэ­санбый Хьэлао ыкъом Хэгъэгу зэошхом иорденэу а I-рэ шъуашэ зиIэмрэ медалэу «За оборону Кавказа» зыфиIорэмрэ къыфагъэ­шъошэгъагъэх, ау ахэр ежь ылъэгъужьынэу хъугъэп. Илъэс 77-рэ тешIэжьыгъэу зигу­гъу къэтшIыгъэ орденымрэ медалымрэ яудостове­рениехэр ащ ыпхъу ратыжьыщтых.

Хэгъэгу зэошхом илъэхъан Брыцу Хьэлао ыкъуиплI: Уцу­жьыкъо (07. 04. 1901), Махьмуд (1910), Хьаджыбэчыр (12. 05. 1911), Хьэсанбый (1916) фронтым щызэуагъэх.

Я 226-рэ шхончэо полкым идзэкIолIэу Брыцу Уцужьыкъо 1942-рэ илъэсым мэкъуогъум и 5-м Воронеж дэжь гъэрэу щаубытыгъ. 1943-рэ илъэсым иIоныгъо къыщегъэжьагъэу зы­дэхъугъэр амышIэу кIодыгъэкIэ алъытэ, джы къызнэсыгъэм ищы­Iэныгъэ къырыкIуагъэр ашIэ­рэп.

Я 9-рэ шхончэо Краснодарскэ дивизиеу Кутузовымрэ Жъогъо Плъыжьымрэ яорденхэр, Быракъ плъыжьыр къызыфагъэшъошагъэм идзэкIолIэу Брыцу Махьмуд 1945-рэ илъэсым гъэтхапэм и 25-м иуIагъэхэм апкъ къи­кIыкIэ я 123-рэ ОМСБ-м ыпсэ щыхэкIыгъ, Польшэм щагъэтIы­лъыжьыгъ.

Гвардием икапитанэу я 3-рэ гвардейскэ десантнэ Уманьскэ дивизиеу Суворовым иорденрэ Быракъ плъыжьымрэ къызыфагъэшъошагъэм ия 8-рэ гвар­дейскэ десант шхончэо полк ибатальон икомандир политикэ Iоф­хэмкIэ игуадзэу Брыцу Хьа­­джыбэчыр Хэгъэгу зэошхом иорденэу я II-рэ шъуашэ зиIэр, Жъогъо Плъыжьым иорден, медалэу «За победу над Германией в Великой Отечественной войне 1941 — 1945 гг.» зыфиIохэрэр къыфагъэшъошагъэх, 1994-рэ илъэсым гъэтхапэм и 4-м идунай ыхъожьыгъ.

Тэ зэхэтфыгъэр Хьэсанбый ищыIэныгъэ къырыкIуагъэр ары.

Брыцу Хьэсанбый Хьэлао ыкъор Адыгэ автоном хэкумкIэ Кощхьэблэ районым хэхьэрэ къуаджэу ХьакIэмзые 1916-рэ илъэсым къыщыхъугъ, адыгэ лъэпкъым къыхэкIыгъ. Ишъхьэгъусагъэр Тхыгъо Ахьмэд ­ыпхъоу Сао. 1941-рэ илъэсым шэкIогъум и 30-м ахэм пхъоу Дзэгуащэ къафэхъугъ.

Брыцу Хьэсанбый 1941-рэ илъэсым бэдзэогъум и 25-м Краснодар краимкIэ Адыгэ автоном хэкум и Кощхьэблэ РВК-р къеджи, Дзэ Плъыжьым ащагъ. Хэгъэгу зэошхом илъэхъан 1942-рэ илъэсым Темыр-Кавказ фронтым, 1943-рэ илъэсым —Къыблэ фронтым ащызэуагъ. Хь. Брыцур зипэщэгъэ взводыр къалэу Гуляйполе шъхьафит зышIыжьыгъэхэм ахэтыгъ. Мыщ дэжьым лIыхъужъныгъэ зэрэщызэрихьагъэм фэшI Жъогъо Плъыжьым иорден къыфагъэшъошагъ. Наградэ къазэраратырэ тхьапэм мырэущтэу ит­хагъ: «1943-рэ илъэсым Iоныгъом и 15-м Брыцур зипэщэ взводым хэтхэм къалэу Гуляйполе дэжь пыим идзэкIолIи 9 щаукIыгъ, зы танк, автомашини 2, пыим ищэрыопIитIу щызэха­къутагъ. Мы къалэм дэжь щыкIогъэ заом иавтоматкIэ Брыцум пыим идзэкIолIи 3 щиукIыгъ. УIэгъэ хьылъэ зэрэтелъзи, сы­хьат фэдизрэ зэуапIэр къыбгынагъэп. КIуачIэ имыIэжь зэхъур ары ныIэп ышъхьэ зыщыщи­гъэзыежьыгъэр».

Я 4-рэ Украинскэ фронтым ия 5-рэ гвардейскэ Донской къэзэкъ кавалерийскэ корпусым икомандир 1943-рэ илъэсым чъэпыогъум и 4-м ышIыгъэ унашъоу N 013/н-р зытетымкIэ я 12-рэ гвардейскэ Донской къэзэкъ кавалерийскэ дивизием ия 45-рэ полк ПТР-мкIэ ивзвод икомандирэу, гвардием имладшэ лейтенантэу Брыцу Хьэсанбый Хьэлао ыкъом Хэгъэгу зэошхом иорденэу а I-рэ шъуа­шэ зиIэр къыфагъэшъошагъ. Къалэу Гуляйполе шъхьафит ашIыжь зэхъум уIагъэу къытыращагъэхэм ыужкIэ ащ нахь къыфырагъэгъэшIэжьыгъ.

Закавказскэ фронтым иа 1-рэ сануправление хэушъхьафыкIыгъэ 1944-рэ илъэсым гъэтхапэм и 11-м зэхигъэуцогъэгъэ тхыгъэу N 13724-р зытетым зэ­рэщыхэгъэунэфыкIыгъэмкIэ, я 45-рэ гвардейскэ Донской ­къэзэкъ кавалерийскэ полкым ПТР-мкIэ ивзвод икомандирэу гвардием имладшэ лейтенантэу Брыцу Хьэсанбый Хьэлао ­ыкъор 1943-рэ илъэсым Iоныгъом и 15-м ауIэгъагъ. 1943-рэ илъэсым чъэпыогъум и 25-м эвакогоспиталэу N 1458-м къащагъ, иуIагъэхэм апкъ къикIыкIэ 1944-рэ илъэсым мэзаем и 6-м ыпсэ ащ щыхэкIыгъ. ЗыщагъэтIылъы­жьыгъэр Грузинскэ ССР-р, Го­рий­скэ районыр, къ. Гори, къэ­лэ къэхалъэр ары.

СССР-м и НКО кадрэхэмкIэ и ГъэIорышIэпIэ шъхьаIэ 1944-рэ илъэсым жъоныгъуакIэм и 12-м ышIыгъэ унашъоу N 01616-р зытетымкIэ я 45-рэ гвардейскэ Донской къэзэкъ кавалерийскэ полкым ивзвод икомандирэу, младшэ лейтенантэу Брыцу Хьэсанбый Хьэлао ыкъор нэмыц-фашист теха­кIохэм язаозэ уIагъэу къытыращагъэхэм зэрарылIыкIыгъэм епхыгъэу 1944-рэ илъэсым мэзаем и 6-м Дзэ Плъыжьым хатхыкIыжьыгъ.

Хь. Брыцум ыцIэ къуаджэу ХьакIэмзые дэт саугъэтым тетхагъ. АР-мкIэ ШIэжь Тхылъым (1994-рэ илъэсым къыдагъэкIыгъэм, а 1-рэ томым, я 672-рэ нэкIубгъом) мырэущтэу итхагъ: «Брыцу Хьэсамбый Хьэгао (Хьэсан) ыкъор 1916-рэ илъэсым Краснодар краимкIэ Кощ­хьэблэ районым хэхьэрэ къуа­джэу ХьакIэмзые къыщыхъугъ. Младшэ лейтенант, я 45-рэ гвар­дейскэ кавалерийскэ полкым ивзвод икомандирыгъ. УIагъэхэм къахэкIэу 1944-рэ илъэсым мэзаем и 6-м эвакогоспиталэу N 1458-м ыпсэ щы­хэкIыгъ. Лъапсэу щыIэр —ЦАМО: оп. 1, д. 3, л. 25 об.».

Ащ итхэр мырэущтэу зэблэ­хъу­жьы­гъэнхэ фае: «Брыцу Хьэсанбый Хьэ­лао ыкъор 1916-рэ илъэсым Краснодар краимкIэ Кощ­хьэблэ районым хэхьэрэ къуаджэу ХьакIэмзые къыщыхъугъ. Гвардием имладшэ лейтенант, я 45-рэ гвардейскэ кавалерийскэ полкым ивзвод икомандирыгъ. УIагъэхэм къахэкIэу 1944-рэ илъэсым мэзаем и 6-м эвакогоспита­лэу N 1458-м ыпсэ щыхэ­кIыгъ. Грузи­ем ит къалэу Гори икъэ­халъэ далъхьагъ».

Брыцу Хьэсанбый ипхъорэлъфэу Мэт Бислъан Славик ыкъом ятэжъ Хэгъэгу зэошхом зэрэхэлэжьагъэм фэ­гъэхьыгъэ къэбархэм якъэугъоинкIэ Iофышхо ышIагъ. Хэгъэгу зэошхом иорденэу а I-рэ шъуашэ зиIэр Хь. Брыцум ратыжьыгъэмэ зэригъэшIэным пае Мэт Бислъан «Единэ Россием» ифедеральнэ партийнэ проектэу «Тарихъ шIэжь» зыфиIорэм Адыгэ РеспубликэмкIэ икоорди­наторэу, Урысыем и ЛIыхъу-жъэу Цэй Эдуард зыфигъэзагъ.

2020-рэ илъэсым мэзаем и 5-м ащ Адыгэ Республикэм идзэ комиссариат зызэрэфигъэза­гъэм иджэуапэу, УФ-м и ФГКУ ЦАМО МО иархив справкэхэу 2020-рэ илъэсым мэкъуогъум и 11-м къаратыгъэу N 11/128808-р зытетымрэ 2020-рэ илъэсым бэдзэогъум и 7-м къаратыгъэу N 3/136412-р зытетымрэ ади­штэу Хэгъэгу зэошхом иорденэу а I-рэ шъуа­шэ зиIэр Хь. Брыцум ратыжьыгъэу зыми щыгъэунэфыгъэп.

Партиеу «Единэ Россием» и Адыгэ шъолъыр къутамэ игъэцэкIэкIо комитет ипащэу АфэшIэгъо Рэмэзан 2020-рэ илъэсым ишэкIогъу зыкъытфигъэ­загъ, Хэгъэгу зэошхом иорденэу а I-рэ шъуашэ зиIэу Хь. Брыцум къыфагъэшъошагъэм иудостоверение ятыжьыгъэным пае документхэм ягъэхьазырынкIэ IэпыIэгъу тафэхъунэу ар къытэ­лъэIугъ.

Документхэм яугъоин Iоф датшIэ зэхъум нафэ къытфэ­хъугъ гвардием имладшэ лейте­нантэу Хь. Хь. Брыцур я 12-рэ гвардейскэ Донской къэзэкъ кавалерийскэ дивизиеу Быракъ Плъыжьыр къызыфагъэшъошагъэм хэтэу Кавказыр къызэ­ригъэгъунагъэр, медалэу «За оборону Кавказа» зыфиIорэр къыфагъэшъошэнэу зэрэщытыгъэр, ау а медалыр иIахьылхэм къазэрарамытыжьыгъэр.

2020-рэ илъэсым шэкIогъум и 10-м фронтовикым ыпхъоу Мэт Дзэгуащэ Хьэсанбый ып­хъум ыцIэкIэ документхэр дгъэхьазырхи, УФ-м изыухъумэжьынымкIэ и Министерствэ кад­рэ­хэмкIэ и ГъэIорышIэпIэ шъхьаIэ зыфэдгъэзагъ, СССР-м икъэ­ра­лыгъо тынхэу Брыцу Хьэсанбый IумыкIэжьыгъэхэм яудо­сто­ве­рениехэр иIахьылхэм яты­жьы­гъэным иIофыгъо хэплъэнэу те­лъэIугъ.

ГъэIорышIэпIэ шъхьаIэм 2020-рэ илъэсым тыгъэгъазэм и 16-м Мэт Дзэгуащэ мыщ фэдэ тхыгъэ къыфигъэхьыжьыгъ: «Уятэу Брыцу Хьэсанбый Хьэлао ­ыкъом Хэгъэгу зэошхом иорденэу а I-рэ шъуашэ зиIэу, медалэу «За оборону Кавказа» зыфиIоу къы­фагъэшъошагъэхэм яудостоверениехэр ятыжьыгъэнхэмкIэ зыкъызэрэтфэбгъэзэгъэ тхы­лъым тыхэплъагъ. Хэгъэгу зэ­ошхом иорденэу а I-рэ шъуашэ зиIэмрэ медалэу «За оборону Кавказа» зыфиIорэмрэ яудос­товерениехэр къыуатыжьыщтых Урысые Федерацием и Президент къэралыгъо тынхэмкIэ и ГъэIорышIапIэ хабзэу щыIэм тетэу ахэр къызытIэкIигъэхьажьхэкIэ».

Джащ тетэу къэтIон тлъэ-кIыщт Хэгъэгу зэошхом илъэ­хъан къафагъэшъошэгъэ зичэзыу орденэу, медалэу арамы­ты­жьыгъэм илъыхъун гъэхъагъэ хэлъэу зэрэтыухыгъэр.

Гвар­дием имладшэ лейтенантэу Брыцу Хьэсанбый Хьэлао ­ыкъом Хэгъэгу зэошхом иорденэу а I-рэ шъуашэ зиIэу, медалэу «За оборону Кавказа» зыфиIоу къы­фагъэшъошагъэхэм яудостоверениехэр Указыр къызыдагъэ­кIыгъэ нэуж илъэс 77-рэ тешIэ­жьыгъэу Мэт Дзэгуащэ Хьэсанбый ыпхъум къыратыжьыщтых.

Нэфышъ Ахьмэд.

Урысыем и Федеральнэ хьакъулахь къулыкъу КъБР-мкIэ ирайон инспекциеу N 2-м иIофышI, къэра­лыгъо хьакъулахь инспектор шъхьаI (Урысыем и ФНС КъБР-мкIэ и МРИ N 2), Урысые Федерацием икъэ­ралыгъо граждан къулыкъу иупчIэжьэгъоу а 1-рэ класс зиIэр.

Нэфышъ Диан.

Къэбэртэе-Бэлъкъар къэралыгъо университетэу Хь. М. Бэрбэчым ыцIэ зыхьырэм правэмкIэ, экономикэмкIэ ыкIи финансхэмкIэ иин­сти­тут имагистратурэ истудентк.