А мафэхэм Тыркуем щеджэщтыгъэ типщынэо цӀэрыӀоу Иорданием щыщ ЕхъулӀэ Ауни «Москва радиом 1977-рэ илъэ­сым щылэ мазэм и 1-м араб хэгъэгухэм ащыхэхэс тикъошхэм хэкур зэгъэгъотыжьыгъэным фэгъэхьыгъэ упчӀэу ратыгъэм ипэгъокIэу гугъапIэ къыозытырэ къэтын къышӀыгъ» ыӀуи, лъэшэу сигъэгушӀогъагъ. Москва радиом тыркубзэкӀэ къэтын зэриӀэри къыпигъэхъожьыгъ.

Елбэтэу Козет Бек сыфэт­хагъ. Джэуапи къыситыжьыгъ. Ау а мафэхэм сэ дзэм къулыкъу щысхьыщтыгъэти, тикъоджэ адрескIэ къырагъэхьыгъэ тхыгъэр игъом къысIэкIэхьагъэп, къэтынми седэIун слъэкIыгъагъэп. Арэу щытми, уинасып зыхэлъыр зыми птырихын ылъэ­кIырэпышъ, зэлъашIэрэ тиорэдыIоу Мэфэуд Хъайри едэIуи, къэтыныр тыритхагъэу къычIэ­кIыгъ, къысфэкIуагъэхэ тхыгъэ­хэу чылэм дэт тиунэ рахьылIагъэхэри къысIэкIэхьажьыгъэх. Мыщ къыкIэлъыкIохэу ахэм нэIуасэ шъуафэсэшIы:

«Лъытэныгъэ зыфэтшӀырэ Нэдждэт Хатам!

Уитхылъ къытӀукӀагъ, тыпфэраз. Джэуапыр къызэрэдгъэгужъуагъэр къытфэгъэгъу. Арэу­щтэу зыкӀэхъугъэр уитхылъ адыгабзэкӀэ тхыгъагъэ. Ащ къе­джэшъун цӀыф дгъотын фэягъэ. УиныдэлъфыбзэкӀэ утхэныр гушӀуагъо, ащ Ӏо хэлъэп. Ау къытфэгъэгъу, тыркубзэм иеджэн тэрыкӀэ нахь ӀэшӀэх. Орырэ уиныбджэгъухэмрэ шъу­къызыкӀэлъэӀугъэ къэтыным шъукъызэредэӀугъэм тигуапэу щыгъуазэ тыхъугъ. Джыри зы къэтын дгъэхьазырыгъэ. Адыгэ хэкум нэӀуасэ шъуфэтшӀыщт. Мы къэтыныри орыкӀи уиныб­джэгъухэмкӀи гъэшӀэгъон хъущтэу тшӀошӀы. Тыгъэгъазэм и 11-м «УпчӀэ-пэгъокӀ» зыфиӀорэ тикъэтын шъукъыщедэӀун шъу­лъэкӀыщт. Шъугу къэтэгъэкӀы­жьы: «УпчӀэ-джэуап» къэтыныр, тхьаумэфэ мафэрэ Анкара къызэрэщыдэкӀырэр. Блыпэми сыхьатыр 12-м а къэтыным джыри зэ къытетэгъэзэжьы. Тыгъэгъазэм и 11-м зичэзыу къэтыным шъукъедэIунэу тыкъы­шъожэ.

Москва радиом тыркубзэ къэтынымкIэ игупч».

«Лъытэныгъэ зыфэтшӀырэ Нэдждэт Хатам!

Уитхылъ къытIукIагъ, тыпфэраз. Тыгу етыгъэу теджагъ. Тикъэтынхэр дгъэхьазырхэ зыхъукӀэ уиеплъыкӀэхэр, уишӀоигъоныгъэхэр зэрэтлъэкӀэу къыдэтлъытэщтых. «УпчӀэ-пэгъо­кӀыри» зэрахэтыжьэу тикъэтынхэм кавказ лъэпкъхэм ящыIакIэ нэIуасэ шъуащыфэтэшIы. Мэкъу­огъум и 4-м Осетием иискусствэ, ащ дакIоу цирк артистэу Дзерасса Тугановам игъэшӀэ гъогу щыгъуазэ шъуафэтшӀыщт. Мы тикъэтыни шъукъедэӀунэу шъукъетэгъэблагъэ.

Къытфэптхыщтхэм тыкъяжэ.

Гум къыбгъодэкӀырэ лъытэныгъэкӀэ Москва радиом тыркубзэ къэтынымкӀэ игупч».

Хъуажъ Фахьри тиредактор шъхьаӀэу къыдэдгъэкӀыщтыгъэ «yamci — кӀакӀо» зыфиIорэ журналыми къэтыныр къыщыхэтыутыгъагъ. Хъуажъым «Хэхэс адыгэхэм афэгъэхьыгъ» ыӀуи, хъугъэ-шӀагъэм пэублэ гъэшӀэгъони фишӀыгъагъ. Урысыер зыпӀокӀэ коммунист нэмыкI агу къызыщымыкӀыщтыгъэ, коммунизмэр пый шӀуцӀабзэу зыщалъы­тэщтыгъэ Тыркуем 1970-рэ илъэсхэм къэтхыгъуае гущыӀабэ хэтыгъ а пэублэм. Шъыпкъэ, тэ зыгурэ зыпсэрэ хэкум къэгъэзагъэхэмкӀи, ар дэдэр ары тиеплъыкӀагъэр. Ау анахь лэшэу агъэпщынэным ищынагъо зышъхьащытыгъэр Хъуажъ Фахьри арыгъэ.

Пэублэм Хъуажъым адыгэхэр зыщыхэхэс Тыркуе хэгъэгуми, араб хэгъэгухэми лъэпкъэу зэращамылъытэрэр къыщеӀо ыкIи а лъэхъаным идунэе гъэ­псыкIэ-зекӀуакӀэхэр зэдеӀэхэзэ адыгэмэ егъэзыгъэрэ гъэпцӀагъэрэкӀэ яхэку гупсэ зэрарагъэб­гынагъэр гум къегъэкӀыжьы. Хэкум къинэжьын зылъэкӀыгъэ адыгэр зэпэӀапчъэми, Советскэ Союзым лъэпкъэу зэрэщалъы­тэхэрэр, къэралыгъо гъэпсыкӀэ зэряӀэр, кӀэкӀэу къэпIон хъумэ, нахь къызэрэзэтенагъэхэр щыкӀегъэтхъы, лъэпкъ чӀыналъэм тызыкӀекӀужьын фаем итегъэкӀапӀэхэр къыщыхегъэпсых...

Ары титхэкӀошхоу МэщбэшӀэ Исхьакъ и «Мыжъошъхьал» джыри темыджэгъагъэми, тэри бэ къыдгурыIуагъэр.

АдыкӀэ Москва радиом къытыжьыгъэ пэгъокӀ джэуапым къыщаӀуагъэхэми тагъэгушӀуагъ, тагъэгушхуагъ, тагъэгугъагъ.

«Тикъэтын къедэӀухэу, лъытэныгъэ зыфэтшӀырэ ныбджэгъухэр!

Пачъыхьагъум илъэхъан Темыр Кавказ лъэпкъхэм ащыщ­хэм яхэку къабгынэнэу къызхэкӀыгъэр япщы-оркъхэм зэрагъэпщылIыщтыгъэхэр, Пачъы­хьэм иӀэнэтӀэзехьэхэр мыхъун­кӀэ зэрадэзекIощтыгъэхэр ары. Ащ къыхэкӀыкӀэ ахэр кощыгъэх.

Кавказ лъэпкъхэр ӀэкӀыб хэгъэгухэми ащытхъагъэхэп. ГущыӀэм пае, мы лӀэшӀэгъум иапэрэ илъэсхэм Тыркуем кощыжьыгъагъэхэ убыххэр кӀодыпагъэх.

Октябрэ революциешхом Кавказ лъэпкъхэм ятхыдэ нэ­кIубгъуакӀэ къафызэӀуихыгъ. Правительствэм и Совет, 1917-рэ илъэсым тыгъэгъазэм и 3-м Урысыемрэ КъокӀыпӀэмрэ ащыпсэухэрэ быслъымэнхэм афэгъэхьыгъэ иджэпсалъэ, мыд­рэ лъэпкъхэм афэдэу, чэчэнхэми, нэмыкI къушъхьэчӀэс лъэпкъхэми ягугъу къашӀыгъ. А джэпсалъэм мыщ фэдэу къыщиӀощтыгъ: «Шъо пэрыохъу шъуимыӀэу, шъуищыӀакӀэ шъор— шъорэу жъугъэпсыжьын шъулъэ­кӀыщт. Ащ шъоры фитыр. Къыжъу­гурыӀонэу тыфай, революцием ипкъыгъохэм, Урысыем щыпсэурэ лъэпкъхэм яфитыныгъэхэр къызэриухъумэрэм фэ­дэу, шъо шъуифитыныгъэхэри зэрилъэкӀэу къыухъумэщтых».

Совет хабзэм щыӀэкӀакӀэр ыгъэпсы зэхъум, ӀэкӀыбым мыкощымэ мыхъунэу ашӀыгъэхэри щыгъупшагъэхэп. Хэкум къэзыгъэзэжьы зышӀоигъохэм ащ фэдэ фитыныгъэ аритыгъ.

Кощыгъагъэхэр яфитыныгъэ­хэмкӀэ адрэмэ афэдэхэу Совет хабзэм ицӀыф хъугъэх, ащ игъэ­псыни яӀахьышӀу хашIыхьагъ. СССР-м и Апшъэрэ Совет ипрезидиум унашъо ышIыгъ революциешхом ыпэкIэ Урысые Империем игражданиныгъэхэр къэралыгъом игражданин хъунхэ зэралъэкӀыщтыр. Мыхэр пӀэ­лъэ гъэнэфагъэм Советскэ Союзым ипосольствэхэм е иконсульствэхэм зафагъэзэн фэягъэ. Джы ащ фэдэ шӀоигъо­ныгъэ зиӀэхэм Советскэ Союзым е Советскэ республикэхэм яапшъэрэ президиумхэм зафагъэзэн алъэкӀыщт.

КъызэрэжъугурыӀуагъэу, лъы­тэныгъэ зыфэтшӀхэу радиом къедэIухэрэ ныбджэгъухэр, Советскэ правительствэр Па­чъы­хьагъум илъэхъан зихэку зэрагъэбгынэгъэ, Темыр-Кавказ лъэпкъхэм гуихыгъэу, зэфа­гъэ­рэ цӀыфыгъэрэ ылъапсэу апэгъокӀы.

Ныбджэгъу лъапӀэхэр, ти­упчӀэ-пэгъокӀ къэтын ыкӀэм фэкӀуагъ. ШъуиупчӀэхэм, къытфэшъутхыщтхэм тыкъяжэ. Ти­адрес шъугу къэтэгъэкӀыжьы: Советскэ Союз. Москва радиом тыркубзэ къэтынымкӀэ игупч».

МэщфэшIу Нэдждэт.