Урысые Федерацием и Президентэу Владимир Путиныр УФ-м и Федеральнэ ЗэIукIэ илъэс къэс фигъэхьырэ Джэпсалъэм тыгъуасэ, мэлылъфэгъум и 21-м, къеджагъ. ФедерациемкIэ Советым хэтхэр, УФ-м и Къэралыгъо Думэ идепутатхэр, федеральнэ министрэхэр, Конституционнэ ыкIи Апшъэрэ хьыкумхэм ятхьаматэхэр, шъолъырхэм япащэхэр, динлэжьхэр, общественнэ IофышIэшхохэр ащ хэлэжьагъэх.

УФ-м и Президент мыгъэ Джэпсалъэу къышIыгъэр къэралыгъо кIоцI Iофхэр, псауныгъэм икъэухъумэн, социальнэ политикэр, экономикэр ары нахьыбэу зыфэгъэхьыгъагъэр. Ар апэу ежьыми къыхигъэщыгъ. Илъэсэу икIыгъэм ихъугъэ-шIагъэхэм, Урысыем имызакъоу, зэрэдунаеу зэолIэгъэ коронавирусыкIэм Iофыгъоу къыздихьыгъэхэм къа­щыригъэжьагъ. Ащ пэшIуекIорэ Iофтхьабзэхэу къэралыгъом щызэ­шIохыгъэ хъугъэхэм Президентыр къатегущыIэзэ, медицинэм иIофышIэхэм, Iэзэгъу уцхэр, техникэр, вирусым ущызыухъу­мэрэ пкъыгъохэр, щыгъынхэр къыдэзыгъэкIырэ заводхэм ащылажьэхэрэм, охътэ кIэкIым госпитальхэр зыгъэуцугъэ дзэ­кIолIхэм, псэолъэшIхэм, нэмыкIэу хэлэжьагъэхэм зэкIэми лъэ­шэу зэрафэразэр къыкIигъэ­тхъыгъ. ШIэныгъэлэжьэу коронавирусыкIэм пэшIуекIорэ вакцинэм Iоф дэзышIагъэхэм гъэхъэгъэшхо зэрашIыгъэри къыхигъэщыгъ.

Социальнэ учреждениехэм, анахьэу сэкъатныгъэ зиIэхэр, нэжъ-Iужъхэр зыщаIыгъхэм Iоф ащызышIэхэрэми, кIэлэегъаджэу пэIудзыгъэ шIыкIэм тетэу кIэлэеджакIохэм яегъэджэн лъызгъэкIотагъэхэми, культурэм иIофышIэхэу онлайн шIыкIэм тетэу цIыфхэм агу къыдэзыщэягъэхэми Президентым ягугъу къышIыгъ.

Коронавирусыр къызэуалIэ­хэрэм япчъагъэ хэпшIыкIэу нахь макIэ хъугъэ, ау къызэтеуцуагъэу пIоным джыри Iофыр пэчыжь. Ащ пэшIуекIорэ вакцинэр ары хэкIыпIэ закъоу щыIэр. Ар зыхалъхьагъэр нахьыбэ хъугъэу, бжыхьэ нэс «коллективнэ иммунитетыр» пытэмэ, вирусыр къызэтеуцощт.

Владимир Путиным цIыфэу къэралыгъом щыпсэухэрэм закъыфигъазэзэ, коронавирусыкIэм пэшIуекIорэ прививкэр ашIынэу къялъэIугъ. Вакцинациер нахь лъыкIотэным УФ-м и Правительствэрэ шъолъырхэм япащэхэмрэ зэдыдэлэжьэнхэуи къафигъэпытагъ.

Псауныгъэм икъэухъумэн

Мы темэм лъыпыдзагъэу, псауныгъэм икъэухъумэн ылъэ­ныкъокIэ УФ-м и Президент предложениехэр къыхьыгъэх, унэшъо гъэнэфагъэхэр къышIыгъэх.

ГущыIэм пае, диспансеризацием джыри нахь зырагъэушъом­бгъунэу, илъэсэу тызыхэтым ибэдзэогъу мазэ и 1-м ар атIупщынэу Правительствэм, псауныгъэр къэухъумэгъэнымкIэ Министерствэм, шъолъырхэм япащэхэм къариIуагъ. Ар нахь гъэпсынкIэгъэным пае псэупIэхэр къэзыкIухьэзэ цIыфхэм япсауныгъэ изытет зыуплъэкIурэ комплексэу шъолъырхэм яIэхэм джыри ахагъэхъощт.

ЦIыфыр игъонэмысэу дунаим ехыжьыным фэIорышIэрэ узхэм, гу ыкIи лъынтфэ узхэм, адэбз узым, тхьабылым идагъохэм якъыхэгъэщын нахьыбэу анаIэ тырагъэтын фае. Ахэр игъом къыхэгъэщыгъэ хъумэ, цIыфым IэпыIэгъу етыгъошIу хъущт, ыпсэ къэнэщт.

Джащ фэдэу IэзэпIэ-зыгъэпсэфыпIэхэм япсауныгъэ ащызэтырагъэуцожьыныр цIыфхэм нахь къызIэкIэгъэхьэгъошIу афэхъуным фэшI къэралыгъо кIоцI зекIоныр къыхэзыхэу, путевкэ зыщэфыхэрэм ащ пэIуа­гъэхьагъэм ипроцент 20-м къы­фегъэгъэзэжьыгъэным фэгъэ­хьыгъэ программэр илъэсым ыкIэм нэс лъагъэкIотэщт. Ащ имызакъоу, ны-тыхэу мы илъэ­сым игъэмэфэ уахътэ зисабый лагерым зыгъакIохэрэм, путевкэм ищэфын тырагъэкIодагъэм ызыныкъо къыфырагъэгъэзэ­жьыщтэу ары Владимир Путиным къызэриIуагъэр.

Зэпахырэ узэу дунаир зэ­лъызы­кIугъэм зызеушъомбгъум телемедицинэр, «искусственнэ интеллекткIэ» заджэхэрэм иамалхэр щыIэныгъэм нахьыбэу щагъэфедэхэ хъугъэ, цIыфхэм япсауныгъэ изытет иуплъэкIун, операциехэм яшIын, реабилитацием нэмыкI екIолIакIэ къа­фэгъотыгъэн фаеу зэрэщытыр къыгъэлъэгъуагъ. Ахэм зэкIэми цIыфхэм шIуагъэ къафахьэу гъэфедэгъэнхэр пшъэрылъ шъхьа­Iэу зэрэщытыр Президентым къыхигъэщыгъ.

Псауныгъэм икъэухъумэн ылъэныкъокIэ Iофыгъоу щыIэхэм Къэралыгъо Советым изэхэсыгъоу охътэ благъэм щыIэщтхэм ащыщ джыри зэ къыфагъэзэ­жьыщт.

Унагъор, IэпыIэгъур

КIэлэцIыкIу зэрыс унагъохэм яхахъо зэрэмакIэр гумэкIыгъо шъхьаIэхэм ащыщ. БлэкIыгъэ 2020-рэ илъэсым УФ-м и Президент Джэпсалъэу къышIыгъагъэм ар къыщыхигъэщыгъагъ, пшъэрылъ гъэнэфагъэхэр къы­шIыгъагъэх. Ащ ишIуагъэкIэ IэпыIэгъоу унагъохэм агъотырэм хэхъуагъ. Зэпахырэ узэу дунаир зэлъызыкIугъэм зызыщиушъомбгъурэ лъэхъаным ахъщэ тын зыфэкIогъэ унагъохэм кIэлэцIыкIоу арысыр миллион 28-рэ фэдиз мэхъу

Апэрэ, ятIонэрэ сабый къыз­фэхъугъэхэм апаи ахъщэ тынхэр агъэнэфагъэх, илъэси 3 — 7 зыныбжь кIэлэцIыкIухэми мазэ къэс къафэкIонэу ашIыгъ, ны мылъкум фэгъэхьыгъэ программэм апэрэ сабый къызфэхъугъэхэри къыхеубытэх, ахъщэу ащ къыдэлъытагъэми хэпшIыкIэу хагъэхъуагъ. Арэу щытми, ащ къыщымыуцущтхэу, игъорыгъоу IэпыIэгъум хагъахъозэ лъыкIотэщтхэу ары Владимир Путиным къызэриIуагъэр. Тызыхэт илъэсым ибэдзэогъу мазэ и 1-м нэс унагъоу кIэлэцIыкIу зэрысхэм IэпыIэгъу ятыгъэным фытегъэ­псыхьагъэу системэ къагъэхьазырынэу УФ-м и Правительствэ пшъэрылъ фишIыгъ.

Ным е тым изакъоу сабыир ыпIуныр сыдигъокIи къин. Ащ фэдэ чIыпIэ итхэми хэушъхьафыкIыгъэу джы IэпыIэгъу аратыщт. 2021-рэ илъэсым ибэдзэ­огъу и 1-м къыщыублагъэу мазэ къэс ахэм ахъщэ тын афэкIощт. Ар, гурытымкIэ лъытагъэу, сомэ 5650-рэ зэрэхъущтыр. Бзылъфыгъэхэу сабый къыфэ­хъу­нэу ежэхэу, щыIэныгъэм чIыпIэ къин ригъэуцуагъэхэми къэралыгъор ахъщэкIэ адеIэщт. Ахэм мазэ къэс сомэ 6350-рэ къафэкIонэу агъэпсын алъэ­кIыщт.

УФ-м и Президент иунашъо­кIэ блэкIыгъэ 2021-рэ илъэсым иIоныгъо и 1-м къыщегъэжьа­гъэу еджапIэхэм япэублэ классхэм арыс кIэлэеджакIохэм шхын стыр ыпкIэ хэмылъэу аIэкIагъахьэ хъугъэ. Ар унагъоу сабый зэрыс­хэмкIэ IэпыIэ­гъу­шху. Арэу щытми, IофшIапIэхэм ябэдзэршIыпIэ зэтезыгъ, цIыф­хэм гъотэу яIэм къыщыкIагъ, ахэр зэтебгъэу­цожьынхэм уахъ­тэ ищыкIагъ. Ащ фэшI, илъэсэу тызыхэтым ишышъ­хьэIу мазэ еджапIэм чIэ­сэу е мыгъэ чIэхьа­нэу сабый зиIэхэм ахэр илъэсыкIэ еджэгъум фагъэхьазырынхэм пае нэбгырэ пэпчъ сомэ мин пшIырыпшI къэралыгъом къыфитIупщыщт.

ГъэрекIо ахъщэ тынхэм апае ны-тыхэм тхылъхэр агъэхьазырынхэу, атынхэу, джэуапым ежэнхэу, яуахътэ тырагъэкIодэнэу имыщыкIагъэу, зыдэщысым зэрэщысхэу афагъэпсыхи, къафатIупщыгъэх. Президентым ар хабзэ ашIынэу къариIуагъ. 2022-рэ илъэсэу къэкIощтым къыщегъэжьагъэу цIыфхэм къамычъы­хьэу, тхылъхэр къамыугъоихэу, «зы шъхьаныгъупчъэ» шIыкIэкIэ федеральнэ пособиехэр, пенсиехэр, социальнэ ахъщэ тынхэр, нэмыкI фэIо-фашIэхэр зэкIэ агъэпсынхэ алъэкIынэу ашIыщт.

Гъэсэныгъэр

— КъыткIэхъухьэрэ лIэ­ужхэм амалэу яIэр нахьыбэ хъуным зэрэтфэлъэкIэу ыуж титыщт, — къы­Iуагъ Владимир Путиным. — Зэпстэур еджапIэм къы­ще­жьэ, арышъ, ар лъэ­хъаным диштэу гъэ­псы­гъэ­ным, кIэлэ­еджакIохэм гухахъо чIа­гъотэным, ятIонэрэ унэ афэхъуным тыпылъын фае.

2024-рэ илъэсым ыкIэм нэс джыри еджэпIэ 1300-рэ шъо­лъыр­хэм ащагъэуцущт. Ахэм нэбгырэ миллионым ехъу аще­джэщт. Джащ фэдэу еджапIэхэм апае автобус мин 16 ащэфынэу агъэнэфагъ.

БлэкIыгъэ илъэсым къыщыублагъэу классым ипэщэ кIэлэегъаджэхэм ахъщэ тедзэу мазэ къэс сомэ минитф къараты. Мыщ къыхиубытагъэхэп гурыт профессиональнэ гъэсэныгъэ язгъэгъотыхэрэр. Джы техникумхэмрэ колледжхэмрэ якIэлэегъаджэхэу купхэм якураторхэм ащ фэдэ ахъщэ тедзэ къаратыщт.

ИлъэситIу благъэм кIэлэегъэ­джэ сэнэхьатхэр зыщарагъэгъо­тырэ апшъэрэ еджапIэхэм ягъэкIэжьын ыкIи ящыкIэгъэ оборудованиер афэщэфыгъэным сомэ миллиарди 10 къэралы­гъом пэIуигъэхьащт.

Джащ фэдэу илъэситIу бла­гъэм джыри бюджет чIыпIэ мин 45-рэ апшъэрэ еджапIэхэм къа­щызэIуахыщт. Ащ ипроцент 70-р шъолъырхэм аратыщтэу ары Президентым къызэриIуагъэр.

2024-рэ илъэсым нэс научнэ ушэтын зэфэшъхьафхэм сомэ триллионрэ миллиард 630-рэ къэралыгъом апэIуигъэхьащт.

Экономикэр, бизнес цIыкIур, гурытыр

БлэкIыгъэ илъэсым къэралыгъом иэкономикэ зэтемызыным, бизнес цIыкIум ыкIи гурытым щылажьэхэрэм чIэнэгъэшхохэр амышIынхэм, цIыфхэм яIофшIапIэхэр къызэтенэнхэм фытегъэ­псыхьагъэу къэралыгъом макIэп ышIагъэр. ФэгъэкIотэнхэр къыздэлъытэгъэ кредитхэм афэгъэ­хьыгъэ программэм ишIуагъэкIэ IофшIэпIэ чIыпIэ миллионитф фэдиз къэгъэнэ­жьыгъэ хъугъэ.

Арэу щытми, зыпарэми Iоф­шIапIэр чIимынагъэу хъугъэп. Илъэсым ыкIэм нэс Правительствэм IофшIэпIэ чIыпIэхэм ябэдзэршIыпIэ зэтыригъэуцо­жьынэу пшъэрылъ иI. Предпринимателэу цIыфхэр IофшIапIэм IузымыгъэкIыхэрэм е зыштэхэ­рэм къэралыгъом IэпыIэгъоу ритырэр лъигъэкIотэщт. Ащ нэмыкIэуи бизнес цIыкIум ыкIи гурытым ащылажьэхэрэм Iэпы­Iэгъу ятыгъэным фытегъэпсыхьэгъэ предложениехэр мазэм къыкIоцI къагъэхьазырынхэу Президентым къариIуагъ.

Экономикэм епхыгъэу нэ­мыкI Iофхэми къэралыгъом ипащэ ягугъу къышIыгъ. Владимир Путиныр кIэщакIо фэхъуи, джэпсалъэу ыпэкIэ къышIыгъэ­хэм ащыщ къыщиIуагъэу, псэолъэшIыным, нэмыкI лъэныкъо­хэм илъэсипшI пчъагъэ зы­ныбжь шэпхъэ мыухыжьэу къащыдэлъы­тэгъагъэхэр нахь макIэ ашIыгъэх, уплъэкIунэу ащызэхащэщтыгъэхэми къащыкIагъ. Арэу щытми, ащ Iофыр щамыухэу, нахь агъэжьызэ лъагъэ­кIотэнэу Президентым къафигъэпытагъ. ГущыIэм пае, Урысыем завод щыбгъэуцунышъ къыщызэIупхыныр, нэмыкI къэралыгъохэм ягъэпшагъэмэ, бэкIэ нахь IэшIэх хъунэу щыт.

— БэдзэршIыпIэм мафэ къэс зэхъокIыныгъэхэр зэрэфэхъухэрэр къыдэ­плъы­тэмэ, бизнесым пылъхэм, анахьэу охътэ кIыхьэм телъытэгъэ проектхэр езыхьыжьэхэрэм, чIэнагъэу ашIын алъэкIыщтыр къэшIэгъуаеп. Арышъ, унэе инвестициехэр зышIыхэрэм IэпыIэгъу ятыгъэнымкIэ системэр гъэпсыгъэн фае. ЦIыфхэм фэIо-фашIэу афагъэцакIэрэр, продукциякIэу къыдагъэкIырэр, шъолъырэу зэрытхэм, къэралы­гъом хэхъоны­гъэу рагъэшIырэр къыдэтлъытэхэзэ уасэ афэтшIыщт, — къы­Iуагъ къэралыгъом ипащэ.

Президентым Урысыем ибизнес илIыкIохэр зыхэлэжьэгъэхэ зэIукIэгъоу гъэтхэпэ мазэм щы­Iагъэм зигугъу къыщашIы­гъэхэм япхырыщынкIэ предложениехэр къыгъэхьазырынхэу Правительствэм унашъо фи­шIыгъ.

— Шъолъырхэм хэхъоныгъэхэр ашIыхэмэ ары къэралыгъори ыпэкIэ зылъыкIотэщтыр, — къыIуагъ Владимир Путиным. — Пащэхэу субъектыр апэ ишъы­ным, ежь-ежьырэу зиIы­гъыжьышъуным къы­фэ­кIоным фэбанэхэрэр яIофшIагъэ кIэдгъэгушIужьыщтых. Шъо­лъыр пэпчъ хэхъоныгъэ езыгъэшIыныбэ зэриIэм тицыхьэ телъ.

Нэужым коммерческэ чIыфэ, бюджет кредит зытелъ шъо­лъырхэм ар къызэрафыкIалъытыкIыжьыщтым, IэпыIэгъоу аратыщтым, къэралыгъо кIоцI зекIоным изегъэушъомбгъун, зыухъумэжьыным ылъэныкъокIэ гухэлъхэм къатегущыIагъ, IэкIыб политикэ зэфыщытыкIэхэми кIэкIэу ягугъу къышIыгъ.

Владимир Путиным зэпахырэ узэу дунаир зэлъызыкIугъэм псауныгъэм икъэухъумэн ылъэ­ныкъокIэ къыгъэнэфэгъэ Iофэу Джэпсалъэр апэ къызщыригъэ­жьэгъагъэхэм кIэухыми къыфигъэзэжьыгъ.

— Ар къызежьэм къины­гъоу зэрэдунаеу зыхэхьащтыр зыпарэми ышIэщтыгъэп. Арэу щытми, эпидемием пэшIуекIоу тэ Урысыем щыпсэухэрэмкIэ тшIагъэр макIэп. Ащ тыкъыщыуцуи хъущтэп, ыпэкIэ тылъыкIотэн фае. Хэхъоныгъэхэм афытегъэ­псыхьэгъэ Лъэпкъ мурадхэр ары зыкIэдгъэнэфагъэ­хэр. Демографием, унагъом IэпыIэгъу етыгъэным, тхьамыкIэу щыIэр нахь макIэ хъуным, цIыфхэм ягъот хэхъоным, IофшIэпIэ чIыпIэхэр щыIэнхэм, бизнесым зиушъомбгъуным, нэмыкIхэм афэгъэ­хьыгъэу пшъэрылъ гъэнэфагъэхэр непэрэ Джэ­псалъэм къыщышIыгъэ хъугъэ. Урысыем социальнэ ыкIи экономикэ хэхъоныгъэхэр егъэшIы­гъэн­хэмкIэ Правительствэр кIэщакIо зыфэхъу­гъэу къыгъэхьазырыхэрэм ахэр къадыхэлъытагъэхэу мы илъэсым ибэдзэогъу мазэ и 1-м нэс къыгъэлъэгъонхэ фае. Джы цIыфэу хэгъэгум исхэм закъыфэзгъазэмэ сшIоигъу. Пшъэ­рылъэу тиIэр зэкIэ пхырыщыгъэнымкIэ ищыкIагъэр тшIэщт. Тызэгъусэу, тызэдеIэжьызэ тылъыкIуа­тэмэ, зэкIэри ткIуачIэ къызэ­рихьыщтым сицы­хьэ телъ, — къыхигъэщыгъ Президентым.

УФ-м и Президент Джэпса­лъэр къызщишIыгъэ Iофтхьабзэм АР-м и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат, УФ-м ФедерациемкIэ и Совет хэтхэу Хъопсэрыкъо Муратрэ Олег Селезневымрэ, УФ-м и Къэралыгъо Думэ идепутатхэу Владислав Резникрэ Хьасанэкъо Муратрэ хэлэжьагъэх.

— Президентым и Джэ­псалъэ общественнэ-политическэ хъугъэ-шIэгъэ инэу щыт, — къыIуагъ Къум­пIыл Мурат Джэпсалъэм зедэIу ужым. — Непэ къэралыгъом ипащэ къышIыгъэ Джэпсалъэм зэпахырэ узэу дунаир зэ­лъы­зыкIугъэм ыуж ана­хьэу Iоф зыдэшIэгъэн фаехэр щыгъэнэфа­гъэх. Экономикэм хэхъоныгъэ­хэр егъэшIы­гъэнхэм, цIыфхэм гъо­тэу яIэр нахьыбэ хъуным, агъа­шIэрэм хэхъоным афытегъэпсыхьэгъэ пшъэ­рылъ гъэ­нэфагъэхэр къы­шIы­гъэх. ЦIыфхэм якъэ­гъэнэ­жьын, якъэухъумэн пстэумэ анахь шъхьаIэу зэрэщытыр УФ-м и Президент къыкIегъэтхъы. ЗэкIэ пшъэрылъэу къытфишIырэр ары зытегъэ­псыхьагъэр. ТицIыфхэм ящыIакIэ нахьышIу хъуным, шъо­лъырхэм хэхъоныгъэхэр ашIынхэм пае ахэр хэзыгъэ имыIэу дгъэцэкIэнхэ фае.

Зыгъэхьазырыгъэр ХЪУТ Нэфсэт.