Ипшъэрылъхэр дэгъоу егъэцакIэх

ЦIыфхэм IофшIэн ягъэгъотыгъэнымкIэ феде­ральнэ къулыкъур имэфэкI мафэ гъэхъэгъэ гъэнэфагъэхэр иIэхэу къекIолIагъ.

1991-рэ илъэсым мэлылъфэгъум «ЦIыфхэм IофшIэн ягъэгъотыгъэныр» зыфиIорэ унашъоу тикъэралыгъо щаштагъэм кIуачIэ иIэ зыхъугъэ мэлылъфэгъум и 19-м мы мафэр тефагъ. ЦIыфхэм IофшIэн ягъэ­гъотыгъэнымкIэ къэралыгъо по­литикэр яIэпыIэгъоу правовой, экономикэ ыкIи зэхэщэкIо документыр гъэпсыгъэ хъугъэ. А уахътэм къыщегъэжьагъэу Iоф­шIэнымкIэ ыкIи IофшIэн зимыIэхэр социальнэу къэухъумэгъэнхэмкIэ цIыфхэм яконституционнэ фитыныгъэхэр гъэцэкIагъэхэ хъунымкIэ къэралыгъом гарантие къаритыгъ. Джащ фэ­дэу IофшIэнымкIэ ясэнаущыгъэ къызфагъэфедэн алъэкIынэу цIыфхэм фитыныгъэ яIэ хъугъэ. Мы унашъом ишIуагъэкIэ цIыф пэпчъ ежь-ежьырэу ыкIи ишIоигъоныгъэкIэ сэнэхьатыр, Iоф­шIэнэу ыгъэцэкIэщтыр, Iоф зэ­ришIэщт шIыкIэр къыхихын елъэкIы.

ЦIыфхэм IофшIэн ягъэгъотыгъэнымкIэ къулыкъум зэхъокIыныгъакIэу фэхъугъэхэм къап­къырыкIыхэзэ цIыфхэм IофшIэн ягъэгъотыгъэным иIофыгъохэм ягъэцэкIэн, IофшIэн зимыIэхэр охътэ къинэу зыхэтхэм къыхэщыгъэнхэм, мылъкукIэ IэпыIэгъу афэхъугъэным къэралыгъо политикэр фэIорышIэ. Джащ фэдэу мы унашъом къыхеубытэ Iоф­шIапIэхэм ябэдзэршIыпIэ анализ шIыгъэныр ыкIи ар зэте­гъэу­цожьыгъэныр, цIыфыбэ Iоф­шIапIэ ямыIэу къэмынэнхэм яIофыгъохэр гъэцэкIагъэ хъунхэр.

Программэу зэхагъэуцуагъэм къыпкъырыкIызэ лъэныкъо зэ­фэшъхьафхэмкIэ къэралыгъо фэIо-фашIэхэр мы къулыкъум афегъэцакIэх. Ащ ишIуагъэкIэ обществэм социальнэ гумэкIыгъоу илъыр нахь макIэ ашIын алъэкIы, социальнэ-экономикэм ылъэныкъокIэ Iофыгъоу щыIэхэр дэгъэзыжьыгъэхэ мэхъу, предпринимательствэм зыкъегъэIэтыгъэнымкIэ къэгъэлъэгъоны­шIухэм афэкIо.

ЦIыфхэм IофшIэн ягъэгъо­тыгъэнымкIэ къулыкъукIэу зэхащагъэм иIофшIэн нахь къызщыбгурыIощтыр тарихъым зызщыбгъэгъуазэкIэ ары. Советскэ лъэхъаным IофшIапIэ уIухьаным фэшI бюро гъэпсыкIэ системэ пылъыгъ ыкIи ар тыди щыIагъэп. Ар зыфэгъэзэгъагъэр предприятиехэр зыщыкIэхэрэ кадрэхэр гъэунэфыгъэнхэр, нэужым ащ цIыфхэр щыгъэ­гъозэгъэнхэр ары. Бюром Iоф­шIэнэу ыгъэцакIэщтыгъэр ана­хьэу зыфэгъэхьыгъагъэр цIыф­хэм къэбар алъыгъэIэсыгъэныр ары. Нэужым IофшIэнымкIэ амалэу щыIэхэр нахьыбэ шIыгъэнхэмкIэ фитыныгъэхэм ыкIи пшъэрылъхэм ягъэзекIон мыщ къыхэхъуагъ. Нэужым тIэкIу шIагъэу цIыфхэр сэнэхьат тедзэхэм афырагъэджэнхэмкIэ ыкIи ясэнэхьаткIэ шIэныгъэу аIэкIэлъхэм ахагъэхъонымкIэ амалышIухэр щыIэхэ хъугъэ. ЦIыфхэм IофшIэн ягъэгъоты­гъэнымкIэ ыкIи къэбар аIэкIэгъэхьэгъэнымкIэ, предприятиехэм якадрэхэр зэтегъэпсыхьэгъэнхэмкIэ, Iоф зышIэн зылъэ­кIыщт цIыфхэр учетым хэгъэуцогъэнхэмкIэ хозрасчетнэ къэралыгъо бюро агъэпсыгъ. Арэу щытми, IофшIэным ылъэныкъокIэ щыIэ гумэкIыгъохэр нахь псынкIэу дэгъэзыжьыгъэнхэм, мы бэдзэрым изытет зэхэфыгъэным, IофшIапIэ зимыIэхэм япчъагъэ шъыпкъагъэ хэлъэу уасэ фэшIыгъэным ыкIи ащ со­циальнэ-политическэ зэфэхьысыжьэу фэхъун ылъэкIыщтыр гъэунэфыгъэным афэшI шIо­гъэшхо къэзытыщт структуракIэ гъэпсыгъэн фэягъэ. Ащ фэдэ организациеу хъугъэ цIыфхэм IофшIэн ягъэгъотыгъэнымкIэ къулыкъур.

Ащыгъум, 1990-рэ илъэсым, Урысые къэралыгъуакIэм иапэрэ институтэу агъэпсыгъэр цIыф­хэм IофшIэн ягъэгъотыгъэ­нымкIэ къулыкъур ары. Ащ иIофшIэн илъэсхэр социальнэ мэхьанэшхо иIэу гъэпсыгъэ, къэралыгъо учреждениехэм ясетьхэм шIуагъэ къытэу Iоф ашIэ хъугъэ.

Къэралыгъо системэм икъулыкъу хахьэу Адыгэ Респуб­ликэм цIыфхэм IофшIэн ягъэгъотыгъэнымкIэ къулыкъур 1991-рэ илъэсым мэкъуогъум агъэпсыгъ. ЦIыфхэм IофшIэн ягъэгъотыгъэнымкIэ Адыгэ хэку гупчэр зызэхащагъэм къы­щыублагъэу республикэм икъа­лэхэм ыкIи ирайонхэм зэкIэми къутамэхэр къащызэIуахыгъэх. 2020-рэ илъэсым АР-м икъэ­ралыгъо казеннэ учреждениеу «Центр занятости населения города Майкопа» зыфиIорэм районхэм ащыIэ гупчэхэр рапхыгъэх. Адыгэкъалэ ыкIи муниципальнэ районхэм ащыIэ къутэми 8 ащ хахьэ. 2011-рэ илъэсым гъэтхапэм и 3-м къыщыублагъэу Гупчэм пэщэныгъэ дызэрехьэ Галина Цыганковам.

Пащэм къызэриIуагъэмкIэ, Гупчэр хэушъхьафыкIыгъэ транс­портымкIэ зэтегъэпсы­хьагъ, пэIудзыгъэ псэупIэхэм анэсынхэмкIэ, цIыфхэм фэIо-фашIэхэр афагъэцэкIэнхэмкIэ амалышIухэр IэкIэлъых. Къулыкъум ипащэу Г. Цыганковар анахьэу зэрыгушхорэр зи­сэнэхьат хэшIыкIышхо фызиIэ коллектив зэриIэр ары. КъулыкъушIэхэр цIыфхэм IэпыIэгъу афэ­хъунхэм ренэу фэхьазырых. Къулыкъум изэтегъэуцонкIэ гъогу къин къыкIугъэми, зэхъо­кIыныгъабэ фэхъугъэми щытхъу хэлъэу иIофшIэн егъэцакIэ. Iоф­шIапIэхэм ябэдзэршIыпIэ изытет зыфэдэм цIыфхэр щегъэ­гъуазэх, къулыкъум иIофшIэн зэрэзэхищэрэм фэ­гъэхьыгъэ тхыгъэхэр гъэзетхэм къыхаутых, Интернетым къырагъахьэх. Мыщ фэдэ шIыкIэм ишIуагъэкIэ социальнэ мэхьанэ зиIэ къэбарыр цIыфхэм икъоу алъагъэIэсы.

КIАРЭ Фатим.