ЗэлъашIэрэ музыкантэу, пщынаоу Хьагъэудж Мыхьамэт къыIорэ орэдыр фо­но­документхэм яхъарзынэщэу Москва щыIэм шIэныгъэлэжьэу Алла Со­ко­ловам къызэрэхигъотагъэм, орэдыр гъучI матрицэм къытрахынышъ, винил пластинкэм тырадзэжьыным иIахьышIу зэрэхишIыхьагъэм, электроннэ файлкIэ къыфагъэхьыжьыгъэ гъыбзэр адыгэ ижъырэ орэдхэр къэзыIоу, шыкIэпщынаоу Нэгъэрэкъо Казбек къызэрэIэкIигъэхьагъэм якъэбар къыхэтыутыгъагъ. Ащ къы­кIэлъыкIоу Казбек редакцием къедгъэблагъи, орэдым зэрэдэлажьэрэр, ащ игущыIэхэр зэрэзэхифырэр къедгъэIотагъ. — Казбек, Хьа­гъэуджым къыIорэ орэдыр сыд о пшъхьэ­кIэ зыфэб­гъадэрэр, гущыIэхэр зэхэугуфыкIыгъэу щытха?

— Нахьыпэм ащ фэ­дэхэр фонографкIэ ты­ратхэщтыгъэх. Мэкъэмэ лыеу къыдакIорэр бэ, а зы сатырым пчъагъэрэ уедэIужьын фаеу мэхъу тэрэзэу къэптхыжьыным пае. Фэдэ орэдэу зэхэпхыгъэхэм етIанэ яогъа­пшэ. «Сэрмафэу» Хъущт Ибрахьимэ къыIоу Афы­псыпэ 1959-рэ илъэсым ХьэдэгъэлIэ Аскэр щы­т­ритхэгъагъэм ар яхьщыр, ау Хьагъэуджым къыIорэр нахь кIыхь. ЯгущыIэхэмкIэ процент 90-р зэтефэ. ЗыцIэ къесIогъэ орэдыр лъэпкъ орэдымкIэ къэралыгъо ансамблэу «Ислъамыем» къеIо, Iэшъхьэмэфэ Аслъани, Къэрдангъушъэ Зэрамыкуи къа­Iощтыгъэ.

— Ежь орэдым сыд лъапсэу иIэр?

— Ащ тарихъ гъэнэ­фагъэ пылъ. Къэбэртэе-­Бэлъкъарым итыгъэ къуа­джэу Буташи, джы псэу­пIэу «Плановое» зыфа­Iорэм, Абазэ Къамболэт аIоу джэгокIо бэлахь ыцIэ раIоу щыпсэущтыгъэ. Кавказ заом ыуж мэшIоку гъогур ащ зыщыпхыращым, мафэ горэм, пэмы­чыжьэу щысыгъэ купым ягущыIэ зэпигъэоу, шъуй мэкъэшхор пыIукIэу мэшIокур къаблэкIыгъ. Ар купым хэсыгъэхэм агукIэ амыштэу рыгущыIагъэх, Абазэ Къамболэтэу ахэсыгъэм зэджэм усэ къызэхилъхьи, а чIыпIэм къы­щиIуагъ. Кавказ заом ыуж пачъыхьэгъум тхьамыкIагъоу лъэпкъым къыфихьыгъэм игугъу ащ къыщыриIотыкIыгъ. Усэр орэдым ылъапсэу хъугъэ. ХьакIэщхэм къащаIозэ, чылэм зынаIэ тетыгъэ пачъыхьадзэм икомендант къэбарыр нэсыгъ. Пачъы­хьагъум пэшIуекIоу орэдхэр зыусырэр ыпашъхьэ къырагъэуцонэу ащ унашъо къышIыгъ. Къамболэт къызэреджэхэрэмкIэ ма­къэ зырагъэIум, ащ лые горэ зэрэхихын ылъэкIыщтым егуцафи, ышъхьэ ызыныкъо ыупси кIуагъэ. Комендантыр ыпашъхьэ къихьэгъэ лIыр зелъэгъум, щхыгъэ, делашъокIэ еплъыгъ. «Сыд ущ фэдэу угъэпсыгъэу укъызкIэ­кIуагъэр?» — еупчIыгъ. «Укъызэрэсаджэрэр къызысаIом, сиIоф ныкъуашIэу сыкъыпэкIи, уадэжь сыкъэкIуагъ. Тэ тихабзэ джащ фэд»,— Къамболэт джэуап къытыжьыгъ. «Армэ улIы шъыпкъ!» — комендантым ар шIощхэны хъуи, лIы ныкъоупсэу ыпашъхьэ итыгъэм ащ нахь римыIоу, къызфе­джагъэмкIи зыпари ри-мы­Iожьэу аригъэтIупщы­жьыгъ. Джар икъэнэ­жьыкIэу Къамболэт усэу ытхы­гъэм лые химыхэу къэнэжьыгъ.

— Нэужым орэдым сыда къырыкIо­жьыгъэр?

— Къэбэртае орэдыр къыщаIоу къахэнагъэп. Абазэ Къамболэт ипхъо­рэлъфэгъоу Унэгъэсэ Хьа­тибэ орэдыр къыIоу Иуан Хъусен зэритхыжьыгъа­гъэр къаIожьы. Ау Хъущт Ибрахьимэ къэбэртэя­бзэкIэ ар къыIощтыгъэ. Къэрдангъушъэ Зэрамыко орэдыр радиом зыщытретхэм «Сэрмафэ» фиусыгъ. «Къэбэртэе къеп­чъэкI орэдкIэ» Хъущт Ибрахьимэ къыIощтыгъ. «НасыпынчъэкIэ» Хьа­гъэуджым къыIорэ орэдэу хъарзынэщым къыщыха­гъэщыгъэри а зыр ары. Джары орэдым къэбарэу пылъыр.

— Адэ зэхэмыфыгъэ гущыIэу хэтхэр Хьагъэуджым къы­IорэмкIэ зэхэпфы­жьышъуным игу­гъапIэ щыIа?

— Джы техникэм амалыбэ иI. Сыщэгугъы ар тIэ къыхьынэу.

— Казбек, о адыгэ ижъырэ орэдхэр ­уикIэсэ шъыпкъэх — къэогъотых, зэогъашIэх, къэоIох. Орэдхэр къызщыпIогъэгъэ хьакIэщ пчыхьэзэхахьэу Адыгэ Республикэм и Къэралыгъо филармоние щызэхэпщэгъагъэр бэрэ ты­гу къэкIыжьы. Ащ фэдэ Iофыгъо дахэ­хэм язэхэщэн лъыбгъэкIотэнэу уимурадба?

— Илъэситф тешIагъ а хьакIэщыр зызэхэтщэгъагъэм. СэркIи мэхьанэшхо ащ иIагъ. Ижъырэ орэдхэр тикультурэ изы Iахьых, ахэр къэнэнхэм, мыкIодынхэм тынаIэ атедгъэтын фае. ЛIыбзыу Аслъан сигъусэу джыри орэдипшI теттхагъ. Ахэм зэу ащыщ Темыркъанэ иорэд. Да­гъыстан икъэлэ шъхьаIэу а зэманым щытыгъ. Ащ адыгэ дзэкIолIхэр екIухи зэраштэгъагъэм фэ­гъэхьыгъ. Орэдыжъ пэпчъ хъишъэ гъэшIэгъон пылъ. ЗэбгъэшIэни, къыткIэхъу­хьэрэмэ анэбгъэсын къатефэ.

— Опсэу, Казбек, къэбар гъэшIэгъонмэ тащыбгъэгъо­загъ. Уитворчествэ хахъо иIэнэу пфэтэIо.

— Тхьауегъэпсэу.

Тэу Замир.