ИшIушIагъэ псэм къыщежьэ
Медицинэ сэнэхьатэу къыхихыгъэмкIэ илъэс 44-рэ хъугъэу Iоф зышIэрэ Шъхьэлэхъо Байзэт имэфэкI фэгъэхьыгъэу гущыIэгъу тыфэхъугъ.
— Пшызэ апшъэрэ медицинэ еджапIэр 1977-рэ илъэсым Краснодар къыщысыухыгъ. А уахътэм къыщегъэжьагъэу Адыгэ республикэ кIэлэцIыкIу сымэджэщым сыIут, — къеIуатэ Шъхьэлэхъо Байзэт. — IэнатIэр зэблэсхъоу къыхэкIыгъэми, сэнэхьатыр зы.
— Врачэу ебгъэжьагъ. ХирургиемкIэ отделением илъэс 15 урипэщагъ, кIэлэцIыкIу сымэджэщым иврач шъхьаIэу илъэси 6 Iоф пшIагъэ.
— Илъэси 10-м къехъугъэу шъобж зытещэгъэ сабыйхэм зыщяIэзэхэрэ отделением сырипащ.
— КIэлэцIыкIухэм япсауныгъэ гъэпытэгъэнымкIэ пащэу ущытызэ, сыда анахьэу къыбдэхъугъэу плъытэрэр?
— Сымэджэщым чIамыгъэгъуалъхьэхэу узэу сабыйхэм яIэр къызыщыхагъэщырэ IэзапIэр дгъэпсыгъэ. ПщэрыхьапIэр, фэIо-фашIэхэр зыщагъэцакIэхэрэ псэуалъэр, фэшъхьафхэри сымэджэщым иIэхэ зэрэхъугъэм щыIэныгъэм мэхьэнэ ин щыриI.
IэпыIэгъухэр
— ПсэолъэшIын Iофым упылъыным фэшI мылъку пIэкIэлъын фаеба?
— Ар упчIэ дэгъу. Мылъкум икъэкIуапIэхэр зэфэшъхьафых. Зэхэт Араб Эмиратхэм (ОАЭ) сомэ миллион 20 зыосэ медицинэ Iэмэ-псымэхэр къытфищэфыгъэх. ШIушIэ IэпыIэгъум ишIуагъэкIэ узыр къызэрэбгъотыщтыр, узэреIэзэщтыр, нэмыкIхэри дгъэфедэхэ хъугъэ. Сабый къэхъугъакIэм ищыкIэгъэ IэзапIэхэу гум, лъым, жьы къызэрищэрэм, нэмыкIхэм япхыгъэхэр зытэгъэуцухэм, IофшIэным изэхэщэн нахь псынкIэ хъугъэ.
А лъэхъаным Адыгеим ЛIышъхьэу иIэгъэ Шъэумэн Хьазрэт, псауныгъэм икъэухъумэнкIэ министрэу щытыгъэ Жэнэ Адамэ, зэхэщэн Iофхэм апылъыгъэ Пэнэшъу Аслъан къыддэхъугъэм пае лъэшэу цIыфхэр афэрэзагъэх.
Сэнэхьатым икъыхэхын
— Байзэт, медицинэр орыкIэ сыда?
— Врач сыхъунэу сыфэягъ. Германием дзэ къулыкъур щысхьызэ, медицинэм фэгъэхьы-гъэу мэзи 6 седжагъ. Медицинэр псэ зыпыт сэнэхьат, сэ ар сищыIэныгъ.
— КIэлэцIыкIухэм уяIэзэныр къызхэкIыгъэр къэошIэжьа?
— Ылъэ темыуцуагъэу, гущыIакIи ымышIэу къыоплъырэ сабыим гукIэ узыфещэ. УишIуагъэ ебгъэкIыщтми ащ ышIэрэп шъхьае, узыр зыщыгъупшэкIэ, икIэрыкIэу къыоплъымэ, укъешIэжьы. Сабыеу гъырэм уедэIун плъэкIын фаеу зылъытэхэрэм адесэгъаштэ. Сабыйхэр шIу зыплъэгъухэкIэ, уакъыхэкIыжьыныр къин.
— Урамым сабыйхэм укъыщашIэжьа?
— Сабыим ылъэгъурэр гум реубытэ. КIэлэеджакIохэм язакъоп, унагъо зиIэ хъугъэхэри къысIокIэх, ярэзэныгъэ гущыIэхэр дышъэм нахь лъапIэхэу къысщэхъу.
Псауныгъэм игъэпытэн
— КIэлэцIыкIум ипсауныгъэ игъэпытэн къытегущыIэба.
— Игъом уеIазэмэ, ищыкIэгъэ фэIо-фашIэхэр бгъэцакIэмэ, пытэу ылъэ теуцощт.
— Iэзэгъу уцхэм ауасэ хахъомэ, лэжьапкIэр унагъом фимыкъурэмэ сабыим зэхишIыкIырэп…
— КъызгурэIо зыфапIорэр. Сабыир дэгъоу шхэн, спортым пылъын фае. Мылъкур къызыдикIырэр, унагъом икъиныгъохэр ащ ышIэхэрэп. Обществэу тызыхэтыр сабыим нахь фэгумэкIы сшIоигъу.
— Непэ сыда сабыим къегуаорэр?
— Тыкъэзыуцухьэрэ дунаим изытет, Интернетым, телефонхэм, телевидением икъэтын «мыкъабзэхэм» сабыим игупшысакIэ зэщагъакъо. КIэлэцIыкIур щыгъын дахэм, зэхъопсэрэ пкъыгъохэм ащыбгъакIэ мыхъущтми, ебгъэлыекIыныр тэрэзэп. ЩыIэныгъэр къызыгурыIо- рэ кIэлэцIыкIум гукIэгъоу хэлъыр къэошIэ.
— Псауныгъэр пIуныгъэм еопха?
— Ащ фэдэ упчIэм сыкъежэщтыгъ. ТикIэлэцIыкIухэм адыгагъэ ахэтлъхьаным, цIыфмэ зэрахэтыщтхэ шIыкIэм, фэшъхьафхэм афэбгъасэхэмэ, щыIэныгъэм чIыпIэу щыряIэщтыр нахь IэшIэхэу къыхахыщт.
— Физкультурэр, спортыр щыIэныгъэм щыщых.
— Спортым цIыфыр епIу. Атлетикэ псынкIэм, гимнастикэм, бэнакIэхэм, футболым, нэмыкI джэгукIэхэм сабыир игъом афэбгъэсэныр нахьышIу. Спорт лъэпкъ пстэури кIэлэцIыкIумкIэ федэп, ащи уегупшысэн фае.
— КъэшъуакIэ ышIэн фаеба?
— Лъэпкъ шэн-хабзэхэр къашъом хэлъых. Адыгэ къашъом псауныгъэр егъэпытэ. Пкъыр ищыгъэу ныбжьыкIэхэр къызэрэшъохэрэр зыслъэгъукIэ, ясабыигъор нэгум къыкIэуцо. Адыгэ шъуашэр щыгъэу къэшъорэ кIэлэцIыкIур тыгъуакIо кIощтэп, урамым шэн-хабзэхэр щызэрихьащтых.
— Пчэдыжьым итыгъэ нэбзыйхэм сабыир афэбгъадэу къысщэхъу.
— Гу къабзэ иIэу сабыир щыIэныгъэм къыщэтэджы. Тэ, врачхэм, типшъэрылъыр шIум фэтпIухэзэ, япсауныгъэ дгъэпытэныр ары.
— Узыр сабыим къыхэбгъэщыным фэшI шIыкIабэ зэрэбгъэфедэрэр уиныбджэгъумэ къысаIуагъ.
— КIэлэцIыкIур къэзгъэтэджмэ е зэрэкIорэ шIыкIэр зэзгъэлъэгъумэ, иузхэм ащыщхэр къэсэшIэх. Пытэу ылъэ тетым удэгущыIэныр нахь IэшIэх.
— УиIофшIэн ущыщынэу уахътэ къыхэкIа?
— Адыгэмэ зэраIоу, къэшъуакIэ умышIэу джэгум умыкIу. КIэлэцIыкIум ынэгу укIаплъэмэ, IэпыIэгъу узэрэфэхъущтыр, гукIэгъу зэрэпхэлъыр къышIэнхэ фае. УгумэкIыщтыр фэшъхьаф, ау ущынэу кIэлэцIыкIум земыгъэлъэгъу. «Бэ сшIэрэр» пIоу имыщыкIагъэр цIыфым емыIу.
ГукIэгъум икъежьапI
Шъхьэлэхъо Байзэт медицинэ шIэныгъэхэмкIэ доктор, профессор хъун фэягъэу сэлъытэ, ау шIэныгъэм пылъынэу хъугъэп. Унэгъо дахэ иI.
Ишъхьэгъусэу Асыет медсестрау республикэ сымэджэщым Iоф щешIэ. Пшъэшъи 2 зэдапIугъ. Саидэ янэ фэдэу Iоф ешIэ, Фатимэ врач.
Пхъорэлъфи 2 яI. Муратэ Москва дэт апшъэрэ еджапIэм щеджэ, Данэ кIэлэеджакIу.
ЩытхъуцIэхэр
Б. Шъхьэлахъор СССР-м псауныгъэм икъэухъумэнкIэ иотличник, Адыгэ Республикэм псауныгъэм икъэухъумэнкIэ изаслуженнэ IофышI, Урысыем изаслуженнэ врач, нэмыкI щытхъуцIэхэр иIэх. Лъыр бэрэ зэритыгъэм фэшI Урысыем идонор гъэшIуагъ.
Шъхьэлэхъо лIакъом изэхахьэхэм ахэлэжьэныр, икъоджэ гупсэу Пэнэхэс икъэбархэр къыIотэнхэр шэнышIу фэхъугъэх.
Шъхьэлэхъо Байзэт медицинэм ылъэныкъокIэ Адыгеим аужырэ илъэсхэм хэхъоныгъэ инхэр ышIыгъэхэу елъытэ, АР-м и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат Iофыгъуабэмэ кIэщакIо зэрафэхъугъэм шIуагъэу къыхьыгъэм хэшIыкI фыриI.
Мэлылъфэгъум и 2-м Шъхьэлэхъо Байзэт ыныбжь илъэс 70-рэ мэхъу. Врач IэпэIасэм, цIыфышIум тыфэгушIо. Ихэгъэгу, иреспубликэ ыгу къафытеозэ зэрэпсэурэр тэшIэ. БэгъашIэ хъунэу фэтэIо. Опсэу, Байзэт! О уишIушIагъэ цIыфхэм алъэIэсы.
ЕмтIылъ Нурбый.