Жэнэ Къырымызэ Хьаджымосэ ыкъор Тэхъутэмыкъое рай­оным ит къуаджэу Афыпсыпэ гъэтхапэм и 7-м 1919-рэ илъэсым къыщыхъугъ.

Адыгэ кIэлэегъэджэ техникумыр, илъэситIу кIэлэегъэджэ институтыр, зэо ужым Адыгэ къэралыгъо кIэлэегъэджэ институтыр къыухыгъэх, 1957 — 1989-рэ илъэсхэм М. Горькэм ыцIэ зыхьырэ Литературнэ институтым и Апшъэрэ литературнэ курсхэм ащеджагъ.

Жанэр Хэгъэгу зэошхом хэлэжьагъ, лIыхъужъныгъэу зэуапIэм щызэрихьагъэм пае орденхэр, медальхэр бэу къы­фагъэшъошагъэх. 1944 — 1957-рэ илъэс­хэм Къырымызэ хэку гъэзетэу «Социа­листическэ Адыгеим» иотдел ипащэу Iоф ышIагъ. Ащ ыуж илъэс 14-м къыкIоцI Адыгэ хэку исполкомым ирадио Комитет итхьамэтагъ. 1973 — 1983-рэ илъэсхэм адыгэ тхакIохэм яорганизацие ипэщагъ. Жэнэ Къырымызэ ытхыхэрэр 1935-рэ илъэсым щегъэжьагъэу къыхиутыщтыгъэх. Иусэхэр, поэмэхэр, рассказхэр адэтхэу тхылъхэр къыдигъэ­кIыгъэх. Ахэм адыгэ лъэпкъым ихые­гъэ-хьалэлыгъэ, иIофшIакIэ, илэжьакIэ къащыриIотыкIыгъ.

УсакIор шэнышIоу, зафэу, къэрар хэлъэу щыIагъ. Творческэ IофшIэным готэу общественнэ IофшIэкIошхуагъ, илъэсыбэрэ мамырныгъэр къэухъумэгъэным ихэку комитет итхьамэтагъ, мамырныгъэм дезгъаштэхэрэм я Дунэе конгрессэу 1973-рэ илъэсым Москва щыIагъэм хэлэжьагъ, «Борец за мир» зыфиIорэ дышъэ медалыр къыфагъэ­шъошагъ. Илитературнэ гъэхъагъэхэр къэралыгъо тынхэмкIэ, шIухьафтынхэмкIэ хагъэунэфыкIыгъэх.

УсакIоу Жэнэ Къырымызэ адыгэ лъэпкъым анахь ыгъашIохэрэм ащыщ, иусабэхэр адыгэ композиторхэм орэдышъом ралъхьагъэх. «Синан», «Си­къуадж», «Хэбзэ дахэу тэ тиIэр джащ фэд», нэмыкIхэми гур къыдащае. Ахэм уакIэдэIукIымэ, укъызхагъэшхъожьы, зыкъыуагъэшIэжьы, о пшъхьэкIи лъэпкъым шIу фапшIэ пшIоигъо мэхъу. ГущыIэ лъэшыр, усэ дэгъур — кIуачIэба!

Жэнэ Къырымызэ УФ-м итхакIохэм я Союз 1956-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу хэтыгъ.