ЩыIэныгъэм лъэуж дахэ щыпхырищыгъ
«ЦIыфыр дунаим къызытехъокIэ, щэIэфэ къырыкIощтыр ынатIэ тетхагъ» аIо. Опсэуфэ къини, хъяри, гумэкIыгъуи зэпичызэ, ишэн апсыхьэ.
Нэжъ-Iужъхэм япчъагъэ мафэ къэс нахь макIэ мэхъу. Ахэм гъогу къин къакIугъ, гъабли, зауи, бани зэпачыгъ. Бэ агъэшIагъэр, бэ алъэгъугъэр. Тинахьыжъхэм къяхъулIагъэу къаIотэжьхэрэр бэмэ джы ашIошъ хъурэп. Арын фае адыгэмэ зыкIаIорэр: «Ахэмыхьагъэрэ къамылъфыгъэрэ зэфэд». Шъыпкъэ, сэ къизгъэкIырэп ащ фэдэ къинхэр непи цIыфхэм алъэгъунхэу. Ау тинахьыжъхэм ягъэсэпэтхыдэхэр ныбжьыкIэхэм зэхахымэ, шIуагъэ горэ къыхахынэу къысшIошIы. ЛэжьэкIо шIагъом игугъу дахэкIэ ашIымэ, уемыхъопсэн плъэкIырэп. Джащ фэд, дэйкIэ ашIыми гур факIорэп.
Непэ зигугъу къэсшIыщтыр лэжьэкIо хьалэлэу, къыгъэшIагъэм игугъу дахэкIэ аригъэшIызэ къэзыхьыгъэ цIыф. Ар къуаджэу Пэнэжьыкъуае щыщэу Джэндэрэ Аслъанчэрый Исмахьилэ ыкъор ары. Ащ къыгъэшIэгъэ илъэс 90-м щыIэныгъэ гъогу шIагъо къыкIугъ (Тхьэм джэнэт лъапIэ къырет). IофшIэныр зыригъэжьагъэм къыщыублагъэу сыдым фагъэзагъэми, ыужкIэ мыукIытэжьэу ахэр зэкIэ зэшIуихыгъэх. «Сыд къини зыкъебгъэгъащтэ хъущтэп, — ыIощтыгъэ Аслъанчэрые, — къыбдэхъуфэ ыуж уитын фае. Узыпылъ Iофым гухахъо хэбгъуатэу Iоф пшIэмэ, цIыфхэм уасэ къыпфашIыщт, уалъытэщт, уагъэшIощт».
Аслъанчэрые уахътэу къызхиубытагъэр къиныгъ. Тикъэралыгъошхо ошIэ-дэмышIэу нэмыц техакIохэр къытебэнэгъагъэх. А лъэхъаным Аслъанчэрые гурыт еджапIэм чIэсыгъ. Къуаджэм къыдэнагъэхэм къинэу алъэгъурэр зэкIэ Аслъанчэрые ынэгу кIэкIыгъ, бэрэ къыIотэжьыщтыгъэр: «Нэмыц техакIохэр тичылэ къызыдахьэхэм, былымэу унагъохэм ящагухэм адэтхэр зэкIэ ашхыгъэх. Унэхэм такъырыкIынкIэ тыщынэщтыгъ, остыгъэр дгъэблэн тыфитыгъэп, шIункIым тыхэсыщтыгъ. Тикъуаджэ дэсыгъэ урыс унагъоу Сорокинхэр аукIыгъэх. Ащ фэдэ хьэкIэ-къокIэ зекIуакIэр зыщыгъэгъупшэгъуай».
Зэо ужым нэмыц техакIохэм зэщагъэкъогъэ мэкъумэщ хъызмэтыр зэтегъэпсыхьажьыгъэн фэягъэ. Къуаджэм къыдэнэгъэ нэжъ-Iужъхэмрэ бзылъфыгъэхэмрэ кIэлэцIыкIухэр ягъусэхэу ащ фэдиз IофшIэныр зэшIуахыщтыгъ. Аслъанчэрые губгъом кIохэрэм ахэтыгъ, пхъэIашэм кIэшIэгъэ цухэм апэ итэу жъуагъэ, псыр къафырихьакIыгъ, ылъэкIырэр ышIагъ. Зэошхор текIыгъэу я 9-рэ классыр къызеухым, хы-дзэ флотым къулыкъур щихьыгъ. Къулыкъу ужым охътэ гъэкIэкIыгъэм япшIэнэрэ классыр къыухыжьыгъ. Ащ ыужым техническэ училищэу поселкэу Нефтегорскэ дэтым чIахьи, «моторист (дизелист), слесарь-высокомонтажник» зыфиIорэ сэнэхьатыр зэригъэгъотыгъ.
Джэндэрэ Аслъанчэрые сэнэхьатэу иIэхэмкIэ чIыпIабэмэ ибригадэ игъусэу Iоф ащишIагъ. Заор Афганистан къыщемыжьэзэ, ащ IофышIэ кIогъагъэ. Хэгъэгум чIыдагъэр имыIэу къычIэкIи, ащ ычIыпIэ гъэстыныпхъэ шхъуантIэр илъэситфэ цIыфмэ къафычIащыгъ. Нэужым Аслъанчэрые зипэщэ бригадэм хэтэу краим ипсэупIэхэу Березанскэм, Усть-Лабинскэ, Азовскэм, Ильскэм, Северскэм, Ахтырскэм Iоф ащишIагъ. Илъэс 50-м ехъурэ Iоф ышIагъэу пенсием кIуагъэ, тIысыжьыныр къыримыгъэкIоу, Пэнэжьыкъое гъомылэпхъэшI комбинатым илъэсипшIэ Iоф щишIагъ. Ишъхьэгъусэу Люби а комбинатым бэрэ щылэжьагъ.
Аслъанчэрые шъыпкъагъэ зыхэлъыгъэ, хэти ишIуагъэ ригъэкIызэ къэзыхьыгъэ цIыф. Ащ пае ар зышIэщтыгъэ цIыфхэм бэрэ игугъу шIукIэ ашIы. «Ащ псапэу ышIагъэм изакъоми, джэнэтым игъогу фызэIухыгъ», — аIо.
Илъэс 50-м ехъурэ хьалэлэу Iоф зэришIагъэр пкIэнчъэ хъугъэп. ИIофшIагъэхэм къакIакIоу къэралыгъом тын лъапIэхэр къыфигъэшъошагъэх. ЛэжьэкIо шIагъом бын-унэгъо дахэ иI. Ежьыррэ ишъхьэгъусэрэ нэбгырищ зэдапIугъ, зэдалэжьыгъ. ЗэкIэ илъфыгъэхэр еджагъэх, унэгъо дахэхэр яIэхэу мэпсэух, цIыфхэм агъэлъапIэх, алъытэх. Аслъанчэрые илъфыгъэхэр IофшIэныр шIу алъэгъоу ыпIугъэх. ЩыIэныгъэм ылъапсэр IофшIэныр арэу зэрэщытыр ахилъхьан ылъэкIыгъ.
Хъодэ Сэфэр. IофшIэным иветеран. Хьалъэкъуай.
Сурэтхэм арытхэр: Джэндэрэ Аслъанчэрый (къулыкъум щыIэу тырахыгъ); Аслъанчэрыерэ икъорэлъфэу Дамиррэ.