Республикэу Къырымрэ къалэу Сева­сто­­польрэ Урысые Федерацием къызыхэ­хьажьы­гъэхэр непэ илъэси 7 мэхъу. Ар хъу­гъэ-шIэгъэ­шхоу тарихъым хэхьагъ ыкIи ти къэралыгъо щыпсэурэ цIыфхэмкIэ мэфэкI шъыпкъэ хъугъэ.

Мыщ фэгъэхьыгъэ Iофтхьа­бзэ­хэр, концертхэр, зэхахьэхэр ти­къэралыгъо ишъолъыр зэфэшъхьафхэм илъэс къэс ащэкIох. Ахэм зэу ащыщ Адыгэ Респуб­ликэри.

Шъугу къэдгъэкIыжьын, 1921-рэ илъэсым чъэпыогъум и 18-м РСФСР-м хэхьэрэ Къырым АССР-р зэхащагъ. Къэндзалхэр, ермэлхэр, болгархэр, урымхэр, нэмыцхэр, нэмыкI лъэпкъхэр 1944-рэ илъэсым жъоныгъуакIэм Къырым рагъэкIыгъагъэх. 1954-рэ илъэсым мэлылъфэгъум Къы­рым хэкур Украинскэ ССР-м хагъэхьагъ. Джы къызнэ­сыгъэми а лъэбэкъур мытэрэзыгъэу цIыф­хэм, политикхэм алъытэ. ЫпэкIэ къызэрэщытIуа­гъэу, 2014-рэ илъэ­сым Къырымрэ Севастополь­рэ Урысыем къыхэхьажьыгъэх.

2013-рэ илъэсым, шэкIогъум Украинэм политическэ кризисыр къызыщежьэм, Президентэу В. Януковичрэ Азаровыр зипэщэ Правительствэмрэ «евроинтеграцием» еплъыкIэу фыряIэм Къырым ипащэхэм дырагъэ­штагъ. Къырым и Парламент хэтхэм зэралъытагъэмкIэ, оппозицием изекIуакIэ къэралыгъом илъ эко­номическэ ыкIи политическэ зыпкъитыныгъэр зэщегъакъо. Ащ дакIоу Респуб­ликэу Къырым и Апшъэрэ Совет Урысыем ишъо­лъырхэм адыриIэ ныбджэгъуныгъэ-зэпхыныгъэр агъэпытэнэу цIыф­хэм къяджагъ. Ау цIыф къы­зэрыкIохэм аIорэм, яеплъыкIэ Украинэм ипащэхэм дырагъэштэн адагъэп. Къырым изакъоп, Донецкэ ыкIи Луганскэ хэкухэм ащыпсэурэ цIыфхэри законым димыштэу хабзэр зыубытыгъэ политикхэм апэуцу­жьыгъэх. Ащ къыкIэлъыкIуагъэр непэ зэкIэми дэгъоу тэлъэгъу. Ау Къырымрэ Севастопольрэ янасып къыхьыгъ, Урысыем къы­хэхьажьынхэмкIэ цIыфхэр бэшIагъэу зы­кIэхъо­псыщтыгъэхэ референдумыр зэ­хащагъ, нэ­ужым тикъэралыгъо щыщ хъу­жьыгъэх.

Илъэси 7-кIэ узэкIэIэбэжьымэ, Къырым щыкIогъэ референдумым зэфэхьысыжьэу фэхъугъэ­хэм къызэрагъэлъэгъуагъэмкIэ, зымакъэ зытынымкIэ фитыныгъэ зиIэ цIыфхэу хэдзыпIэ участ­кэ­хэм къякIолIагъэхэм япроцент 96,7-м ехъумэ Къырымрэ Севастопольрэ Урысыем хэхьа­жьынхэм дырагъэштагъ. УФ-м и Президентэу Владимир Путиныр зыкIэтхэгъэ унашъом ди­штэу ахэр Урысыем исубъектхэм ащыщ хъугъэх. США-м, Европейскэ Союзым хэхьэрэ къэралыгъохэм ар мытэрэзэу алъытагъэми, Урысыем ыкIи Къырым ащыпсэухэрэ цIыфхэм къэралыгъом ипащэ ышIыгъэ унашъор игъо дэдэу алъытагъ ыкIи дырагъэштагъ.

Тарихъ мэхьанэшхо зиIэ хэ­дэныр цIыфхэм зашIыгъэр илъэ­си 7 хъугъэ, Къырымрэ къа­лэу Севастопольрэ ащыпсэухэрэр ащ рыкIэгъожьыхэрэп, ядэжь, яунэ къагъэзэжьыгъэу алъытэ.

Украинэм ипащэхэм мы уахъ­тэм зэрахьэрэ политикэм Къы­рымрэ Севастопольрэ ащы­псэухэрэм зэрэдырамыгъаштэ­рэм, Урысыем къыхэхьажьынхэм ахэр бэшIагъэу зэрэкIэ­хъопсыщтыгъэхэм мыщ фэдэ зэфэхьысыжь фэхъугъ. УФ-м и Президент зэо-банэ хэмытэу субъектитIур къэралыгъом щыщ ышIыжьыгъэх. Зыгорэхэм ар агу римыхьын, дырамыгъэштэн алъэкIыщт, ау цIыф къызэрыкIохэм яеплъыкI ары мыщ дэ­жьым анахь шъхьаIэр. Ушэтынэу зэхащэхэрэм къызэрагъэлъа­гъорэмкIэ, ахэр зыми рыкIэгъо­жьыхэрэп. Шъыпкъэ, мыщ щыпсэухэрэр илъэси 7-м къыкIоцI къиныгъуабэмэ яолIагъэх, Украинэм ылъэныкъокIэ къикI­хэу зашъохэрэ псыр, электричествэр, гъомылапхъэхэр, нэмыкI продукциехэр цIыфхэм къаIэкIагъэхьажьхэрэп. Ау а гумэкIыгъохэм Къырым щыпсэухэрэр къагъэщтагъэхэп, нахь лъэш ышIыгъэх. УФ-м и Президент а зэкIэри къыгурыIозэ, цIыфхэм ящыIэкIэ-псэукIэ на­хьышIу хъуным, инфраструкту­рэр зэтегъэпсыхьэгъэным фэ­IорышIэщт унашъохэр ышIыгъэх. Керченскэ лъэмыджыр ашIыгъ. Ащ Iофхэр къыгъэпсынкIагъэх, ащ ишIуагъэкIэ гумэкIыгъуабэ дэгъэзыжьыгъэ хъугъэ. Медицинэм, гъэсэныгъэм, нэмыкI лъэныкъохэми хэхъоныгъэхэр ашIынхэм къэралыгъом ипащэхэм мэхьанэшхо раты, Украинэм елъытыгъэмэ, урысые системэм ащкIэ нахь шIуагъэ къызэритырэр цIыфхэм зэха­шIагъ. ЫпэкIэ ямыIэгъэ ны мылъкур, социальнэ тын зэфэшъхьафхэр къаIэкIахьэхэ хъугъэ. Шъыпкъэ, Iофхэм язытет уигъэ­рэзэпэным джыри пэчыжь, Уры­сыем инэмыкI шъолъырхэм афэдэу Къырымрэ Севастополь­рэ ащыпсэухэрэр гумэкIыгъохэм яуалIэх. Ау а зэкIэри къызэрэзэранэкIыщтым яцыхьэ телъ, фонд зэфэшъхьафхэм зэхащэ­хэрэ ушэтынхэм язэфэхьысыжьхэм ар къагъэлъагъо.

Iэшъынэ Сусан.