Тарихъ шIэныгъэхэмкIэ докторэу, доцентэу, гуманитар ушэтынхэмкIэ Адыгэ республикэ институтэу Т. М. КIэращэм ыцIэ зыхьырэм тарихъымкIэ иотдел ипащэу, дзэ-тарихъ шIэ­ныгъэхэмкIэ Урысые Академием ичлен-корреспондентэу, шIэныгъэхэмкIэ Дунэе Адыгэ Академием ичлен-корреспондентэу, Урысые Федерацием ижурналистхэм я Союз хэтэу Ацумыжъ Казбек ГъучIыпсэ ыкъом ыныбжь непэ илъэс 75-рэ мэхъу.

Темыр Кавказым итарихъ зыушэтырэ, Урысыем ис лъэпкъ­хэр Хэгъэгу зэошхом илъэхъан зэрэзэуагъэхэм, зэрэлэжьагъэхэм афэгъэхьыгъэу бэ зытхыгъэ, ныбжьыкIэхэм патриотическэ пIуныгъэ тэрэз ягъэгъотыгъэным мышъхьахыжьэу дэлэжьэрэ шIэны­гъэлэжь пэрытхэм ар зэу ащыщ.

Ацумыжъ Казбек Краснодар краимкIэ къуаджэу ТIуапсэ 1946-рэ илъэсым гъэтхапэм и 18-м къыщыхъугъ, къызэрыхъу­хьагъэр кIэлэегъэджэ унагъу. 1964-рэ илъэсым Адыгэ кIэлэ­егъэджэ училищыр ащ дэгъу дэдэу къыухи, Адыгэ къэралыгъо кIэлэегъэджэ институтым физи­кэмрэ хьисапымрэкIэ ифакультет чIэхьагъ. Мыщ щеджэзэ Мыекъуапэ игурыт еджапIэу N 6-м музыкальнэ искусствэмкIэ факультативхэр щаригъа­хьэу, хьисапымкIэ ригъаджэхэу ыублагъ. КъэIогъэн фае иныбжьыкIэгъум къыщегъэжьагъэу Казбек духовой Iэмэ-псымэхэмрэ контрабасымрэ дэгъоу къазэраригъаIорэр, истудентыгъо Адыгэ къэралыгъо кIэлэ­егъэджэ институтым иэстраднэ ансамблэ зэрэхэтыгъэр. Хьисапымрэ физикэмрэкIэ кIэлэ­егъэ­джэ сэнэхьатыр ыIэ къызэрэригъэхьагъэр къэзыушыхьатырэ дипломыр 1969-рэ илъэсым ащ къыратыжьыгъ. КIалэр институтым икомсомол организацие иIофшIэн чанэу зэрэхэлажьэрэм ВЛКСМ-м и Адыгэ хэку комитет гу къылъити, гурыт еджапIэхэмкIэ отделым ипащэ игуадзэу Iоф ышIэнэу ригъэблэгъагъ. Илъэс зытешIэм зигугъу къэтшIы­гъэ отделым ипащэу агъэнэфагъ.

1975-рэ илъэсым Ацумыжъ Казбек тхылъхэр зикIасэхэм я Урысые обществэ и Адыгэ хэку отделение исекретарэу хадзыгъ. 1977-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу 1983-рэ илъэсым нэс ар Пшызэ къэралыгъо университетым итарихъ факультет ще­джагъ, тарихъымрэ обществоведениемрэкIэ кIэлэегъэджэ сэнэхьатыр ыIэ къыщыригъэ­хьагъ. Нэужым Пшызэ къэралыгъо университетым иаспирантурэ чIахьи, научнэ IофшIагъэ­хэм адэлажьэу ыублагъ. Комсо­молым 1941 — 1945-рэ илъэс­хэм щыIэгъэ Хэгъэгу зэошхом илъэхъан къоджэдэс ныбжьыкIэхэр лэжьэным къызэрэфи­Iэтыщтыгъэхэм фэгъэхьыгъэ кан­дидат диссертациер 1986-рэ илъэсым къыгъэшъыпкъэжьыгъ.

1987-рэ илъэсым ищылэ мазэ Ацумыжъ Казбек экономикэмкIэ, бзэмкIэ, литературэмкIэ, тарихъымкIэ Адыгэ научнэ-ушэтэкIо институтым иученэ секретарэу агъэнафэ. Илъэсрэ ащ щылэжьагъэу Адыгэ кIэлэегъэ­джэ училищым ипэщэ IэнатIэр къырапэсы. Илъэс 25-м ехъукIэ ащ пэщэныгъэ дызэрехьэ. Ацумыжъ Казбек япащэу кIэлэ­егъаджэхэм ягъэхьазырынкIэ шIыкIакIэхэр училищым къыщыхахых. Урысые Федерацием гъэсэныгъэмкIэ и Министерствэ иунашъокIэ 1995-рэ илъэсым кIэлэегъэджэ училищыр колледж мэхъужьы. 1997-рэ илъэсым Хъ. Андырхъуаем ыцIэкIэ щыт кIэлэегъэджэ колледжыр Адыгэ къэралыгъо университетым рап­хыжьы. Казбек пэщэныгъэ зы­щызэрихьэгъэ илъэсхэм Андыр­хъое Хъусен ыцIэ зыхьырэ кол­леджым кIэлэегъаджэхэм ягъэхьазырынкIэ, студентхэм ятворческэ амалхэм зыкъызэIуя­гъэхыгъэнымкIэ, научнэ-ушэтын Iофхэм ахэр апыщэгъэнхэмкIэ ищыкIэгъэ амалхэр зэрахьагъэх.

К. Гъ. Ацумыжъыр Адыгеим иобщественнэ-политикэ щыIэныгъэ чанэу хэлажьэ. 1990-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу 1991-рэ илъэсым нэс ар народнэ депутатхэм я Краснодар край Совет идепутатыгъ. Республикэр ылъэ зыщытеуцощтыгъэ лъэхъа­ным общественнэ движениеу «Комитет 40» зыфиIорэм хэ­тыгъ, адыгэхэм апэрэ зэфэсыр зяIэгъэ нэуж ащ игъэцэкIэкIо комитет итхьаматэ игуадзэу ха­дзыгъ. Грузиемрэ Абхъазымрэ зызэIоупIэхэ лъэхъаным Абхъа­зым щыпсэухэрэм адезыгъэштэрэ комитетым хэтыгъ, 1992-рэ илъэсым ишышъхьэIу ыкIэхэм къащегъэжьагъэу ащ пэщэныгъэ дызэрихьагъ.

Ацумыжъ Казбек Урысые об­ществэу «ШIэныгъэм» и ­Ады­гэ республикэ общественнэ организацие иправление итхьаматэу 1997-рэ илъэсым агъэнэфагъ. Просветительскэ IофшIэнымкIэ гъэхъагъэу иIэхэм афэшI ащ тамыгъэу «За активную работу» зыфиIорэр, академикэу И. И. Артоболевскэм ыцIэкIэ щыт медалыр, академикэу И. Ф. Образцовым ыцIэкIэ щыт ты­жьын медалыр къыфагъэшъошагъэх. ШIэныгъэлэжь цIэрыIом Хэгъэгу зэошхом итарихъ фэгъэ­хьыгъэ монографиехэр ытхы­гъэх, сборникхэр къыдигъэкIыгъэх. Урысыем ихъарзынэщ зэ­фэшъхьафхэм ачIэлъ тхыгъэ­хэр Ацумыжъ Казбек IэубытыпIэ къызыфишIыхэзэ, къоджэ­дэс ныбжьыкIэхэр Хэгъэгу зэошхом илъэхъан зэрэлэжьагъэхэм фэ­гъэхьыгъэ доктор диссертациер 2006-рэ илъэсым итыгъэгъазэ Пшызэ къэралыгъо университетым идиссертационнэ совет къыщигъэшъыпкъэжьыгъ.

2009-рэ илъэсым къыщегъэ­жьагъэу 2012-рэ илъэсым нэс Ацумыжъ Казбек Урысые Феде­рацием и Президент дэжь щы­зэхэщэгъэ комиссиеу тарихъыр кIэзытхыкIыжьы зышIоигъохэм апэуцужьырэм хэтыгъ. 2014-рэ илъэсым игъэтхапэ К. Гъ. Ацумыжъым гуманитар ушэтынхэмкIэ Адыгэ республикэ институтэу Т. М. КIэращэм ыцIэ зыхьырэм тарихъымкIэ иотдел инаучнэ IофышIэ шъхьаIэу къегъэзэжьы. 2016-рэ илъэсым а отделым ипащэу ар агъэнафэ. ШIэныгъэ­лэжьыр анахьэу зылъыIэсырэр Хэгъэгу зэошхом, советхэм ялъэхъан, Апэрэ дунэе, граждан заохэм ятарихъ епхыгъэ Iофыгъохэр ары. Я ХIХ-рэ лIэшIэ­гъум адыгэхэм къарыкIуагъэри ащ лъэшэу шIогъэшIэгъон.

Казбек икъарыу изэу непи Iоф ешIэ, адыгэхэм ятарихъкIэ зылъымыIэсыгъэ Iофыгъохэм язэхэфын ыуж ит. Адыгеим, Пшызэ шъолъыр, Темыр Кавка­зым хэхъоныгъэ зэрашIыгъэ лъэ­ныкъо зэфэшъхьафхэм, лъ­эпкъ зэфыщытыкIэхэм, Хэгъэгу зэошхом илъэхъан цIыфхэм лIы­хъужъныгъэу зэрахьагъэм, ахэр зэрэлэжьагъэхэм, къэралыгъо­-правовой зэфыщытыкIэхэм, патриотическэ пIуныгъэм яIофы­гъохэм афэгъэхьыгъэ научнэ статья 100-м ехъу Ацумыжъ Каз­бек къыдигъэкIыгъ.

Общественнэ IофшIэнымкIэ, егъэджэн IофымкIэ, научнэ Iоф­шIагъэхэм ятхынкIэ, ныбжьы­кIэхэм патриотическэ пIуныгъэ тэрэз ягъэгъотыгъэнымкIэ К. Гъ. Ацумыжъым гъэхъагъэу иIэхэм афэшI щытхъуцIэхэу «От­личник народного просвещения Российской Федерации», «Адыгэ Республикэм народнэ гъэсэныгъэмкIэ изаслуженнэ IофышI», «Пшызэ шъолъырым изаслуженнэ кIэлэегъадж», ДОСААФ-м итамыгъэу «За ак­тивную работу» зыфиIохэрэр, Гупчэ штабым имедаль, медальхэу «100 лет со дня рождения М. А. Шолохова», «300 лет М. В. Ломоносову» зыфиIохэрэр, Адыгэ Республикэм и Къэралы­гъо Совет — Хасэм и Щытхъу тхылърэ и Щытхъу тамы­гъэу «За­кон. Пшъэрылъ. ЦIыфыгъ» зыфиIорэмрэ къыфагъэшъошагъэх.

Ыныбжь илъэс 75-рэ зэрэ­хъурэм фэшI тиIофшIэгъоу Ацу­мыжъ Казбек тыфэгушIо, псау­ныгъэ пытэ иIэнэу, игъашIэ кIы­хьэ хъунэу, ыкIуачIэ къыкIимычынэу, жъышъхьэ мафэ хъу­нэу, иIофшIэгъакIэхэмкIэ тигъэ­гушIонэу фэтэIо!

Гуманитар ушэтынхэмкIэ Адыгэ республикэ институтэу Т. М. КIэращэм ыцIэ зыхьырэм иIофышIэхэр.