Ростов дэс адыгэхэм афэгъэхьыгъэ къэбархэм нэIуасэ шъуафэт­шIыныр лъытэгъэкIуатэ. Непэ зигугъу къэтшIыщтыр УФ-м и След­ственнэ комитет иследственнэ гъэIорышIапIэу Ростов хэкум щыIэм ипащэу, юстициемкIэ генерал-лейтенантэу Хъуадэ Аслъан ары.

Къызщыхъугъэр, кIэлэцIыкIугъор

Хъуадэ Аслъан 1960-рэ илъэсым Теуцожь районым ит къуаджэу Тыгъургъой къыщыхъугъ. Илъэсищ ыныбжьэу иунагъо Краснодар кIожьыгъэ.

— Джыри гурыт еджапIэм сычIэсэу юрист сэнэхьатыр сыгукIэ къыхэсхы­гъагъ, — къытфеIуатэ Аслъан. — НыбжьыкIэ пэпчъ Конан Дойл ытхыгъэ тхылъхэм зыIэпащэщтыгъэ. Джащ фэдэу Шерлок Холмс сэркIэ герой шъхьаIэу щытыгъ. Ар зэрэгупшысэрэр, цIыфхэм зэралъыплъэрэр сищысэтехыпIагъ. Ащ къыхэкIэу, 1978-рэ илъэсым, гурыт еджапIэр къызысэухым, бэрэ семыгупшысэу Пшызэ къэралыгъо университетым июридическэ факультет сычIэ­хьагъ. Пчыхьэрэ зыщеджэхэрэ отделением сыкIогъагъ, ащ къыхэкIэу еджэнымрэ IофшIэнымрэ зэдэсхьын амал сиIагъ.

Еджэнымрэ IофшIэнымрэ

Студентыгъо илъэсхэр псынкIагъэхэп нахь мышIэми, Хъуадэ Аслъан игуапэу гукъэкIыжьхэм зафегъэзэжьы. Апэрэ илъэсхэм къыухыгъэ гурыт еджапIэм лаборантэу Iутыгъ. Нэужым, унагъом пае ахъщэ къыгъэхъэным фэшI, хьалыгъу зыщагъэжъэрэ заводым хьылъэзехьэу кIогъагъэ. А лъэхъаныр къиныгъэ, ау Iахьылхэр, ныбджэгъухэр, нахьыжъхэр иIэпыIэгъоу тигущыIэгъу а пстэури зэринэкIын ылъэкIыгъ. — Я 6-рэ курсым сисэу къызгурыIуагъ, нэмыкIхэм IэпыIэгъу сафэхъуныр сыгукIэ къызэрэспэблагъэр. Хэбзэгъэ­уцугъэм сыриухъумакIоу сыкIонэу тесыубытагъ ыкIи прокуратурэм ситхылъхэр есты­гъэх. Апэрэ уахътэм стажерэу сылэжьагъ, нэужым 1984-рэ илъэсым Краснодар краим и Каневскэ район ипрокуратурэ следователэу саштагъ, — къе­Iуатэ Аслъан.

IофшIэныр езгъэжьэгъэкIэ ныбжьыкIэм апэрэ къиныгъоу зэутэкIырэр опыт гъэнэфагъэ зэрэIэкIэмылъыр ары. Аслъан ахэм ащыщыгъ. Шъыпкъэ, университетым шIэныгъэ ку­ухэр щызэригъэгъотыгъэх, хэбзэгъэуцугъэм нэIуасэ щыфэхъугъ, ау практикэу IэкIэ­лъыр мэкIагъэ.

— Апэрэ мафэу IофышIэм сызщыкIуагъэм уголовнэ Iоф къин зэхэсфынэу къысатыгъ, — игукъэкIыжьхэмкIэ къыддэгуащэ Аслъан. — Бзэ­джашIэм илъэсищ зыныбжь сабыйри ыукIыгъэу, хъункIа­гъэу агъэмысэщтыгъ. БэмышIэу университетыр къэзыухыгъэ ныбжьыкIэм ащ фэдэ Iоф хьылъэр зэхифыныр къиныгъ. Следствием илъэныкъо закъоп зигугъу къэс­шIырэр, чIыпIэ къин ифэгъэ цIыфхэм ащэчырэр плъэгъуныр ары. Ахэм амалэу сиIэмкIэ сишIуагъэ язгъэ­кIы сшIоигъуагъ. Нэужым, хьыкумым иунашъокIэ хъулъфыгъэм лажьэ иIэу агъэунэфыгъ ыкIи ащ укI тыралъхьэ­гъагъ.

IофшIэгъу илъэсхэр

2007-рэ илъэсым нэс прокуратурэм илъэныкъо зэфэшъхьафхэм ащылэжьагъ, ау сыдигъуи следственнэ Iофым хэтыгъ. Следственнэ комитетыр зэрэзэхаща­гъэм къыхэкIкIэ, 2007-рэ илъэсым Краснодар краим ипрокуратурэ дэжь щыIэ Следственнэ комитетым игъэIорышIапIэ Iоф щишIэнэу кIуагъэ. Нэужым следственнэ гъэIорышIапIэм ипащэ иапэрэ гуадзэу щытыгъ. 2011-рэ илъэсым тигущыIэгъу Ростов хэкум агъэкIуагъ. Мыщ щыIэ гъэIорышIапIэм ипащэ игуадзэу Iоф ышIагъ. 2016-рэ илъэсым Урысыем и Президент и УказкIэ Темыр-Кавказ федеральнэ шъолъырымкIэ иследственнэ гъэIорышIапIэ ипащэ игуадзэу агъэ­нэфагъ. 2017-рэ илъэсым следственнэ гъэIорышIапIэу Ростов хэкум щыIэм ипащэ хъугъэ.

IофшIэныкIэ ебгъэжьэныр псынкIэп, ау ыпэкIэ Ростов зэрэщылэжьагъэм къы­хэкIэу къулыкъур къин къыщыхъугъэп.

Иунагъо иIэубытыпIэу

Хъуадэ Аслъан унэгъо зэгурыIожь ышIагъ. Ишъхьэгъусэрэ ежьыррэ кIалэрэ пшъашъэрэ зэдапIугъ, ахэм гъэсэныгъэ арагъэгъотыгъ. ТигущыIэгъу илъагъо кIалэр рыкIуагъ – следователь сэнэхьатыр къыхихыгъ. Пшъашъэм Пшызэ къэ­ралыгъо университетым иэкономическэ факультет къыухыгъ. Ахэр цIыфыныгъэ, гукIэгъуныгъэ ахэлъэу агъэсэн зэралъэ­кIыгъэм ны-тыхэр рэгушхох.

Сабыйхэр Адыгеим къыщымыхъугъэ­хэми, ныдэлъфыбзэр арагъэшIэным ны-тыхэр пылъыгъэх. Джырэ уахътэ ахэм адыгабзэр зэрифэшъуашэу ашIэ ыкIи рыгущыIэнхэ алъэкIы. Джащ фэдэу шэн-хабзэу тилъэпкъ хэлъхэр зэрэзэрагъэшIэщтым пылъыгъэх. Аслъан зэрилъы­тэрэмкIэ, сабыйхэм япIункIэ анахьэу унаIэ зытебгъэтын фаер нахьыжъхэм шъхьэкIэфэныгъэ апагъохызэ къэтэджынхэр, къызхэкIыгъэ лъэпкъым лъытэныгъэ фыряIэу щытынхэр ары.

Абрэдж Сэтэнай.