Адыгэ Республикэм и Общественнэ палатэ 2020-рэ илъэсымкIэ IофшIэныр зэфихьысыжьыгъ, пшъэрылъыкIэхэр зыфигъэуцужьыгъэх. Палатэм итхьаматэу Устэ Руслъан кIэуххэм якъэбар къедгъэIотагъ.

— Руслъан, хэткIи шъэ­фэп икIыгъэ илъэсым коронавирусым ыпкъ ­къикIыкIэ къэралыгъом щагъэуцугъэ гъунапкъэ­хэм тыдрэ лъэныкъуи яIофшIэн иягъэ зэрекIыгъэр. Шъо ар сыдэущтэу зэхэшъушIагъа?

— Ары, коронавирусым зимыушъомбгъуным пае Оперативнэ штабым ышIыгъэ уна-шъом Общественнэ палатэри текIыгъэп. ЗекIоныр нахь макIэ зэрэтшIыщтым тыпылъыгъ ыкIи ащ пае Iофтхьабзэхэм азыныкъо редгъэкIокIыгъэхэп. Ащ дакIоу, палатэм хэтхэм техническэ амалэу аIэкIэлъыр зэдгъашIи, IофшIэныр пэIудзыгъэ шIыкIэм тетэу зэхэтщагъ, панде­мием къыздихьыгъэ Iофы­гъохэм ащыщхэм ядэгъэзыжьын ыуж титыгъ.

— ТекIоныгъэм и Мафэ ихэгъэунэфыкIын сыдигъуи шъухэлажьэу хабзэ. 2020-рэ илъэсым ТекIоныгъэшхор къызыдахыгъэр илъэс 75-рэ хъугъэ. Ащ епхыгъэу сыда къэпIощтыр?

— МэфэкIышхом епхыгъэ игъэкIотыгъэ Iофтхьабзэхэр зэ­хащэнхэу зэрэмыхъугъэм пстэуми тыщыгъуаз. Ау, Общественнэ палатэм игукъэкIыкIэ тилIыкIохэмрэ АР-м культурнэ кIэным ипсэуалъэхэр къэухъумэгъэнхэмкIэ ыкIи гъэфедэгъэнхэмкIэ и ГъэIорышIапIэ иIофышIэхэмрэ зэгъусэхэу дзэкIолIхэр зыща­гъэтIылъыгъэхэ чIыпIэхэр, саугъэтхэр къаплъыхьагъэх. Комиссием зэрэхигъэунэфыкIыгъэм- кIэ, къэралыгъо хабзэм икъулы­къухэм, общественностым, кIэлэеджакIохэм зэрифэшъуашэу а чIыпIэхэм анаIэ атет, къэбзэ- лъабзэх. Юбилейнэ илъэсхэм, мэфэкIхэм ямызакъоу, ахэм язытет сыдигъуи талъыплъэнэу щыт ыкIи а Iофыгъом фэгъэзагъэхэр тигъусэхэу дзэкIолIхэр зыщагъэтIылъыгъэ чIыпIэхэр, саугъэтхэр зыщагъэуцугъэхэр игъорыгъоу къэткIухьанхэу палатэм рихъухьагъ. Джащ фэдэу, зигугъу къэсшIымэ сшIоигъор дзэ-патриотическэ пIуныгъэмкIэ мэхьанэ зиIэ Iофтхьабзэу Адыгеир шъхьафит зэрашIыжьыгъэм фэгъэхьыгъэ автопробегэу АР-м и ДОСААФ зэхищэрэр ары. ИкIыгъэ илъэсым апэрэу ащ сыхэлэжьэнэу хъугъэ. ЛIы­хъужъныгъэ зыщызэрахьэгъэ илъэсхэм япхыгъэ хъугъэ-шIагъэхэм сарыгушхоу, сыгуи зэ­хэхьагъэу къэзгъэзэжьыгъ.

— Урысые Федерацием и Общественнэ палатэ зэхищэгъэ упчIэжьынхэу икIыгъэ илъэсым режъугъэкIокIыгъэхэм уакъытегущыIагъэмэ дэгъугъэ.

— Урысыем и Правительствэ иунашъоу «О мерах по приспособлению жилых помещений и общего имущества в многоквартирном доме с учетом потребностей инвалидов» зыфиIорэм епхыгъэу сэкъатныгъэ зиIэхэр зыщыпсэухэрэ фэтэрыбэу зэхэт унэхэм а амалхэр зэращызэхэщагъэр тыуплъэкIугъ. Ащ фэгъэ­хьыгъэу зипсауныгъэ амалхэр зэщыкъуагъэхэм ыкIи курэ­жъыем ис сэкъатхэм яеплъыкIэхэр тыугъоигъэх. Хэукъоныгъэу къыхагъэщыгъэхэм ащыщ­хэр: фэтэрыбэу зэхэт унэхэм къапыщылъ чIыпIэхэу зыщызе­кIонхэ алъэкIыщтхэр, дэкIоя­пIэ­хэм пандусхэр, IэубытыпIэ­хэр, авто­мобильхэр зыда­гъэу­цущт хэу­шъхьэфыкIыгъэ къэуцупIэхэр, чIэ­хьапIэхэр ахэт­хэп. Еплъы­кIэу тыугъоигъэхэм якIэуххэр УФ-м и Общественнэ палатэ едгъэ­хьыгъэх.

— Руслъан, лъэпкъ проектэу «ПсэупIэр ыкIи къэлэ щыIакIэр» зыфи­Iорэм игъэцэкIэн епхыгъэу Урысыем и Общественнэ палатэ 2020-рэ илъэсым щылэ мазэм еплъыкIэхэр зэриугъоигъэхэм тыщыгъуаз. Адыгеим ар сыдэущтэу щыкIуагъа?

— Федеральнэ проектыр республикэм щыгъэцэкIэгъэнымкIэ цIыфхэм яшIошIхэр къы­дэ­лъытэгъэнхэр пшъэрылъ шъхьа­Iэу щытыгъ. Ащ пае 2017 — 2019-рэ илъэсхэм зищагу къэлэгъэпсыным ипрограммэ хэфагъэхэм яеплъыкIэхэр тыугъои­гъэх. А Iофтхьабзэм респуб­ли­кэм щыпсэурэ нэбгырэ 353-рэ хэлэжьагъ. Анкетированием къызэригъэлъэгъуагъэмкIэ, мыщ субъект 69-у хэлэжьагъэхэм азыфагу Адыгеим я 3-рэ чIыпIэр ыубытыгъ. ЗэупчIыгъэхэм япроцент 98-м мы программэр зэ­рэщыIэр ыкIи хэлэжьэнхэ амал зэряIэр, процент 56-м зэрэхэлэжьэщтхэ шIыкIэр ашIэ. Общественнэ чIыпIэхэм икъоу Iоф­тхьабзэхэр ащызэхащэхэмэ къа­Iоныр процент 43-мэ нахь къин къащыхъугъ.

— Коронавирусым къыздихьыгъэ Iофыгъохэм ядэ­гъэзыжьын фэгъэ­хьы­гъэ зэхэсыгъохэр палатэм иIагъэх. Ахэм нахь игъэкIотыгъэу ягугъу къэпшIыгъэмэ дэ­гъугъэ.

— Лъэпкъ проектэу «Предпринимательствэ цIыкIумрэ гу­рытымрэ ыкIи унэе инициативэм IэпыIэгъу афэхъугъэныр» зыфиIорэм ипхырыщын къыды­хэлъытагъэу, пандемием илъэ­хъан республикэм ибизнес цIыкIурэ гурытрэ IэпыIэгъу зэ­­рафэхъухэрэм епхыгъэ зэхэсыгъо чъэпыогъум тиIагъ.

Зэхэсыгъом хэлэжьагъэх Адыгэ Республикэм экономикэ хэхъоныгъэмкIэ ыкIи сатыумкIэ и Министерствэ, Адыгэ Респуб­ликэм предпринимательствэм IэпыIэгъу фэхъугъэнымкIэ и Гупчэ ялIыкIохэр, нэмыкIхэри. Бизнес цIыкIум ыкIи гурытым хэхьэрэ предприятиехэм, организациехэм зыпкъ итэу Iоф ашIэнымкIэ игъо IэпыIэгъу агъо­тыным тегущыIагъэх. Ау а амалхэм ямылъытыгъэу, бэ- хэм чIэнагъэ ашIыгъ ыкIи икIыгъэ илъэсым ыпэрэхэм афэ­мыдэу нэбгырабэмэ палатэм зыкъыфагъэзагъ. Предпринимательхэм янахьыбэм УФ-м и Правительствэ ыгъэнэфэгъэ субсидиехэр къаратыгъэхэп. Ахэр: предпринимательхэу мыгъомылэпхъэ товархэр зыщэ­хэрэр, фэIо-фа­шIэхэр зыгъэ­цакIэхэрэр, транспорт зещэным, зекIоным пылъхэр, нэ­мыкIхэри.

— Руслъан, Общественнэ палатэм иаппарат пшъэрылъэу ыгъэцакIэ­рэр макIэп…

— Шъыпкъэ, анахьыбэр зы­пшъэ ифэрэр аппаратыр ары. Iофтхьабзэхэм ягъэхьазырын, документхэм, письмэхэм ягъэзекIон япхыгъэ IофшIэныр ахэм дэгъоу икIыгъэ илъэсым агъэцэкIагъ. 2020-рэ илъэсым унэшъо ыкIи къэбар тхыгъэ 463-рэ (2019-рэ илъэсым — 392-рэ) къытIэкIэхьагъ, ащ щыщэу 312-р (2019-рэ илъэсым — 222-рэ) — Урысыем и Общественнэ палатэ къикIыгъ. КъытIэкIэ­хьэгъэ пстэуми япхыгъэу ап­паратым иIофышIэхэм тхыгъи 123-рэ агъэхьазырыгъ ыкIи атIуп­щыгъ.

— 2021-рэ илъэсым ты­хэхьагъ. Сыд фэдэ пшъэ­рылъхэр АР-м и Общественнэ палатэ зыфи­гъэуцужьыхэра?

— Мы уахътэ анахьэу зыуж титхэм ащыщ палатэм хэтхэм япIалъэ мэлылъфэгъум зэрау­хырэм къыхэкIэу кандидатхэм ягъэнэфэн. Ар IофшIэн къызэ­рыкIоп, уахъти, кIуачIи ищыкIагъ. Ащ дакIоу, УФ-м и Къэралыгъо Думэ ыкIи АР-м и Къэралыгъо Совет — Хасэм ядепутатхэм яхэдзынхэу къэбла­гъэхэрэм лъыплъакIоу ахэ­тыщтхэм якъыхэхын, яегъэджэн тыублэщт. ПстэумкIи нэбгырэ 600 фэдиз едгъэджэн фае. Ар шъолъыр палатэм ипшъэрылъ хэхьэ.

Лъэпкъ проектхэм япхырыщын зэрагъэцакIэрэм, щэфа­кIохэм яфитыныгъэхэр ыкIи яшIоигъоныгъэхэр къэтыухъу­мэнхэм, волонтер движением зе­гъэушъомбгъугъэным ыкIи Iэ­пыIэгъу тыфэхъуным, коммерцие зыхэмылъ организациехэм Iоф адэтшIэным, нэмыкIхэми тынаIэ атет.

ТизэдэгущыIэгъу икIэух къы­хэзгъэщымэ сшIоигъу мы лъэ­хъэнэ къиным Общественнэ палатэм хэтхэм чанэу Iоф зэрашIагъэмкIэ сызэрафэразэр.

— Тхьауегъэпсэу гущы­Iэгъу укъызэрэтфэхъу­гъэмкIэ.

Iэшъынэ Сусан. Сурэтхэр Iэшъынэ Аслъан ты­рихыгъэх.