УФ-м и Президентэу Владимир Путиным экономикэм епхыгъэ Iофхэм афэгъэхьыгъэ зэхэсыгъом цIыфхэм IофшIэпIэ чIыпIэхэр ягъэгъотыгъэнхэм, фэгъэкIотэнхэр зиIэ ипотекэм ипроцентхэр къегъэIыхыгъэнхэм, фэтэрыбэу зэхэт унэхэм яшIын ахъщэ хэзылъхьагъэу гъэпцIагъэ хъугъэхэм яIофхэр афэгъэпсынкIэгъэнхэм, осэ ин зиIэ тхылъыпIэхэм (ценные бумаги) ябэдзэршIыпIэ итхэр къэухъумэгъэнхэм афэгъэхьыгъэ пшъэрылъхэр ышIыгъэх.

Атегъэхъуагъэр нахь макIэ ашIыщт

Ахэм къапкъырыкIызэ, Урысые Банкымрэ Правительствэмрэ фэгъэ­кIотэнхэр зиIэ ипотекэм фэгъэхьыгъэ программэу 2021 — 2024-рэ илъэсхэм ателъытагъэм щыгъэнэфэгъэщтхэмкIэ предложениехэр къагъэхьазырынхэ фае. СабыитIу ыкIи нахьыбэ зиIэ унагъохэм ипотекэ агъэпсымэ ащ техъощт процентхэр къегъэIыхыгъэнхэм фэгъэхьыгъэ предложениехэр гъэтхапэм ыкIэм шIомыкIэу хьазырынхэу ары къэралыгъом ипащэ къызэрафигъэпытагъэр.

ФэгъэкIотэнхэр зиIэ ипотекэм фэгъэ­хьыгъэ программэр 2020-рэ илъэсым имэлылъфэгъу мазэ къыщыублагъ зыщыIэр. Ащ ишIуагъэкIэ, 2019-м егъэпшагъэмэ, процент 35-кIэ нахьыбэу а илъэсым ипотекэр агъэпсыгъ. АхъщэкIэ ар къэплъытэмэ, сомэ триллиони 4,3-рэ мэхъу. Ар процент 51-кIэ ыпэрэ илъэсым атыгъэм нахьыб.

ФэгъэкIотэнхэр зиIэ ипотекэр псэолъэшIын хъызмэтыми лъэшэу IэпыIэгъу фэхъугъ. Арэу щытми, Президентым ащ фэдэ чIыфэу атырэм аущтэу зэ­рэ­хэхъуагъэм узэнэгуенхэр зэрэхэлъхэр, гъэпцIагъэхэр къахэкIынхэм ищынагъо зэрэщыIэр къыкIигъэтхъызэ, цIыфхэм зэрар зэрамыхьыщт шIыкIэхэр къыдалъы­тэнхэу къафигъэпытагъ. ФэгъэкIотэнхэр зиIэ ипотекэм фэгъэхьыгъэ программэм бэдзэогъум и 1-м нэс кIуачIэ иIэщт.

Джащ фэдэу «Семейная ипотека» зыфиIорэ программэ щыI. Ипотекэм ыкIи псэолъэшIыным апылъ банкэу «ДОМ.РФ» зыфиIорэм къызэритырэмкIэ, ащ къыщыдэлъытэгъэ кредитхэр проценти 4,82-рэ нахьыбэ атемыгъэхъуагъэу къатых. 2018-рэ илъэсэу программэр зыщыIэм къыщегъэжьагъэу ащ фэдэ чIыфэу мини 129,4-рэ цIыфхэм агъэ­псыгъ. БлэкIыгъэ илъэсым унакIэу ашIыгъэр ыщэфымэ зышIоигъоу банкым чIыфэ къыIызыхыгъэхэм япроцент 16-р мыщ фэдэу процент макIэ зытегъэхъуа­гъэхэм аубытыгъ.

IофшIапIэр чIэзына­гъэхэм апай

ЦIыфхэм IофшIэпIэ чIыпIэхэр ягъэгъо­тыгъэнхэм, ащ фэдэу зязгъэтхыгъэхэр IофшIапIэм зыштэхэрэм субсидиекIэ адеIэгъэным, лэжьапIэ зимыIэхэм гъэсэныгъэ ягъэгъотыгъэным е нэмыкI сэнэхьат фегъэджэжьыгъэнхэм афытегъэпсыхьагъэу зэшIуахыщтхэр гъэтхапэм и 1-м шIомыкIэу къагъэнэфэнхэу Владимир Путиным унашъо къафишIыгъ.

УФ-м IофшIэнымкIэ ыкIи цIыфхэр социальнэу къэухъумэгъэнхэмкIэ и Министерствэ къызэритыгъэмкIэ, Iоф­шIэпIэ чIыпIэ къэзытыхэрэм субсидиехэр ятыжьыгъэнхэм фэгъэхьыгъэ программэм ишIуа­гъэкIэ, IофшIапIэ имыIэжьэу зязгъэтхыгъэхэ нэбгырэ мин 220-м ехъумэ IэпыIэгъу агъотыщт. 2021-рэ илъэсым ищылэ мазэ и 1-м ыпэкIэ зязгъэтхыгъэр IофшIапIэм зыштэрэ компанием, зы нэбгырэм телъытагъэу, лэжьэпкIэ анахь макIэу Урысыем щагъэнэфагъэм фэдищ къыратыжьыщт. Ащ пэIуагъэхьанэу сомэ миллиард 12 агъэ­нэфагъ.

IофшIэпIэ чIыпIэ зимыIэм иегъэджэн пае грантэу агъэнэфагъэр цIыфэу гъэсэныгъэ зэрагъэгъотыгъэр е нэмыкI сэнэхьат фырагъэджэжьыгъэр арэп зыфэкIощтыр, езгъэджэгъэ организацием ратыщт. Зы нэбгырэм пае сомэ мин 59-м къыщымыкIэу къыфэкIожьыщт.

ГъэпцIагъэ хъугъэхэм яIоф къагъэпсынкIэщт

Фэтэрыбэу зэхэт унэм ишIын зиахъщэ хэзылъхьагъэу агъэпцIагъэхэм яIоф гъэпсынкIэгъэным фытегъэпсыхьэгъэ пшъэрылъэу УФ-м и Президент къышIыгъэхэм яшIуагъэкIэ блэкIыгъэ илъэсым мылъку тедзэ Правительствэм къыхигъэкIи, фэдищкIэ нахь псынкIэу Iофыр лъыкIотагъэ хъугъэ. УФ-м ивице-премьерэу Марат Хуснуллиным къызэриIуа­гъэмкIэ, джыри мы илъэсым ащ пэIуагъэхьанэу ахъщэ тедзэ къызэрэхагъэ­кIыщт шIыкIэм зэдеплъыщтых.

Щылэ мазэм ащ фэдэ унэ мыухыгъэ­хэм яспискэ 2828-рэ хэтыгъ. Ахэм зиIахь ахэзылъхьагъэу гъэпцIагъэ хъугъэр нэбгырэ мин 200-м ехъу. 2020-рэ илъэсым фэтэрыбэу зэхэт унэм ишIын зиахъщэ хэзылъхьагъэу гъэпцIагъэ хъугъэхэм яфитыныгъэхэр къэухъумэгъэнхэмкIэ Фондым унэ 456-мэ яшIын лъигъэкIотагъ. Ар «дольщик» нэбгырэ мин 46-рэ мэхъу. Мы илъэсымкIэ унэ 250-мэ яIоф зэхифынэу ащ пэIухьащтыр ыгъэнэфагъ.

Осэ ин зиIэ «тхылъыпIэхэр» зыщэфыхэрэм…

Джащ фэдэу УФ-м и Президент опыт е шIэныгъэ гъэнэфагъэ зимыIэу осэ ин зиIэ «тхылъыпIэхэм» (ценные бумаги) инвестициехэр ахэзылъхьэхэрэр къэухъу­мэгъэнхэм фытегъэпсыхьагъэу шIэгъэн фаехэр бэдзэогъум и 15-м нэс Урысые Банкым къыгъэнэфэнхэу пшъэрылъ фишIыгъ. Банкыр хэлажьэзэ ащ фэгъэ­хьыгъэу законопроект агъэхьазыри УФ-м и Къэралыгъо Думэ хэплъэнэу халъ­хьагъ.

Ащ ыпэкIэ Урысые Банкым ипащэу Эльвира Набиуллинам банкхэм ащ фэдэ Iофхэм икъоу афэмыхьазыр инвесторхэм мылъку гъэзекIоным епхыгъэ тхылъхэр зэраращэхэрэм пае имырэзэныгъэ пхъа­шэу къыриIотыкIыгъагъ. Законопроектым ар 2022-рэ илъэсым имэлылъфэгъу мазэ нэс къызэтегъэуцогъэнэу къыщеIо.

ЦIыфэу ащ фэдэ «тхылъыпIэ» зыщэфымэ зышIоигъохэм Iофым хэхъухьан ылъэ­кIыщтыр къызэрагурыIорэр зэрауплъэ­кIущтыри (тестирование) 2021-рэ илъэсым ичъэпыогъу мазэ и 1-м нэс агъэ­нэфэщт. Осэ ин зиIэ «тхылъыпIэхэм» ящэн рагъэжьэжьыгъэми, Iофым щынагъоу хэлъыр шIокI имыIэу цIыфым банкым лъигъэIэсынэу законопроектым къыщеIо.

Опыт е шIэныгъэ гъэнэфагъэ фызимыIэм ащ фэдэ инвестицие ышIымэ иягъэ екIынэу Урысые Банкым ылъытагъэмэ, «тхылъыпIэм» ищэн къызэтыригъэуцонэу фитыныгъэ иIэ хъущт. А зэпстэумэ цыхьэ зыфэмышIын финанс тхылъхэр цIыфхэм къамыщэфынхэмкIэ яшIуагъэ къэкIощт.

Урысые Банкым зэригъэунэфыгъэмкIэ, пстэумкIи сомэ миллиард 600 фэдиз зыосэ облигациехэр зишапхъэхэр зэхэфыгъуаехэ ыкIи уицыхьэ зытемылъын цIыфхэм аращагъэх.

ХЪУТ Нэфсэт.