Адыгэ Республикэм нейрохирургиемкIэ икъулыкъу зэхэзыщагъэу, Адыгэ хэку сымэджэщым нейрохирургиемкIэ иотделение иапэрэ пэщагъэу Гъуашъо Инвербый псаугъэмэ, непэ ыныбжь илъэс 85-рэ хъущтыгъэ.

ПсышIопэ районым хэхьэрэ шапсыгъэ къуаджэу ШэхэкIэй 1936-рэ илъэсым мэзаем и 20-м ар къыщыхъугъ. ЦIы­фыгъэр зыщагъэлъэпIэрэ, зэгурыIоныгъэрэ Iэдэбрэ зэрылъ унагъом къитэджагъ. Инвербый ыпсэ икъоджэ гупсэ хэтIэ­гъагъ, ащ ичIыопс идэхагъэ ренэу ынэгу кIэтыгъ. ЩэIагъэ иIэнэу, Iофым ыIэ екIоу унэгъо кIоцIыр ары зыщагъэсагъэр, къызщыхъугъэ чIыпIэм гукIэ зынэскIэ икъарыу къызэрэхахъорэм ежьми гу лъитэщтыгъ. Ренэу ишIэныгъэ хигъэхъоным пы­лъыгъ. Медицинэ журналхэр зыдэлъ Iалъмэкъыр ренэу къы­зэрэздырихьакIыщтыгъэр Iоф дэзышIагъэхэм джыри дэгъоу къашIэжьы.

«Нейрохирургиер сыда анахьэу къыз­кIыхэпхыгъэр?» аIуи зэгорэм Гъуашъо Инвербый зеупчIыхэм, лэжьэныр зиуб­лагъэм къыщегъэжьагъэу а лъэныкъор анахьэу зэрэшIогъэшIэгъоныгъэр, ыгу рихьырэ Iофым зэрэпылъымкIэ насыпышIоу зызэрилъытэжьырэр джэуапэу къаритыжьыгъагъ.

Адыгэ хэку сымэджэщым хирургиемкIэ иотделение иординаторэу Гъуашъо Инвербый Дондуковскэ щыщ трактористэу Николай Б-р 1967-рэ илъэсым операцие ышIыгъагъ. Тхыкъупшъхьэм хэлъыгъэ адэбзыр арырэ иассистентэу, хирургэу Валерий Погожевымрэ сыхьатищым къехъукIэ хабзыкIыгъагъ. Илъэс фэдизкIэ узэкIэIэбэжьмэ тихэку ащ фэдэ операциехэр джыри щашIыщтыгъэхэп. Москва, Ленинград, Киев ары а лъэхъа­ным нейрохирургическэ операциехэр зыщашIыщтыгъэхэр. ЯтIонэрэу дунаим къытехъожьыгъэу трактористым ылъытэщтыгъ, хирургым рэзэныгъэу фыриIэр гъунэнчъагъ.

НейрохирургиемкIэ отделением урипэщэныр Iоф къызэрыкIоп. Операциер дэгъоу зэпигъэфагъэми, сымаджэр къэ­мынэхъэжьэуи загъорэ къыхэкIыщтыгъ. Мы отделением ипащэ гъэзетэу «Адыгейскэ правдэм» икорреспондент зэдэгущыIэгъу зыдешIым мырэущтэу риIо­гъагъ: «Операцие сшIыгъэм идунай зихъожькIэ бэрэ гугъу сыхэт. Зэрэсимы­лажьэр сэшIэми, сыгукIэ сызфэрэзэжьэп, операцие зыщашIыгъэ чIыпIэм цIыфыр къызытемыкIыжькIэ гухэкI мэхъу».

Хэти зыкIэхъопсырэр цIыфхэм игугъу шIукIэ ашIыжьыныр ары. Инвербый ар къыдэхъугъэу сэлъытэ. Ар зытхэкIыжьыгъэм ыуж илъэс 30 фэдиз зэрэтешIагъэ­зи, мы статьяр згъэхьазыры зэхъум сыздэгущыIэгъэ пстэуми къысаIуагъ нейрохирург IэпэIасэу, пэщэ зафэу, интеллигент шъыпкъэу Инвербый зэрэщытыгъэр, цIыфхэр зэрэзэхимы­дзыщтыгъэр, чэщи мафи имыIэу сымаджэхэм IэпыIэгъу афэхъуным зэ­рэфэхьазырыгъэр, цIыф дэгъу дэдэу зэрэщытыгъэр.

Нейрохирург IэпэIасэм илъэс зэфэшъхьафхэм Iоф дэзышIагъэхэм ащыщхэм къаIотагъэхэм джы нэIуасэ шъуафэсшIын. Сара Т-р медсестра шъхьаIэу илъэс 15 фэдизрэ ащ дэлэжьагъ. Ащ къызэриIотагъэмкIэ, яотделение Iутхэр дэгъоу зэгурыIощтыгъэх, дахэу зэхэтыгъэх. Загъэпсэфынэу зэгъусэу мэзым кIощтыгъэх, къызыщыхъугъэ мафэхэр зэдыхагъэунэфыкIыщтыгъэх. Пащэм лъытэныгъэ ин рахыщтыгъ, осэшхо фашIыщтыгъ. ЫшъхьэкуцI дагъо зэриIэм къыхэкIэу сабый къэхъугъакIэ ащ операцие ышIыгъагъ. Шъэожъыем Инвербый ыцIэ зэрэфаусыгъэм Iофхэр дэгъоу зэрэзэпыфагъэр къегъэлъагъо.

Урысыем изаслуженнэ врачэу, Адыгэ Респуб­ликэм инароднэ врачэу, Адыгэ республикэ клиникэ сымэджэщым хирургиемкIэ иотделение ипащэу, медицинэ шIэныгъэ­хэмкIэ кандидатэу, профессорэу Болэкъо Махьмуд нейрохирург IэпэIасэм зэрэдэлэжьагъэм фэгъэхьыгъэу мыхэр къыс­фиIотагъэх:

«1974-рэ илъэ­сым къэлэ сымэджэщым интернатурэр щысхьы зэхъуми, Гъуашъо Инвербый игугъу шIукIэ ашIэу бэрэ зэхэсхыгъ. 1975-рэ илъэсыр ары нэIуасэ тызызэфэхъугъэр. Джащыгъум ар нейрохирург цIэрыIуагъ, сэ Кощхьэблэ район сымэджэщым ихирург ныбжьыкIэу сыщытыгъ. Сымэджэ хьылъэ къызытфащэкIэ, сымаджэм ипсауныгъэ изытетрэ IэпыIэгъу ащ тызэрэфэхъурэмрэ къыфэ­сIуатэщтыгъ. Инвербый бэ дэгъоу кIэ­рысхыгъэр, сызыфигъэсагъэр. Зыпшъэ умыкIожьын нейрохирургыгъ, цIыфыгъэ­шхо хэлъыгъ. ЗыфэзымыгъэкIотэжьырэ цIыф зафэу, къабзэу, нэфэрыIоу щы­тыгъ. Инвербый Iоф дэсшIэнэу зэрэхъугъэм сырэгушхо».

ЕхъулIэ Светланэ илъэс 37-рэ нахь ыныбжьыгъэп параличыр къеуи, ынэхэм амылъэгъужь зэхъум. ЫшъхьэкуцI абсцесс хъугъэу, зыми щыгугъыжьын ымылъэкIынэу, Краснодари афынэмыгъэсыжьышъунэу врачхэм ышыпхъу нахьыжъ къыраIоу ежь зэхихыгъагъ. Светланэ ыкъо нахьыкIэ джащыгъум илъэсищ ыныбжьыгъэр. 1984-рэ илъэсым мэлылъфэгъум и 14-м Гъуашъо Инвербый ар операцие ышIи, ылъэ къытеуцожьыгъ, илъфыгъэхэр ыпIужьыгъэх. Ащ ипхъорэлъфэу Даянэ Адыгеим цIэрыIо щыхъугъ. МэщбэшIэ Исхьакъ ироманэу «Айщэт» зыфиIорэм техыгъэ фильмэм герой шъхьаIэм ироль къыщишIыгъ. Псаоу къызэригъэнэжьыгъэмкIэ Светланэ лъэшэу Гъуашъо Инвербый фэраз. Нейрохирургыр зэрэщымыIэжьым икъэ­бар зызэхехым къызэрэфыригъэшIагъэр къысфиIуатэ зэхъум ащ ымакъэ кIэзэзыщтыгъ.

Инвербый сымаджэхэм лъэшэу зэрафэгумэкIыщтыгъэм, пкIэ зимыIэжьэу алъытэщтыгъэ нэбгырэ пчъагъэ ащ къызэригъэнэжьыгъэм афэгъэхьыгъэу Елена Колесниковам къысфиIотагъ. Ащ ятэ турбазэу «Романтикэм» щылажьэзэ дэи къэхъуи, район сымэджэщым бэрэ чIэлъын фаеу хъугъэ. Ау узэу иIэр къа­шIэн алъэкIыщтыгъэп. Ишъхьэгъусэ игъусэу Мыекъуапэ къакIуи, Гъуашъо Инвербый хэку поликлиникэм къызыщеплъым, ышъхьэкуцI адэбзыр зэрекIугъэр къыриIуагъ. 1985-рэ илъэсым щылэ мазэм и 9-м нейрохирургхэу Гъуашъо Инвербыйрэ Никонов Александррэ сыхьати 6 Виктор Колесниковыр операцие ашIыгъ. Тым инасып къыхьи, етIани илъэсипшI къыгъэшIэжьыгъ. Нейрохирург IэпэIасэм къафишIагъэр щэIэфэ зэрэщымыгъупшэщтыр, идунай ащ зехъо­жъым лъэшэу гухэкI зэрэщыхъугъэр Еленэ къысфиIотагъ.

Урысые Федерацием изаслуженнэ врачэу, Адыгэ Республикэм инароднэ врачэу, Мые­къопэ къэлэ клиникэ сымэ­джэщым неврологиемкIэ иотделение ипащэу, медицинэ шIэныгъэхэмкIэ кандидатэу Бгъошэ Эммэ иIофшIэгъу зыфэдагъэр къысфиIотагъ, игукъэкIыжьхэмкIэ къыздэгощагъ:

«Инвербыйрэ сэррэ нэIуасэ тызызэфэхъугъэр 1980-рэ илъэсыр ары. Тисымаджэхэм ядгъэплъы­нэу ащ бэрэ тыкъеджэщтыгъ. Дахэу фэпагъэу, ынэгу гушIом зэлъигъэнэфэу ар ренэу къытхахьэщтыгъ. Тэ, врач ныбжьыкIэхэм, иопыткIэ, ишIэныгъэкIэ хьалэлэу къыддэгуащэщтыгъ, операцие гъэшIэгъонэу ышIыхэрэм таригъэблагъэ­щтыгъ.

Сымаджэхэм тэрэзэу яIэзэнхэм пае джыдэдэм уплъэкIун зэфэшъхьафхэр зэхащэх. Ау я 70 — 80-рэ илъэсхэм рентген нэмыкI щыIагъэп. Инсульт хъу­гъэхэр Гъуашъо Инвербый «церебральнэ ангиографиекIэ» ыуплъэкIущтыгъэх. Ащ пае нейрохирургым иэскизкIэ заводэу «Промсвязым» къыщагъэхьазырыгъэ пневматическэ шприцыр агъэфедэщтыгъ. Чэщи мафи имыIэу Инвербый Iоф ышIэщтыгъ. ЗэрэпшъыгъэмкIэ тхьаусыхэу зыкIи зэхэсхыгъэп. Ащ фэдэу зисэнэхьат фэшъыпкъэ врачхэм бэп узэрарихьылIэрэр».

«Врач сэнэхьатым икъыхэхынкIэ щысэтехыпIэ сфэхъугъэр Гъуашъохэм яунагъу ары, — игукъэкIыжьхэр къысфиIотагъ врач-педиатрэу Сэхътэрыекъо Мирэ. — Пшызэ мединститутыр къызаух нэуж сигупсэ къуаджэу Пэнэжьы­къуае ахэм лэжьэныр щырагъэжьагъ. Къоджэдэсхэм джы къызнэсыгъэми ахэр шIу алъэгъух. НейрохирургиемкIэ отделением щылажьэхэу Инвербый иIоф лъы­зыгъэ­кIуатэхэрэми, зыпшъэ умыкIо­жьыщт нейрохирургыр зишIэжь хэлъ пстэуми тхьашъуегъэпсэу ясIо сшIоигъуагъ».

Медицинэ шIэныгъэхэмкIэ докторэу, профессорэу, Пшызэ къэралыгъо медицинэ университетым нейрохирургиемкIэ икафедрэ ипащэу Герасим Музлаевыр иIофшIэгъугъэ адыгэ кIалэм дахэу къытегущыIагъ:

«1960-рэ илъэсхэм анэс нейрохирургиемкIэ къулыкъу Темыр Кавказым иIагъэп. НейрохирургиемкIэ операциехэр хирургхэр, травматологхэр ары зышIыщтыгъэхэр. ШъхьэкуцIыр операцие зыщашIыщтыгъэр къэлэшхохэр ары ныIэп. Операцие ашIынхэ фаеу зыхъукIи, сэкъатныгъэшхо ащ хахыщтыгъ. Нейрохирургыр IэпэIэсэ дэдэу щытын, неврологми хирургми шIэны­гъэу, къулайныгъэу яIэхэм афэдэр иIэн фае. Ащ фэдэ специалистхэр гъэхьазырыгъэнхэ зэрэфаем зеуталIэхэм, Адыгеим ыцIэкIэ Гъуашъо Инвербыйрэ Краснодар ыцIэкIэ Анатолий Томниковымрэ Ленинград дэт научнэ-ушэтэкIо нейрохирургическэ институтэу А. Л. Поленовым ыцIэкIэ щытым 1964-рэ илъэсым агъэкIуагъэх. Зым нейрохирургическэ къулыкъур Мыекъуапэ, адрэм – Краснодар ащызэхащагъ. СэнэхьатыкIэр Ленинград аIэ къыщырагъэхьэфэ ахэр зэныбджэгъу шъыпкъэ хъухи, щэIэфэхэ опыткIэ зэхъо­жьыгъэх. Ахэм культурэшхо ахэлъыгъ. ЦIыфхэм Инвербый лъытэныгъэшхо къыфашIыщтыгъ, IэпэIэсэныгъэшхо зы­хэлъ специалистэу алъытэщтыгъ».

Герасим Музлаевым ыгъэсэгъэ Хьатх Марат ары джыдэдэм Мыекъуапэ инейрохирургическэ отделение пэщэныгъэ дызезыхьэрэр. И. П. Гъуашъом иIоф ащ зэрэлъигъэкIотэщтым Пшызэ шъолъырми Темыр Кавказми янейрохирургхэм яцыхьэ телъ.

Iоф къыдэзышIагъэхэми, иIахьылхэми, псаоу къыгъэнэжьыгъэхэми, ахэм яунагъохэм арысхэми яшIэжь зэрэхэлъым, игугъу бэрэ шIукIэ зэрашIырэм къегъэлъагъо Гъуашъо Инвербый ишIушIагъэ зэрэмыкIодыгъэр, хэкум имедицинэ хэхъоныгъэу ышIыгъэхэм иIахьышхо зэрахэлъыр.

Шъхьащэкъо Эмм.