БлэкIыгъэ илъэсым къыщыублагъэу зэрэдунаеу шэпхъакIэхэм атеуцуагъэу мэлажьэ, мэпсэу. Кавказ Хасэхэм я Федерациеу Тыркуем щызэхэщагъэм ипащэу Рахъо Елдыз (Черкеси) тызэрэщигъэгъозагъэмкIэ, пандемием КАФФЕД-м иIофшIэн зэхъокIыныгъабэ къыхилъхьагъ. Организацием илэжьэпIэ унэу Анкара дэтым щызэIукIэхэрэп, щызэрэугъоихэрэп.

КАФФЕД-м къутэмэ 53-у иIэм хэхьэрэ хэхэс тилъэпкъэгъухэм дунэе хъытыумкIэ онлайн-зэпхыныгъэхэр адашIыхэзэ мэлажьэх.

Рахъо Е.: КАФФЕД-м бзэми, хабзэми, культурэми, ныбжьыкIэхэми ателъы­тагъэу программэ заулэ иIагъ. БлэкIыгъэ илъэсым зыкъэзыIэтыгъэ ковидым ыпкъы къикIыкIэ ахэр дгъэцэкIэнхэ тлъэкIы­гъэп. ZOOM шапхъэхэр дгъэфедэхэзэ, тиамал къыхьырэмкIэ мы программэхэр редгъэ­кIокIынхэм ыуж тит.

Тэу З.: Тыркуем ит адыгэ къуа­джэхэм ащыпсэурэ тилъэпкъэгъухэм узыр къанэсыгъэу щыта?

Рахъо Е.: Тыркуем мафэ къэс нэбгырэ минищым нахьыбэ къыщэсымаджэ, ахэм ащыщэу 250-рэ фэдиз чэщ-зымафэм дунаим ехыжьы. КъаIорэ пчъагъэхэр джащ фэд. Адыгэ къуаджэхэми узыр адэхьагъ. Адыгеим и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат къызэкIом тигъэгу­шхуагъ. КультурэмкIэ, ныбжьыкIэхэм алъэ­ныкъокIэ тыздэлэжьэнэу дгъэнэфэгъэгъэ Iофыгъохэр джыдэдэм лъыдгъэ­кIотэнхэу амал щыIэп, ау пандемиер зытекIыкIэ, тэгугъэ тиIофшIэн лъыдгъэ­кIотэн тлъэкIынэу, дгъэнэфэгъэ Iофыгъо­хэм тадэлэжьэнэу.

Тэу З.: КАФФЕД-ми, ащ епхыгъэ къутэмэ 53-ми яхэсэ унэхэр мэлажьэха, зэIукIэгъу горэхэр ащышъошIа?

Рахъо Е.: Хэсэ унэхэр гъэпытагъэх. НэмыкI хасэхэм тэри таIукIэнэу тыфитэп. Ау ныдэлъфыбзэм и Дунэе мафэ – мэзаем и 21-м КАФФЕД-м икъутэмэ 12-мэ ныдэлъфыбзэм лъэпкъымкIэ мэхьанэу иIэм фэгъэхьыгъэ тхыгъэхэр яхъытыу нэкIубгъохэм къарагъэхьагъ, гъэтхапэм и 6 — 7-м Дюзджэ университетыр къыхэдгъэлажьэзэ шIоигъоныгъэ зиIэхэм онлайн-диктантхэр арагъэтхыгъэх. Гъэтхапэм и 14-м адыгабзэм и Мафэ фэгъэхьыгъэ Iофтхьабзэхэм ахэдгъэлэжьэнхэу зэлъашIэрэ шыкIэпщы­наоу Нэгъэрэкъо Казбекрэ Адыгэ Респуб­ликэм и Лъэпкъ театрэ иартисткэу Нэхэе Мэрджэнэтрэ къедгъэблэгъэнхэу щытыгъэх, ау пандемием дгъэнэфэгъэ Iофыгъохэр къыукъуагъэх. Мэлылъфэгъум и 25-м, адыгэ быракъым и Мафэ, тилъэп­къэгъухэм яшIуфэс гущыIэхэр зытетхэгъэ видеохэр къядгъэхьыхи, хъытыу нэкIубгъохэм арыдгъэуцуагъэх. ШIэжь мафэри блэдгъэкIыгъэп. Адыгеим, Къэ­бэртэе-Бэлъкъарым, Абхъазым хъытыумкIэ КАФФЕД-м You Tube-м каналэу щыриIэмкIэ видеозэпхыныгъэхэр адэтшIыгъэх. ШышъхьэIум и 1-м, хэкум къэзыгъэзэжьыхэрэм я Мафэ, Мыекъуа­пэ щыпсэоу, сурэтышIэу Дыгъу Айтек зэпхыныгъэ дэтшIыгъагъ.

Джащ фэдэу тиIофшIэн зэрэтфэлъэкIэу дгъэпсыгъэ. Къутамэхэм ятхьаматэхэм телефонкIэ тафытео, онлайн-зэдэгущыIэгъухэр адэтэшIых, тIэ къихьэрэмкIэ тадэлажьэ. ТыркуемкIэ IофшIэным иза­къоп, зекIон шапхъэхэри лъэшэу щагъэ­нэфагъэу, ахэр зыукъохэрэм тазырхэр атыралъхьэх. Къалэхэм ямыза­къоу, къуаджэхэми ахэр ащагъэцакIэх. МэзитIу-мэзищ тешIэ къэс тащыщ хэку­жъым къэмыкIоу хъущтыгъэп. Хэкум къикIыхэти, тэри хьакIэхэр къытфакIощтыгъэх. А зэпхыныгъэр зэрэзэпыугъэр зэкIэмэ анахьэу къытэхьылъэкIы. Ау тигуапэу онлайн-фестивальхэм тиныбжьыкIэхэр зэрахэлажьэхэрэм тылъэплъэ. ТекIоныгъэхэр къыдэзыхыгъэхэри къахэкIыгъэх. Ныдэлъфыбзэм изэгъэшIэнкIэ онлайн-курсхэр, десэхэр зэхэтщагъэхэу мэлажьэх. НыбжьыкIэхэр ащ бэу хэщагъэх. Пстэуми шапхъэхэр тэгъэцакIэх. КАФФЕД-м хэтхэмкIэ сымэджагъэ, ТхьэмкIэ шыкур, зи къытхэкIыгъэп.

Тэгугъэ узыр цIыфхэм ашъхьащыкIыжьынэу, сымэджагъэхэри хъужьынхэу, дунаир къэрэхьатыжьынэу. ТызэдеIэжьэу, тызэдэлажьэу тыпсэунэу ары тызыфаер.

Тэу Замир.