Щылэ мазэм и 29-м Мыекъуапэ шъхьафит зашIыжьыгъэр ыкIи Адыгеим нэмыц-фашист техакIохэр зырафыжьыгъэхэр мэзаем и 18-м илъэс 78-рэ мэхъу. Хэгъэгу зэошхом илъэхъан советскэ зэолIхэм, тичIыпIэгъухэм лIыгъэшхоу зэрахьагъэм итамыгъэу мы мафэхэр хъугъэх.

Заом имэшIо гъогухэр зэпызычыгъэ фронтовикхэр нахь макIэ мэхъу зэпыт. Ау ахэр тыгу елъыфэ, ягугъу тэшIыфэ псаухэу къытхэтых.

Илъэс къэс, хабзэ зэрэхъугъэу, шIэжь мэхьанэ зиIэ мафэм ипэгъокIэу Мые­къуапэ Iофтхьабзэхэр щызэхащэх. Рес­публикэм икъэлэ шъхьаIэ шъхьафит зашIыжьыгъэм епхыгъэ мэфэкI Iофтхьабзэхэр Мыекъуапэ игупчэ мемориал щылэ мазэм и 29-м щыкIощт, хэгъэгур къэзыухъумагъэхэм яшIэжь агъэлъэ­пIэщт. Нэужым урамэу Пионерскэм тет унэу N 374-м Хэгъэгу зэошхом хэлэжьагъэу, полковникэу Михаил Богомоловым мы­жъобгъу къыщыфызэIуахыщт. ЦIыфхэр, обществэр мы Iофтхьабзэм зэрепхых, зыкIыныгъэ къахелъхьэ, яхэгъэгу шIу алъэгъуным фепIух.

Адыгэ Республикэм иветеранхэм я Совет ипащэу Къоджэ Аслъан зызэрэщигъэгъозагъэм­кIэ, мы мафэм ехъулIэу Адыгеим ветеран 1741-рэ щэпсэу. Куп зэфэшъхьафэу зэрэзэтефыгъэ­хэм укъыпкъырыкIымэ, Хэ­гъэгу зэошхом хэлэжьагъэу къэ­нагъэр нэбгырэ 80, сэкъатныгъэ хэзыхыгъэр — 26-рэ.

Республикэм щыпсэухэрэмкIэ, ар мэхьанэшхо зиIэ хъугъэ-шIагъ. Зэо илъэс хьылъэхэр, тятэжъхэм ялIыблэнагъэрэ ятекIоныгъэрэ ащ тыгу къегъэ­кIыжьых. Пограничникхэу, партизанхэу, я 9-рэ шхончэо дивизием идзэкIолI бланэхэу Адыгеим ишъхьафитныгъэ фэзэуагъэхэр тщыгъупшэхэ хъущтэп.

А дивизиер советскэ республикэ ныбжьыкIэм пстэуми апэу щызэхащэгъагъэхэм ащыщ. Тигупсэ къалэхэр, къуаджэхэр, станицэхэр шъхьафит шIыжьыгъэнхэм фэшI а дивизием идзэ­кIолIхэр пыим пхъашэу езэуагъэх.

Пый мэхъаджэр зэхэкъутэгъэнымкIэ ыкIи Адыгеир шъхьафит шIыжьыгъэнымкIэ партизанхэм яшIогъэшхо къагъэ­кIуагъ. Ахэм шъэфэу агитационнэ Iоф­шIэныр зэхащэщтыгъ, Совинформбюром икъэбархэр цIыфхэм алъагъэIэсыщты­гъэх.

Мыекъуапэ шъхьафит шIыжьыгъэным ехьылIэгъэ операциер я 123-рэ къушъхьэ- шхончэо полкымрэ я 9-рэ къушъхьэ- шхончэо дивизиемрэ щылэ мазэм и 29-м ипчэдыжь рагъэжьэгъагъ. Дзэхэр къалэм къызыдахьэхэм, къашIагъ ахэм анахь пасэу партизан отрядым къалэр ыбгынэн фаеу зэрэхъугъэр. Мыекъуапэ машIом зэлъиштагъэу щытыгъ, псэолъэ инхэр зэхэкъутэгъагъэх. Къалэм къыдэнэгъэ цIыфхэр чэфым зэлъиштагъэхэу тидзэкIолIхэм къапэгъокIыгъагъэх.

Нэужым нафэ къызэрэхъугъэмкIэ, нэмыцхэр дэтыфэхэкIэ Мыекъуапэ щыщ нэбгырэ минитIум ехъу аукIыгъагъ.

Илъэс къинхэр, тхьамыкIагъохэр мызэу, мытIоу тихэгъэгу зэпичыгъэх, илъэс пчъагъэхэм тицIыфхэм пкIэнтIэпсыкIэ зэIуагъэкIэгъэ мылъкур пыйхэм IэкIоцI ашIэу лъэхъанхэр къыхэкIыгъ. ЕгъашIэм зыпкъ рагъэуцожьыным игугъапIэ щымыIэ фэдэу типсэупIэхэр зэхакъутэщтыгъэх, агъэстыщтыгъэх, зэшъхьэзашъо ашIыщтыгъэх. ЦIыкIуи, ини, нэжъ-Iужъи гукIэгъу афырямыIэу аукIыщтыгъэх, палъэщтыгъэх. Анахь зэо хьылъэу, жъа­лымэу, лъыгъачъэу — зыфэдэ къэмыхъу­гъэу щыIагъэр Хэгъэгу зэошхор ары. Нэмыц техакIохэм тихэгъэгу къыра­шIылIэгъэгъэ зэошхор чэщ-мэфэ 1480-рэ кIуагъэ.

АдыгеимкIэ 1943-рэ илъэсым ищылэ мазэ фашистхэр апэдэдэ зыдафыжьыгъагъэхэр станицэу Даховскэр ары. Щылэ мазэм ыкIэхэм адэжь Дзэ Плъы­жьым хэтхэм Мыекъуапэ, Мыекъопэ, Джэджэ, Кощхьэблэ, Шэуджэн районхэм техакIохэр арафыжьыгъагъэх. Красногвардейскэ районыр мэзаем и 2-м, Теуцожь районыр мэзаем и 4-м шъхьафит ашIыжьыгъэх. 1943-рэ илъэсым мэзаем и 18-м Дзэ Плъыжьым хэтхэм шъхьафит ашIыжьыгъагъэх Тэхъутэмыкъое районыр, къуаджэхэу Афыпсыпэрэ Псэйтыкурэ. А мафэр ары республикэм шъхьафитныгъэ ыгъотыжьыгъэу залъы­тэрэр.

Адыгеим щыщэу Хэгъэгу зэошхом нэбгырэ мин 80 хэлэжьагъ, нэбгырэ мин 33-м ехъур ащ хэкIодагъ. ЗэкI пIоми хъунэу тичIыпIэгъухэм тынхэр къафагъэшъошагъэх, ахэм ащыщэу нэбгырэ 59-мэ Советскэ Союзым и ЛIыхъу­жъыцIэ, Щытхъум иорден истепенищ къаратыгъ. Зыфэдэ щымыIэ тинахьыжъхэу рес­публикэм щыпсэухэрэр апсэ емыблэжьхэу щыIэкIэшIу тиIэным фэбэнагъэх. ЛIыхъужъныгъэу зэрахьагъэр тикъэралыгъокIэ пкъэушхоу щыт, къыткIэхъу­хьэрэ ныбжьыкIэхэм яхэгъэгу шIу алъэ­гъоу пIуныгъэ тэрэз ятыгъэнымкIэ ахэр непэ дышъэ кIэных. Джащ фэдэу лъэпкъ ыкIи дин зэгурыIоныгъэр гъэпытэгъэным, тиреспубликэ мамырныгъэ илъыным ветеран организациехэм яIахьышхо хэлъ.

Ветеранхэм яфитыныгъэхэр ыкIи яхэбзэ шIоигъоныгъэхэр къэухъумэгъэн­хэмкIэ, социальнэ щыIэкIэ-псэукIэу яIэр нахьышIу шIыгъэнымкIэ АР-м иветеран организациехэм Iофтхьэбзэ зэфэ­шъхьафхэр зэрахьэх. Мы уахътэм зыныбжь хэкIотагъэхэр, пенсионерхэр, ветеранхэр социальнэу ухъумэгъэн фэе купхэм ахэхьэх. Сыда пIомэ, мыхэм статус гъэнэфагъэ яI, хэгъэгум ыпашъхьэ гъэхъагъэхэр щыряIэх, къэралыгъом иэкономикэ хэхъоныгъэхэр ышIынхэм яIахьышIу хашIыхьагъ, гушъхьэбаины­гъэр гъэпытэгъэным, къыткIэхъухьэрэ лIэуж­хэм яхэгъэгу шIу алъэгъоу къэтэджынхэм фэIорышIэх.

— Тикъэралыгъо, джащ фэдэу ветеранхэм ыкIи пенсионерхэм алъэныкъокIэ Адыгеим макIэп щызэшIуахырэр. Мы аужырэ илъэсхэм ветеранхэм ящы­IэкIэ-псэукIэ изытет нахьышIу шIыгъэным епхыгъэ шэпхъэ актхэр аштагъэх. Пенсиехэр къаIэтынхэм, зыныбжь хэкIотэгъэ цIыфхэм ясоциальнэ фэIо-фашIэхэр зыщагъэцэкIэщт гупчэхэм зарагъэушъом­бгъуным, пенсионер зырызхэм тегъахъо­хэр афэшIыгъэнхэм тиIэшъхьэтетхэм анаIэ тырагъэты. Джащ фэдэу Хэгъэгу зэошхом ТекIоныгъэ къызщыдахыгъэм ыкIи нэмыкI мэфэкIхэм япэгъокIэу заом хэлэжьагъэхэм, тылым Iутыгъэхэм, зизакъоу къэнэгъэ ветеранхэм ыкIи сыма­джэхэм Андырхъое Хъусенэ ыцIэкIэ зэхащэгъэ фондэу «Победа» зыфиIорэм, республикэ бюджетым, къэлэ ыкIи район администрациехэм, тиреспубликэ ипредпринимательхэм ыкIи иорганизациехэм къатIупщырэ мылъкумкIэ зищыкIагъэхэм IэпыIэгъу афэхъух. Ветеранхэм яшIуагъэ арагъэкIыным ыкIи патриотическэ мэхьанэ зиIэ Iофтхьабзэхэм язэхэщэн апае 2020-рэ илъэсым респуб­ликэ бюджетым сомэ мин 600-м ехъу къафитIупщыгъ, — къыIуагъ Къоджэ Аслъан.

ПсэупIэхэр ягъэгъотыгъэнхэмкIэ къэ­ралыгъо программэм къыдыхэлъыта­гъэу АР-м иветеранхэм япсэупIэ амалхэр нахьышIу ашIыгъэх, процентишъэм кIа­хьэу зэкIэми унэхэр арагъэгъотыгъэх.

— IофшIэнэу ыкIи мурадэу тиIэр бэ. Пшъэрылъхэр игъом ыкIи икъоу зэшIохыгъэ хъунхэм, зыныбжь хэкIотагъэхэм псауныгъэ ыкIи щыIэкIэшIу яIэным тыфэбэнэн фае, ащкIэ тэ къыттефэрэр дэх имыIэу дгъэцэкIэщт, — къыIуагъ Къоджэ Аслъан.

Джащ фэдэу Аслъан къызэриIуа­гъэмкIэ, цIыфхэм, анахьэу ныбжьыкIэхэм, яхэгъэгу шIу алъэгъоу пIугъэнхэр организацием ипшъэрылъ шъхьаIэу щыт. Ащ къыхэкIыкIэ Урысыем икъэралыгъо программэу «Урысыем ицIыфхэм япатриотическэ пIуныгъэ ехьылIагъ» зыфиIоу 2016 — 2020-рэ илъэсхэм ателъыта­гъэм Адыгеим иветеран организациехэр чанэу хэлэжьагъэх, непи ведомствэ зэфэшъхьафхэм ыкIи общественнэ организациехэм зэпхыныгъэ дэгъу адыряIэу адэлажьэх. НыбжьыкIэхэм яхэгъэгу шIу алъэгъоу пIугъэнхэм фытегъэпсыхьа­гъэу ветеранхэм яавтопробег, шIэжьым и Вахтэ, ЛIыхъужъым иурок, митингхэр, нэмыкI Iофтхьабзэхэри мымакIэу зэхащэх. Джащ фэдэу программэхэу «Забота», «Ветеранское подворье», нэмыкI­хэми ахэлажьэх. АщкIэ пшъэрылъэу яIэр тинахьыжъхэм якъорэлъфыхэр джыри цIыкIухэзэ ячIыгу, яхэгъэгу шIу алъэ­гъоу пIугъэнхэр ары. Къэралыгъом тарихъ гъогоу къыкIугъэр къэухъумэгъэ­ным, заом хэкIодэгъэ лIыхъужъхэм яшIэжь агъэлъэпIэным мэхьанэшхо раты.

— Ветеранхэм, апсэ халъхьэзэ тичIыгу гупсэ къэзыухъумагъэхэм, заом ыкIыб щыIэхэу ТекIоныгъэр къэзыгъэблэгъагъэхэм, тишъолъыр, хэгъэгур зэо ужым зыпкъ игъэуцожьыгъэнхэм зиIахь хэзышIыхьагъэхэм, мамыр щыIакIэр тиIэным фэлэжьагъэхэм яIофшIагъэ уасэ фэтэшIы. Шъхьафитныгъэр къытфэзыхьыгъэхэм лIыгъэу зэрахьагъэр тэгъэлъапIэ, — къыIуагъ Къоджэ Аслъан.

КIарэ Фатим.